GEÇ ANTİK DÖNEM’DE KAPADOKYA’DA KENTLER

Kapadokya Bölgesi’nin Geç Antik Çağ’ına ilişkin yazılı belgeler günümüze ulaşmış olmakla birlikte, bu döneme ait arkeolojik kalıntı birkaç kent dışında yok denecek kadar azdır. Dönemin önemli şehirlerinden günümüze neredeyse hiçbir arkeolojik kalıntı ulaşmamıştır. Dönem kaynaklarından yola çıkılarak kentlerin Geç Antik Çağ’daki durumları hakkında bazı bilgiler edinilebilmektedir. Yapılan araştırmalar ile lokalizasyonu yapılabilen yerleşimler genel olarak köy bazen de kasaba ölçeğini geçmezler. Bu çalışmada Geç Antik Çağ’ın Anadolu’daki yerleşimlerinin durumları genel olarak ele alındıktan sonra, aynı dönemde Kapadokya’daki kent yerleşimleri incelenmiştir. Yerleşim yerlerinin tespitinde dönem kaynakları ve modern dönem çalışmalarından faydalanılmıştır. Kapadokya Bölgesi’nde bu döneme ait kalıntıların günümüze ulaştığı üç yerleşim yeri özellikle dikkat çekicidir. Bunlardan Mokissos ve Tyana kent statüsüne sahip, başkentlik yapmış yerleşim yerleriyken, Sobesos daha küçük ölçekli bir piskoposluk merkezidir. Özellikle Kemerhisar’da (Tyana) gerçekleştirilen kazılar ile Helvadere (Mokissos) ve Şahinefendi’de (Sobesos) gerçekleştirilecek arkeolojik kazı çalışmaları bölgenin Geç Antik Çağ yerleşimleri hakkında daha detaylı bilgi edinilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Çalışma Kapadokya’ya has bir kurum olan “Comes Domorum Per Cappadociam” ın anlaşılmasında bir ön çalışma olarak düşünülmüştür.

CITIES IN CAPPADOCIA IN THE LATE ANTIQUE PERIOD

Written documents about the Late Antiquity of the Cappadocia Region have reached the present day, however, the archaeological remains of this period are almost non-existent except for a few cities. Almost no archaeological remains have survived from the important cities of the period. Based on the period sources, some information can be obtained about the city status in the Late Antiquity. The settlements that can be localized with the researches generally do not exceed the village scale and sometimes the town scale. In this study, after the situations of the settlements in Anatolia of Late Antiquity were discussed in general, the city settlements in Cappadocia in the same period were analyzed. Period resources and contemporary studies were utilized for in identifying settlements. Three settlements in the Cappadocia region, where the remains of this period have reached the present day, are particularly striking. Of these, Mokissos and Tyana are the capital settlements with city status, while Sobesos is a smaller-scale bishopric center. Especially, the excavations in Kemerhisar (Tyana) and the archaeological excavations to be carried out in Helvadere (Mokissos) and Şahinefendi (Sobesos) will play an important role in obtaining more detailed information about the Late Antique settlements of the region. The study was considered as a preliminary study in understanding "Comes Domorum Per Cappadociam," an institution unique to Cappadocia.

