Yasemin YILDIRIM, Rukiye DEMİR, Aynur ESEN

Diyaliz Hemşirelerinde Tükenmişlik

ÖzetAmaç: Tükenmifllik, kiflinin duygusal çöküntüsüne nedenolan ve duyars›zlaflma düzeyini etkileyen, kiflisel baflar› veperformans›n› düflüren, ifl doyumunu azaltan ve memnuniyetsizli¤e neden olarak, verilen hizmet kalitesini olumsuz etkileyenbir durumdur. Bu çal›flman›n amac› diyaliz hemflirelerininmesleki tükenmifllik düzeylerini ve tükenmiflli¤i etkileyen faktörleribelirlemektir.Gereç ve Yöntemler: izmir’de 12 diyaliz merkezinde çalı-şan 107 diyaliz hemşiresi çalışmaya dahil edildi. Araştırmaverileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Hemflire Tan›t›mFormu” ve “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” ile topland›. Verilerinde¤erlendirilmesinde student’s t testi, Mann-Whitney Utesti, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Kruskal-Wallis tekyönlü varyans analizi, Scheffe ileri analizi ve pearson korelasyonanalizi kullanıldıBulgular Araştırma: kapsamındaki diyaliz hemşirelerininyaş ortalamas› 31.07±6.99 y›ld›r. %95.3’ünün hemodiyalizünitesinde çalıştığı; %49.5’inin lisans mezunu oldu¤u;%56.1’inin evli, %58’inin çocuğunun olmadığı belirlendi.Duygusal tükenmişlik puan› 26.75±12.14, duyars›zlaşma puan›6.85±6.20, kişisel başar› puan› 32.66±10.06 olarak saptand›.Hemşirelerin yaş, eğitim düzeyi, görev yılı, diyaliz ünitesindeçalışma yılı, mesle¤i sevme, mesle¤i b›rakmak isteme,meslektaşlarından destek alma, ald›klar› ücretten memnun olmadurumların›n ve çalıştıkları bölümde görevli hemşire say›-s›n›n tükenmşlik düzeylerini etkiledi¤i saptand› (P < 0.05).Sonuç: Çalışma sonucunda diyaliz hemşirelerinin duygusaltükenmişlik düzeyinin orta, duyars›zlaşma düzeyinin düşük,kişisel başarı tükenmişlik düzeyinin ise yüksek düzeydeolduğu ve tükenmişliğin baz› bireysel ve mesleki/çalışma koflullar›ndan etkilendi¤i belirlendi. Bu sonuç do¤rultusunda diyalizhemşirelerinin tükenmişlik düzeylerinin periyodik olarakdeğerlendirilmesi ve tükenmişliği etkileyen durumlar›n özellikleçalışma koşullarının iyileştirilmesi gerektiği düşünülmüşve önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

