Marziye MEMMEDLİ

BOLŞEViK DEVRiMiNiN İRAN ÜZERiNDEKi ETKiSi. GiLAN SOVYET CUMHURiYETi

Rusya’daki 1917 Bolşevik İhtilali, Doğu halklarının kaderlerinde de belirli bir iz bırakmıştı. Eski Rusya İmparatorluğunda Bolşeviklerin Kızıl Ordusu’yla Çar taraftarlarının toplandığı Beyaz Ordu birliklerinin silahlı mücadelesi, imparatorluğun sınırlarından komşu İran devletine aşmış oldu. İngiliz devleti tarafından desteklenen Beyaz Ordu’nun bazı birlikleri İran’ın Enzeli limanını ele geçirerek buradan Bolşeviklerle mücadelesini devam ettirmekteydi. Tahran’daki zayıf merkezi hâkimiyet İran’ın birçok bölgesinde başlamış, devrim ve hareketleri önleyememiş, bu durum Tebriz’de, Gilan’da ve diğer bölgelerde hâkimiyetin isyancıların eline geçmesine sebep olmuştu. İran’ın Gilan vilayetinde başlamış olan Cengeliler hareketi, Sovyet Rusya ile işbirliğine gitmiş ve Bolşevikler de bu durumdan faydalanmaya çalışmıştı. Beyaz Ordunun silahlı birlikleriyle mücadele adı altında Sovyet donanması Enzeli’ye gelmiş ve buradaki İran hükümetine karşı isyan başlatmış güçlerle birleşmişti. Sonrasında Sovyetlerin yardımından mahrum edilmiş Mirza Küçük Han’ın kendi birlikleri arasında dengeyi sağlayamaması ona karşı gelen Gilan hükümet üyesi Haydar Emioğlu’nun öldürülmesine, Mirza Küçük Han’ın İran hükümet güçleri karşısında dağlara çekilerek donarak ölmesine yol açmıştı

Anahtar Kelimeler:

Sovyet Rusya, İran, Gilan Sovyet Cumhuriyeti

PDF

___

1. Персиц, Моисей. (2009). Персидский фронт мировой революции, Документы о советском вторжении в Гилян (1920-1921). М.
2. Документы внешней политики СССР. (1953). Т. II. М. c. 542-543.
3. Генис, В. (2000). Красная Персия. Большевики в Гиляне. 1920-1921.М.
4. Ибрахим, Фахраи. (1965). Сардар-е джангал. Техран.