PDF

___

Acta Conciliorum Oecumenicorum, tome III, Collectio Sabbaitica contra Acephalos et Origeniastas destinata; insunt acta synodorum Constantinopolitanae et Hierosolymitanae a. 536 ed. E. Schwartz, Berlin: 1940 (yeniden basım 2013).
Acta Conciliorum Oecumenicorum, tome IV, vol. 1, Concilium Unviersale Constantinopolitanum sub Justiniano Habitum, ed. J. Straub, Berlin: 1971.
Acta Conciliorum Oecumenicorum, tome II, ser. II, vol. 2. Concilium universale Constantinopolitanu tertium, ed. R. Riedinger, Berlin: 1992.
Aktüre, S. (2018). İ.Ö 6. Yüzyıldan 14. Yüzyıl Sonuna Kadar Büyük İmparatorluklar Döneminde Anadolu Kentleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Baydur, N. (1970). Kültepe (Kaneş) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar: Eski Çağlardan İ.S. 395 Yılına Kadar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Berger, A. (1953). Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: The American Philosophical Society.
Berger, A. (1982). Das Bad in Der Byzantinischen en Zeit. Munich.
Berger, A. (1995). Survey in Viranşehir (Mokissos). XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Berger, A. (1997). Survey in Viranşehir (Mokissos). XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Berger, A. (1998)“Viranşehir (Mokisos), ‘eine frühbyzantinische Stadt in Kappadokien.’”, Istanbuler Mitteilungen 48, 1998, 349–429.
Brown, P. (2017). Geç Antik Çağ Dünyası. (Çev: T. Kaçar). İstanbul: Alfa Yayınevi.
Cameron, E. (2001). The Mediterranean World in Late Antiquity AD 395-600. London: Taylor & Francis eLibrary.
Cook, S. A.(1936). The Imperial Peace A. D. 70-192. Cambridge University Press.
Cooper, J. E. ve Decker, M. J. (2012). Life and Society in Byzantine Cappadocia, London: Palgrave Macmillan.
Ćurčić, S. (2010). Architecture in the Balkans: From Diocletian to Süleyman the Magnificient. A.B.D: Yale University Press.
Doğanay, O. ve İşler, B. (2019). Geç Antik Çağdan Günümüze Tyana (Kemerhisar), Antalya: Akdeniz Sanat Dergisi c. 13, s. 640-648.
Erpek, C. (2019). Şahinefendi Köyü (Nevşehir) Geç Antik Dönem ve Sonrasına Ait Arkeolojik Kalıntılar. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
French, D. (2016). The Roads Fasc. 4.1 Notes on the Itineraria. Ankara: British Institute at Ankara.
Gwatkin, W. E. (1930). Cappadocia As a Roman Procuratorial Province. Columbia: The University of Missouri Studies.
Haldon, J. (2017). Bizans Tarih Atlası. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
Henning, J. (2007). Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium Vol 2: Byzantium, Pliska, and The Balkans. Berlin: Walter de Gruyter.
Hild, F. ve Restle, M. (1981). Kappadokien, Tabula İmperii Byzantini. Wien.
Izdebski, A. (2017). Rural Settlements. The Archaeology of Byzantine Anatolia. From Late Antiquity to the Coming of the Turks, (Ed. P. Niewöhner). Brill, s. 82-89.
Jones, A.H.M. (1971). The Cities of The Eastern Roman Provinces. Oxford: At The Clarendon Press.
Jones, A.H.M. (1964). The Later Roman Empire, 284-602: A Social Economic and Administrative Survey. Oklahoma: University of Oklahoma Press.
Kopecek, T. A. (1974). Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, Vol. 23. Curial Displacements and Flight in Later Fourth Century Cappadocia. Franz Steiner Verlag Press.
Lavan, L. (2005). Late Antique Housing and the Uses of Residential Buildings: an Overview. Housing in Late Antiquity: From Palaces to Shopes. (Ed. L. Lavan, L. Özgenel ve A. Sarantis). Brill.
Liebeschuetz, J. H. W. G. (2007). Decline and Fall of The Roman City. Oxford: Oxford University Press.
Lightfood, C. (2006). A Byzantine City in Anatolia: Amorium. İstanbul: Homer Kitabevi.
Nicholson, O. (2018). The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford University Press.
Niewöhner, P. (2017). Monasteries. The Archaeology of Byzantine Anatolia. (Ed. P. Niewöhner). Oxford University Press, s. 119-128.
Notitiae Episcopatum Ecclesiae Constantinopolitanae, ed. J. Darouzès Paris 1981.
Magie, D. (1950). Roman Rule in Asia Minor: To The End Of The Third Century After Christ. New Jersey: Princeton University Press.
Marcellinus, A. (2019). Roma Tarihi. (S. Özgüler, Çev.) İstanbul: HistoriaYayınları.
Morrison, C. (2004). Bizans Dünyası. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ostrogorsky, G. (2011). Bizans Devleti Tarihi, 7. Baskı, (Çev. F. Işıltan). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ousterhaut, R. (2017). Visualizing community : Art, Material Culture, and Settlement in Byzantine Cappadocia. Dumbarton Oaks Publications, Washington D.C.
Parthey, G. ve Pinder, M. (1848). Itinerarium Antonini Augusti.
Payne, R. (1989). The Fathers of The Eastern Church, Dorset Pres. New York.
Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. (M. Pektaş, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Rapp, C. (2005). Holy Bishops in Late Antiquity. Los Angeles: University of California Press. Stewart, A. (1887). Itinerary from Bordeaux to Jerusalem: The Bordeaux Pilgrim (333 A. D.), London.
Strabon (2012). Antik Anadolu Coğrafyası XII-XII-XIV. (A. Pekm.an, Çev.).Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Tacitus. Historical Works: Vol:1. London: J. M. Dent & Co.
Texier, C. (2002). Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi, Arkeolojisi. (A. Suat, Çev.). Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı.
Van Dam, R. (2002). Kingdom of Snow. Roman Rule and Greek Culture in Cappadocia. University of Pennsylvania Press.
Yıldırım, F. (2012). Seyyahların Gözünden Aksaray ve Çevresi. Aksaray: Aksaray Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Zanon, M. (2013). Anatolia Antiqua, vol. 21. Tyana (Kemerhisar)/Kemerhisar (Niğde): Glass bracelets of the Byzantine and Islamic period.