diyaliz, diyaliz hemşiresi, tükenmişlik

PDF

___

1. Freudenberger H.J. Staff burn-out. J Soc Issues. 1974;30:159-165.
2. Glasberg J., Horiuti L., Novais M.A., et al. Prevalence of the burnout syndrome among Brazilian medical oncologist. Rev Assoc Med Bras. 2007;53(1):85-9.
3. Maslach C., Jackson S.E. The measurement of experienced burnout. J Occup Behav. 1981;2:99-113.
4. Maslach C., Jackson S.E. Maslach Burnout Inventory Manual. In: Maslach C, Jackson SE (eds), 2nd ed. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Pres, 1986.
5. Klersy C., Callegari A., Martinelli V., et al. Burnout in health care providers of dialysis service in Northern Italy- a multicentre study. Nephrol Dial Transplant 2007;22(8):2283-2290.
6. Catalan J., Burgess A., Pergami A., et al. The psychological impact on staff of caring for people with serious diseases: the case of HIV infection and oncology. J Psychosom Res 1996; 40(4):425-435.
7. Gillespie M., Melby V. Burnout among nursing staff in accident and emergency and acute medicine: a comparative study. J Clin Nurs 2003;12(6):842-851.
8. Shimizu T., Mizoue T., Kubota S., et al. Relationship between burnout and communication skill training among Japanese hospital nurses: a pilot study. J Occup Health. 2003;45(3):185-190.
9. Aiken L.H., Clarke S.P., Sloane D.M., et al. Nurses’ reports on hospital care in five countries. Health Aff (Millwood), 2001; 20(3):43-53.
10. Decker F.H. Occupational and nonoccupational factors in job satisfaction and psychological distress among nurses. Res Nurs Health. 1997;20(5):453-464.
11. Schaefer J.A., Moos R.M. Work stressors in health care: contexts and outcomes. J Community Appl Soc Psychol. 1993;3:235-242.
12. Duxbury M.L., Armstrong G.D., Drew D.J., et al. Head nurse leadership style with staff nurse burnout and job satisfaction in neonatal intensive care units. Nurs Res. 1984;33(2):98-101.
13. Gray-Toft P.A., Anderson J.G. Organizational stress in the hospital: development of a model for diagnosis and prediction. Health Serv Res. 1985; 19:753-774.
14. Kelly J.G., Cross D.G. Stress, coping behaviors, and recommendations for intensive care and medical surgical ward registered nurses. Res Nurs Health. 1985; 8(4):321-328.
15. Lewis D.J., Robinson J.A. ICU nurses’ coping measures: response to work-related stressors. Crit Care Nurse. 1992;12(2):18-23.
16. Maslach C., Schaufeli W.B., Leiter M.P. Job burnout. Annu Rev Psychol. 2001;52:397-422.
17. Sutherland V.J., Cooper C.L. Identifying distress among general practitioners: predictors of psychological ill-health and job dissatisfaction. Soc Sci Med 1993;37(5):575-581.
18. Vahey D.C., Aiken L.H., Sloane D.M., et al. Nurse burnout and patient satisfaction, Med Care. 2004; 42(2):II57-II66.
19. Duquette A., Kérouac S., Sandhu B.K.et al. Factors related to nursing burnout: a review of empirical knowledge. Issues Mental Health Nurs. 1994;15(4):337-358.
20. Gundersen L. Physician burnout. Ann Intern Med. 2001;135(2): 145-148.
21. Parker P.A., Kulik J.A. Burnout, self-and supervisor-rated job performance, and absenteeism among nurses. J Behav Med. 1995; 18(6):581-599.
22. Robinson S.E., Roth S.L., Keim J., et al. Nurse burnout: work related and demographic factors as culprits. Res Nurs Health. 1991;14(3): 223-228.
23. Shanafelt T.D., Bradley K.A., Wipf J.E., et al. Burnout and selfreported patient care in an internal medicine residency program. Ann Intern Med. 2002;136(5):358-367.
24. Ceslowitz S.B. Burnout and coping strategies among hospital staff nurses. J Adv Nurs. 1989;14(7):553-558.
25. Koivula M., Paunonen M. Burnout in two Finnish hospitals. J Nurs Manag. 2000;8:66-72.
26. Ar›kan F., Köksal C.D, Gökçe Ç. Work-related stress, burnout, and job satisfaction of dialysis nurses in association with perceived relations with professionals contacts. Dialysis& Transplantation 2007; 1-7.
27. Chiriboga D.A., Bailey J. Stres and burnout aomng critical care and medical-surgical nurses: a comparative study. CCQ. 1986;9(3): 84-92.
28. Easterburg M.C., Williamson M., Gorsuch R., et al. Social support, personality, and burnout in nurses. J Appl Soc Psychol. 1994;24: 1233-1250.
29. Kalliath T., Morris R. Job satisfaction of burnout levels. JONA, 2002; 32(12):648-654.
30. Piko B.F. Burnout, role confict, job satisfaction and psychosocial health among Hungarian health care staff: a questionnaire survey. Int J Nurs Stud. 2006; 43(3):311-318.
31. Shirom A., Nirel N., Vinokur A.D. Overload, autonomy, and burnout as predictors of physicians’quality of care. J Occup Health Phychol 2006, 11(4):328-342.
32. Argentero P., Dell’Olivo B., Ferretti M. Staff burnout and patient satisfaction with the quality of dialysis care. Am J Kidney Dis. 2008; 51(1):80-92.
33. Leiter M.P., Harvie P., Frizzell C. The correspondence of patient satisfaction and nurse burnout. Soc Sci Med. 1998;47(10): 1611-1617.
