Türkiye’de Arı Sokmasına Karşı Kullanılan Bazı Geleneksel ve İlk Yardım Uygulamaları
İğneli ve sokucu arı türlerinin, bitkilerde tozlaşmayı sağlayarak döllemede oynadığı etkin rolle bitkisel üretime olan yararının yanı sıra insanları sokma ve zehir akıtma gibi zararları da bulunmaktadır. Arı ve yaban arıları birbirinden oldukça farklı gruplar olup, bu farklılık zehir içeriklerine ve saldırganlık konusundaki davranış özelliklerine de yansımaktadır. Nitekim arı sokması sonucu meydana gelen alerjik durumlar bazen ölüme varan çok ciddi sorunlara yol açmaktadır. Ülkemizde her yıl nüfusun en az %20’sinin arılar tarafından sokulduğu ve bunların yaklaşık % 2’sinin ciddi reaksiyon geçirdiği belirtilmektedir. Ülkemizin farklı yörelerinde arı sokması ve arı zehirine karşı oldukça değişik geleneksel yöntemler uygulanmaktadır. Arı sokmalarına karşı ortaya konan birtakım bilgiler ve çeşitli alternatif tedavi yöntemleri, tıbbi tedavi imkânının olmadığı koşullarda belki yerine göre çeşitli yararlar sağlamış olabilir. Ancak bilimsel destekten yoksun ve güvenilirliği ortaya konulmamış bu uygulamaları doğru tedavi yöntemi olarak kabul etmek mümkün değildir. Arıların sokma içgüdülerini önleyici kesin bir önlem henüz bulunamadığından, arı sokması ve alerjisine ilişkin modern tedavideki en önemli basamak arılardan korunmaktır. Toplumun her katmanındaki bireylerin arı sokmasına karşı alınacak önlemler konusunda mutlaka doğru bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu derleme makalesinde, Türkiye genelinde arı sokması ve arı zehirine karşı kullanılan bazı geleneksel uygulamalar sunulmuş ve arı sokmasına maruz kalındığında dikkat edilmesi gereken bazı ilk yardım uygulamalarına değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Arı Sokması, Arı Zehiri, Geleneksel ve Tıbbi Tedavi, Türkiye
Some Traditional and First Aid Applications Used Against Bee Sting in Türkiye
Stinged and stinging bee species have harmful effects such as stinging and poisoning as well as the benefit of herbivorous production with the active role played by fertilization by providing pollination in plants. Bees and wasps are quite different groups from each other, and this difference is reflected in their venom content and aggressive behavioral characteristics. As a matter of fact, allergic conditions that occur as a result of bee stings sometimes lead to very serious problems, up to death. It is stated that at least 20 % of the population is stung by bees every year and about 2 % of them have serious reactions in our country. Different traditional applications methods are used against bee stings and bee venom in different regions of our country. Some informations and different alternative treatment methods on bee insertions may have provided various benefits, perhaps in place, on conditions where no medical treatment is available. However, it is not possible to accept these applications, which lack scientific support and whose reliability has not been demonstrated, as the correct treatment method. The most important step in modern treatment of bee sting and allergy is to be safeguarded, since no precise measure has been found to prevent bee instincts. Individuals in every layer of society must be properly informed about the measures to be taken against bee stings. In this review article, some traditional applications used against bee stings and bee venom throughout Türkiye are presented and some first aid applications that should be considered when exposed to bee stings are mentioned.
___
- Abebe W., (2011). Identification and Documentation of Indigenous Knowledge of Beekeeping Practices in Selected Districts of Ethiopia. Journal of Agricultural Extension and Rural Development. 3 (5): 82-7.
- Akbıyık, A., Kürkçüoğlu, S., (1990). Şanlıurfa’da Halk Hekimliği ve Halk İlaçları. Folklor (Halkbilimi) ve Şanlıurfa. Sayfa 118–121. Şanlıurfa.
