Öznur GÖRGEN, Eylem TOPBAŞ, Gülay BİNGÖL

Türkiye'de Hemşirelik Müfredat Programında Diyaliz Hemşireliğinin Yeri ve Önemi

ÖZETGiriş: Böbrek yetmezliği ve diyaliz tedavisi alan hasta sayısının artması sağlık eğitiminde bu alana özgü ders çeşitliliğini gerekli kılmaktadır. Amaç: Türkiye’de hemşirelik programında yer alan diyaliz hemşireliği ders içeriklerinin ve diyaliz hemşireliği dersinin önemine yönelik öğrenci görüşlerinin incelenmesidir. Gereç ve Yöntemler: Çalışma 2 aşamada tasarlandı. Birinci aşamada; araştırmanın evrenini Türkiye’de bulunan tüm devlet ve özel üniversitelerde yer alan hemşirelik okulları (N=119), örneklemi ise online ders içeriğine ulaşılan (n: 21) hemşirelik okulu oluşturdu. Bu aşamada diyaliz hemşireliği okutulan hemşirelik programlarının online katalogları incelendi. İkinci aşamada ise kesitsel örnekleme yöntemi ile bir üniversitede öğrenim gören ve Diyaliz Hemşireliği dersi alan öğrencilerin (n=17) derse ilişkin görüşleri “Diyaliz Hemşireliği Ders Değerlendirme Formu” aracılığı ile elde edildi. Bulgular: Ders içeriklerine ulaşılan toplam 21 üniversitenin %57.14’inde böbreklerin anatomi-fizyolojine ve kronik böbrek hastalığına, % 52.38'inde diyaliz ekibi ve görev tanımlarına, %19.04’inde diyaliz hastalarında beden imgesi ve yaşam kalitesine, %66.66’ında özel durumlarda diyaliz tedavisine, % 52.38’inde diyalizde psikososyal sorunlara, %71.42'sinde diyalizde beslenmeye, %23.80'inde diyaliz hasta ve ailenin eğitimi konularına yer verildiği saptandı. Diyaliz çeşitleri, endikasyon ve kontrendikasyonuna, diyalizde kullanılan materyallere, damara ve peritona ulaşım yöntemine, diyalizin akut ve kronik komplikasyonlarına ise üniversitelerin %100’ünde yer verilmişti. Diyaliz hemşireliği dersinin; öğrencilerin %100’ünün diyaliz hastalarına bakış açısının değişmesinde katkı sağladığı, %100’ünün bu dersi gerekli buldukları ve dersin uygulamasının da olması gerektiğini istedikleri saptandı. Öğrencilerin % 94.11'inin bu dersi almalarının kendilerini meslektaşları arasında avantajlı kılacağını, %82.35’inin dersin kendilerinde diyaliz hemşiresi olma isteği uyandırdığını, %100’ünün diyaliz hemşireliği konusunda dernekler ve üyelikleri hakkında bilgi sahibi olmasına katkı sağladığı, %100’ünün diyaliz hemşireliğinde sertifika programının önemini kavradığı saptandı. Sonuç: Diyaliz hemşireliği dersinin tüm üniversitelerde olmadığı ve ders içeriklerinin farklı olduğu saptandı. Öğrenci görüşleri ve giderek artan diyaliz hasta sayısı göz önüne alındığında; dersin tüm üniversitelerde okutulmasının ve ders içeriklerinde ortak dil oluşturmanın önemli olduğu düşünülmektedir.IMPORTANCE OF DIALYSIS NURSING IN THE NURSING CURRICULUM IN TURKEY ABSTRACT Introduction: The increase in the number of patients receiving renal failure and dialysis treatment necessitates the diversity of courses specific for this field of medicine. Aim: The aim of this study is to investigate the curriculum of dialysis nursing program in Turkey and its importance. Tools and Methıds: The study was designed in 2 stages. For the first stage, the population of the study comprised nursing schools of all the public and private universities in Turkey (N=119) and the sample of the study comprised nursing schools which the online course content was accessible (n=21). Online catalogs of the nursing programs which teaches dialysis nursing were examined for this stage. For the second stage, class-related opinions of the students who study at a university and take Dialysis Nursing class were obtained by cross-sectional sampling method by using “Dialysis Nursing Class Evaluation Form”. Results: Among the total of 21 universities which the class contents were accessible, it was detected that %57.14 included renal anatomy-physiology and chronical renal diseases, %52.38 included dialysis team and job definitions, %19.04 included body image and quality of life of dialysis patients, %66.66 included dialysis treatment in special cases, %52.38 included psychosocial problems caused by dialysis, %71.42 included nutrition in dialysis and %23.80 included the education of the dialysis patients and their families in their course content. Types of dialysis, indications and contraindications, materials used for dialysis, methods for reaching vessels and peritoneum, acute and chronical complications of dialysis were included in %100 of the universities. It was detected that dialysis nursing class contributed to change the perspective of %100 of the students towards dialysis patients, %100 of the students thought this class was necessary and there should also be a practice for the class. They also thought that students who took this class should be provided convenience when applying for the certificate program. It was detected that %94.11 of the students thought they would have advantage over their collegues through this class, %82.35 became interested in being a dialysis nurse, %100 gain information about the associations about dialysis nursing and their memberships, %100 understood the importance of the certificate program for dialysis nursin Conclusion: It was detected that dialysis nursing course is not included in every university and the course contents differed. When the student views and the increasing number of dialysis patients are considered, it occurs that it is important to provide this course in every university and create a common language for the course content. Key Words: Dialysis nursing, curriculum, student view