34. Alacacioglu A., Yavuzsen T., Dirioz M., et al. Burnout in nurses and physicians working at an oncology department. Psychooncology. 2008. Epub ahead of print.
35. Aleandri A., Sansoni J. Nurses and burnout: a survey in an Emergency Department in the Lazio Region. Prof Inferm. 2006; 59(3):165-170.
36. Barnard D., Street A., Love A.W. Relationships between stressors, work supports, and burnout among cancer nurses. Cancer Nurs. 2006;29(4):338-345.
37. Braithwaite M. Nurse Burnout and Stress in the NICU. Adv Neonatal Care. 2008;8(6):343-347.
38. Chen S.M., McMurray A. Burnout" in intensive care nurses. J Nurs Res. 2001;9(5):152-164.
39. Cubrilo-Turek M., Urek R., Turek S. Burnout syndrome--assessment of a stressful job among intensive care staff. Coll Antropol. 2006; 30(1):131-135.
40. Escribà-Agüir V., Martín-Baena D., Pérez-Hoyos S. Psychosocial work environment and burnout among emergency medical and nursing staff. Int Arch Occup Environ Health. 2006;80(2):127-33.
41. Lederer W., Kinzl J.F., Traweger C., et al. Fully developed burnout and burnout risk in intensive care personnel at a university hospital. Anaesth Intensive Care. 2008;36(2):208-13.
42. Petrova G.G., Todorova M.T., Mateva N.G. Prerequisites for the occurrence of burnout syndrome in oncology nurses. Folia Med (Plovdiv). 2005;47(2):39-44.
43. Quattrin R., Zanini A., Nascig E., et al. Level of burnout among nurses working in oncology in an Italian region. Oncol Nurs Forum. 2006;33(4): 815-820.
44. Kotzabassaki S., Parissopoulos S. Burnout in renal care professionals. EDTNA ERCA J 2003; 29(4):209-213.
45. Lewis S.L., Campbell M.A., Becktell P.J., et al. Work stress, burnout, and sense of coherence among dialysis nurses. ANNA J 1992;19(6): 545-553, discussion 554.
46. Lewis S.L., Bonner P.N., Campbell M.A., et al. Personality, stres, coping, and sense of coherence among nephrology nurses in dialysis settings. ANNA J 1994;21(6):325-335; discussion 336.
47. Ponferrada L.P., Nolph G.B., Straub V. Do peritoneal dialysis providers experince burnout? Adv Perit Dial 1990;6:85-87.
48. Çam O. Tükenmifllik Envanteri'nin Geçerlik ve Güvenirli¤inin Araflt›r›lmas›. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çal›flmalar›. Ankara: Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, 1992. p. 155-160.
49. Ergin C. Doktor ve hemflirelerde Tükenmifllik ve Maslach Tükenmifllik Ölçe¤inin Uyarlanmas›. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çal›flmalar›. Ankara: Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›, 1992. p. 143-154.
50. Brokalaki H., Matziou V., Thanou J., et al. Job-related stres among nursing personnel in Greek dialysis units. EDTNA/ERCA J 2001; 27(4):181-186.
51. Fad›lo¤lu Ç., Y›ld›r›m Y.K., Sevim B. Diyaliz hemflirelerinin motivasyon düzeylerinin incelenmesi, Hemflirelik Forumu. 2004; 7(3):32-36.
52. fiahin D., Turan F.N., Alparslan N., ve ark. Devlet hastanesinde çal›flan sa¤l›k personelinin tükenmifllik düzeyleri. Nöropsikiyatri Arflivi Dergisi 2008;45(4):116-121.
53. Özbay›r T., Demir F., Candan Y., ve ark. Ameliyathane hemflirelerinde tükenmiflli¤in incelenmesi. Hemflirelik Forumu Dergisi 2006;18-26.
54. Marafll› M. Baz› özelliklerine ve ö¤renilmifl güçlülük düzeylerine göre lise ö¤retmenlerinin tükenmifllik düzeyleri. Türk Tabipleri Birli¤i Mesleki Sa¤l›k ve Güvenlik Dergisi, 2005: 27-33
55. Lee H., Song R., Cho Y.S., et al. A comprehensive model for predicting burnout in Korean nurses. J Adv Nurs. 2003; 44(5): 534-545.
56. Mollao¤lu M., Y›lmaz M., Kars T. Hemflirelerde Tükenmifllik. Sa¤l›k Çal›flanlar›n›n Sa¤l›¤› Kongre Kitab›, Ankara, 2001; p. 145.
57. Demir A. Hemflirelerin tükenmifllik (Burnout) düzeyleri ve tükenmiflli¤i etkileyen baz› faktörlerin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 1999; 6(1-2):34-44.
58. Ilhan M.N., Durukan E., Taner E., et al. Burnout and its correlates among nursing staff: questionnaire survey. J Adv Nurs. 2008; 61(1): 100-106.
59. Canbaz S., Sünter A.T, Dabak fi., ve ark. Hemflirelerde tükenmifllik sendromu, ifl doyumu ve ifle ba¤l› gerginlik. Hemflirelik Forumu Dergisi, 2005: 30-34.
60. Ersoy F., Y›ld›r›m C., Edirne T. Tükenmifllik (staff burnout) sendromu. STED 2001;10(2):46-47.
61. Çam O. Tükenmifllik nedenleri, belirtileri. Çam O, editör. Tükenmifllik. 1. Bask›. ‹zmir: Saray Medikal Yay›nc›l›k, 1995. p. 11-25.
62. Akyüz M.Y. ‹fl doyumu. Akyüz MY, editör. Okul Öncesi E¤itim Kurumlar›nda Örgüt ‹klimi ve ‹fl Doyumu. ‹zmir: Ege Üniversitesi E¤itim Fakültesi Yay›nlar›, No:2, 2000. p. 28-32.
63. Cam O. The burnout in nursing academicians in Turkey. Int J Nurs Stud. 2001;38(2):201-207.
64. Molassiotis A., Haberman M. Evaluation of burnout and job satisfaction in marrow transplant nurses. Cancer Nurs. 1996; 19(5):360-367.
65. Taycan O., Kutlu L., Çimen S., ve ark. Bir üniversite hastanesinde çal›flan hemflirelerde depresyon ve tükenmifllik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle iliflkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2006;7:100-108.