- Albayrak, A., Çapcıoğlu, İ., (2006). Ehl-i Sünnet Geleneğine Bağlı Bir Orta Anadolu Köyünde Halk İnançları ve Uygulamaları. Dinî Araştırmalar. 8 (24):107-32. Ankara.
- Anonim, (1999). Böcek Sokmasına En İyi İlaç. 17.04.1999 Tarihli Sabah Yıldızı. Sayfa 6. İstanbul.
- Anonim, (2005). Arı sokması hayati tehlike yaratır mı? 4 Haziran 2005 tarihli Gözcü gazetesi. Sayfa 8. İstanbul.
- Anonim, (2016). Arı Sokmasına İyi Gelen Öneriler. 04.06.2016 Tarihli İnternet Sayfası Erişimi. http://www.cnnturk.com/saglik/ari-sokmasina-iyi-gelen-oneriler?page=1
- Anonim, (2019). Arı Sokmasında İlk Yardım. 21.06.2019 Tarihli İnternet Sayfası Erişimi. https://www.onikibilgi.com/ari-sokmasinda-ilk-yardim/
- Anonim, (2022). Arı Sokmasına Karşı Kullanılan Arı Ürünlerine İlişkin 30.01.2022 Tarihinde BEEO Arı Ürünleri Firması Yetkilisiyle Özel Görüşme.
- Aydıner, M., (2014). Tedavide Bitkisel Formüller Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi. Elit Kültür Yayınları. Sayfa 22. İstanbul.
- Aytekin, A. M., (2006). Arılar ve Yaban Arıları. Astım Allerji İmmünoloji. 4 (1): 5-9.
- Baştürk, R., Mahdum, M. K., (2004). İlkyardım-Şifalı Bitkiler ve Alternatif Tedavi. Arı Sanat Yayınevi. 2. Baskı. 157 sayfa. İstanbul.
- Bayatlı, O., (1989). Şifalı Otlar ve Lokman Hekim. Berksav Yayınları. Sayfa 14-41. Bergama/ İzmir.
- Baytop, T., (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitapevi. 480 sayfa. İstanbul.
- Borror D. J, Triplehorn C. A, Johnson N. F. (1989). An Introduction To The Study of Insects. Philadelphia: Saunders Colloge Publ, 875.
- Carmen, T., (1995). Çişteki Mucize (Çeviren Leman Çalışkan). Sayfa 13–131. İstanbul.
- Coşkun, B., (2001). Arı. 24 Haziran 2001 Tarihli Genç Hürriyetim. Sayfa 3. İstanbul.
- Çetin, E. T., Anğ, Ö., Töreci, K., (1985). Hymenoptera Takımı (Arılar ve Karıncalar). Tıbbi Parazitoloji. 4. Baskı. Sayfa 408-412. İstanbul.
- Derebaşı, E., Canbakal, E., (2009). Arı Zehirinin Kimyasal Yapısı ve Tıbbi Çalışmalarda Kullanımı. Arıcılık Araştırma Dergisi. Yıl 1, sayı 2. Sayfa 32-34. Ordu.
- Doğaroğlu, M., (1999). Modern Arıcılık Teknikleri. Anadolu Matbaası. Sayfa 54–55. İstanbul.
- Dursun, M. F., Gülbay, İ., Çetin, S., Tek, Ü., (2011). Orta Öğretim 9. Sınıf Kimya Ders Kitabı. Sayfa 115. Ankara.
- Emeklioğlu, S., (2011). Akrep ve Arı sokmalarında Çamurla Yoğurt Sürmeyin. 20.07.2011 Tarihli Akit Gazetesi. Sayfa 16. İstanbul.
- Erdem, S., Eren, P. A., (2009). Tedavi Amacıyla Kullanılan Bitkisel Ürünlerin Yan Etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 66 (3): 133-141.
- Eskioğlu, A. N., Anadol, C., (1998). Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi (Koruyucu hekimlik ve şifalı sular). Sayfa 7–81. İstanbul.