Anahtar Kelimeler:

Diyaliz hemşireliği, müfredat programı, öğrenci görüşü

PDF

___

1. Süleymanlar G. Kronik Böbrek Hastalığı Ve Yetmezliği: Tanımı, Evreleri Ve Epidemiyolojisi. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2007; 3(38):1-7
2.Jha V,Garcia-Garcia, Iseki K, Li Z, Naicker S, et all. Chronic Kidney Disease: Global Dimension And Perspectives. The Lancet 2013; 382(9888):260–272.
3. Hesketh CC, Knoll GA, Molnar AO, Tsampalieros A, Zimmerman DL. Vitamin D and Kidney Transplant Outcomes: A Protocol For A Systematic Review And Meta-Analysis. Systematic Reviews 2014; 3(64):1-5
4. Özdemir A. (2016). Hemodiyaliz Tedavisi Gören Kronik Böbrek Yetmezliği Hastalarının Tedavilerinin Değerlendirilmesi . Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi
5. Akpolat T, Utaş C. Böbrek Yetmezliği: Genel Bilgiler ., http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/bobrek_yetmezligi.pdf Alınma tarihi: 03/04/2018)
6. Hall, J. Vicious Cycle of Chronic Kidney Disease Leading to End-Stage Renal Disease Published January 1, 2016. Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology. https://www.clinicalkey.com/meded/content/book/3-s2.0-B978
7. Reddy ST, Patel BC, Yee J. Chronic Kidney Disease. Published January 1, 2018. Ferri's Clinical Advisor 2018, 294-298 https://www.clinicalkey.com/meded/content/book/3-s2.0-B9780323280495001719#hl0000661 Alınma Tarihi:27/03/2018
8. Girndt M, Trocchi P, Scheidt-Nave C, Markau S, Stang A. The Prevalence of Renal Failure Results From the German Health Interview and Examination Survey for Adults, 2008–2011 (DEGS1) Dtsch Arztebl Int. 2016 Feb 12;113(6):85-91
9. Numbers of people in the UK needing dialysis or a kidney transplant., https://www.renalreg.org/wp-content/uploads/2014/12/Incidence-and-prevalence-final.pdf alınma tarihi 06/04/2018
10. Süleymanlar G, Ateş K, Seyahi N. Türkiyede Nefroloji ve Diyaliz ve Transplantasyon, Regisrty 2016, Türk Nefroloji Derneği Yayınları, 2017,Ankara
11.Akpolat T, Utaş C. Diyaliz: Genel bilgiler., http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/diyaliz.pdf alınma tarihi:04/04/2018
12. Akyol AD, Son Dönem Böbrek Yetmezliği Olan Hastada Palyatif Bakım, Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2013 ; 2(1):31- 41
13. Fasset RG, Robertson IK, Mace R, Challenor S, Bull R. Palliative care in end stage kidney disease. Nephrology 2011; 16(1):4-12
14.Acaray A, Pınar R. Kronik Hemodiyaliz Hastalarının Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2004; 8 (1):1-11.
15.BAŞARIR S, PAKYÜZ S. Hemodiyaliz Hastalarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2015; 10 (1):19-31
16. Üstün ME, Karadeniz G. Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların yaşam kalitesi ve bilgilendirici hemşirelik yaklaşımının önemi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2006; 1(1): 33-43.
17.Kızıltanı B, Şendir M, Diyaliz Hastalarında Ağız Bakımının Önemi ve Hemşirenin Rolü. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 2018; 1(13) :9-16
18. Ünsar S, Dindar İ, Zafer R, Kumasoglu Ç. Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların öz-bakım gücü ve etkileyen etmenler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2006; 1(3): 70-80.
19. https://www.saglik.gov.tr/TR,10526/hemsirelik-yonetmeliginde-degisiklik-yapilmasina-dair-yonetmelik-yayimlanmistir.html, alınma tarihi 09/04/2018
20. Otağ İ, Otağ A. İnsan Anatomisi Ve Fizyolojisi Eğitimi Üzerine Öğrenci Görüşleri, Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE July 2013; 2 (3): 39-45
21. Çimen, M. (2011). Sistematik Anatomi Ders Kitabı. Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, Sivas. Çimen , 2011
22. Özden, M. (2012). Anatomi ve Fizyoloji Ders Kitabı. Ayrıntı Basımevi, Ankara. Özden, 2012
23. https://www.bcit.ca/study/programs/680mascert#courses, alınma tarihi:20/04/2018
24. Ulusoy H, Tokgöz DM. Hekim Ve Hemşirelerin Ekip Çalışmasına İlişkin Görüşleri. Pamukkale Tıp Dergisi 2009; 2(2):55-61.
25. Manser T. Teamwork and patient safety in dynamic domains of healthcare: a review of the literature. Acta Anaesthesiol Scand 2008; 53(2): 143-51
26.Hall P, Weaver L. Interdisciplinary education and teamwork: a long and winding road. Medical Education 2001; 35 (9): 867 - 875
27. Alemdar G, Düzenli Hemodiyaliz Tedavisindeki Gençlerde Benlik Kavramı.(1990). Gelişim Nörolojisi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü
28. Tan M, Karabulutlu E, Okanlı A, Erdem N. Hemodiyaliz Hastalarında Sosyal Destek Ve Umutsuzluk Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Atatürk Ünivêrsitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005;8(2):32-9
29. Yavuz D, Yavuz R,Altunoğlu A. Hemodiyaliz Hastalarında Görülen Psikiyatrik Hastalıklar. Turkish Medical Journal 2012; 6(1: 33-37
30. Chiang HH, Livneh H, Yen ML, Li TC, Tsai TY. Prevalence And Correlates Of Depression Among Chronic Kidney Disease Patients in Taiwan. BMC Nephrol. 2013;14:78
31.Şentürk A, Tamam L. Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda psikopatoloji. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Dergisi 2000;17:163-172.
32. Hedayati S, Minhajuddin ATM, Toto RD, Morris D, Rush AJ. Prevalence Of Major Depressive Episode İn CKD. American Journal Of Kidney Diseases, September 2009; 54(3): 424–432
33. Çelik HC, Acar T. Kronik Hemodiyaliz Hastalarında Depresyon Ve Anksiyete Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Fırat Tıp Dergisi 2007; 12(1): 23-27.
34. Chen YS, Wu SC, Wang SY, Jaw BS. Depression İn Chronic Haemodialysed Patients.Nephrology (Carlton). Jun 2003; 8(3):121-6
35. http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/gebelik_ve_diyaliz.pdf, alınma tarihi: 10/04/2018
36. Söylemezoğlu O. Çocuklarda Diyaliz http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/cocuklarda_diyaliz.pdf, Alınma tarihi :11/04/2018
37. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü file:///C:/Users/exper/Downloads/6.pdf, Erişim tarihi:15/04/2018
38. Koç SK, Sezer S. Diyaliz Hastalarında Beslenme. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006;2(4):82-9
39.Altıparmak MR, Hemodiyaliz Hastalarında Beslenme. Turkiye Klinikleri J Nephrol-Special Topics 2015;8(2):53-60
40. Şenyuva E, Taşocak G. Hemşirelerin Hasta Eğitimi Etkinlikleri ve Hasta Eğitim Süreci İ.Ü.F.N. Hem. Derg, 2007;15(59) : 100-106
41. Karakoç A. PreDiyaliz Dönemde Hasta Eğitiminin Rolü http://www.ndthd.org.tr/assets/uploads/dosyalar/PreDiyalizDonemdeHastaEgitimininRolu.pdf erişim tarihi:18.04.2018
42. Avşar G, Kaşıkcı M, Ülkemizde Hasta Eğitiminin Durumu, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2009; 12(3):67-73
43. Sinangil A, Ecder T, Böbrek Transplantasyonu Endikasyonları. Turkiye Klinikleri J Radiol-Special Topics 2016; 9(3): 83-6