- Giray, S., (1948). Ecza Dolapları ve Ev-Halk İlaçları. Aydınlık Matbaası. Sayfa 26. İstanbul.
- Gökçe, N. P., (2011). Doğanın Mucizesi Şifalı Bitkiler. Sis Yayıncılık. 3. Baskı. 116 sayfa. İstanbul.
- Gören, T., (1990). Arılar, Eski Milletvekili Akarca’yı Öldürdü. Hasad. Yıl 6, sayı 60. Sayfa 27. İstanbul.
- Gürbüz, A., (1988). A’dan Z’ye Hastalıklara Şifalı Bitkiler 1. Kitap. Tercüman Yayınları. Sayfa 21–23. İstanbul.
- Irmak, S., (1963). Sağlık Ansiklopedisi. Arkın Kitabevi. 320 sayfa. İstanbul.
- Kale, N., Kaftanoğlu, O., (1992). Arı Zehirinin Bileşimi ve Arı zehirine Duyarlılık. Doğu Anadolu I. Arıcılık Semineri (3–4 Haziran 1992). Sayfa 139–152. Erzurum.
- Kalyoncu, A. F., (2013). Türkiye’de Arı Alerjisi. Asthma Allergy Immunol. 11:71-75.
- Karaca, S., (2017). Arı ve Böcek Sokmalarında Doğal Tıp İle İlk Yardım. 10.03. 2017 Tarihli İnternet Sayfası Erişimi. http://ekolojikrehber.com/saglik/ari-ve-bocek-sokmalarinda-dogal-tip-ile-ilk-yardim/
- Kasapoğlu Akyol, P., (2012). Kullanım Şekilleri ve Geleneğiyle Kültürümüzde Toprak. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. 4 (1): 316-334.
- Korkmaz, A., Korkmaz, V., (2015). Arı Zehiri Üretimi ve Apiterapi. Samsun Arı Yetiştiricileri Birliği. 54 sayfa. Samsun.
- Kumova, U., Korkmaz, A., (2000). Arı Zehirinde Bilmedikleriniz. Bilim ve Teknik. Sayı 397. Sayfa 88-92. Ankara.
- Öder, E., (1990a). İğneli Arılar, Zehirleri ve Reaksiyonları. Hasad. Yıl 6, sayı 60. Sayfa 27–29. İstanbul.
- Öder, E., (1990b). Bal Arısı İğnesi ve Zehiri. Hasad. Yıl 6, sayı 61. Sayfa 28–31. İstanbul.
- Özer, Z., Tursun, N., Önen, H., (2001). Yabancı Otlarla Sağlıklı Yaşam ( Gıda ve Tedavi). 4Renk Yayınları. 2. Baskı. Sayfa 200. Ankara.
- Özhan, S., (2017). Helichrysum italicum Ölmez Çiçek. Etkin Sağlık. Sayı 21. Sayfa 38-39. İstanbul.
- Sıralı, R., Gök Uğur, H., Ese, H., (2014). Ordu Üniversitesi Öğrencilerinin Arı Sokmasına Karşı Kullandıkları Geleneksel Tedavi Yöntemleri. Akademik Ziraat Dergisi. 3(2):83-88. Ordu.
- Sıralı, R., Gök Uğur, H., Başköy, F., Küçüköner, Ö., Çakır, S., Ese, H., (2016). Ordu İli Subaşı Aile Sağlığı Merkezi’ne Başvuran Kişilerin Arı Sokmasına Karşı Uyguladıkları Geleneksel Yöntemlerin Belirlenmesi. Smyrna Tıp dergisi. Sayı 1. Sayfa 20-26.
- Shealy, C. N., (2015). Resimli Şifalı Bitkilerle Tedavi. Palme Yayıncılık. 496 sayfa. Ankara.
- Spradbery, J. P., (1973). Wasps. An Accunt of the Biology and Natural History of Solitary and Social Wasps. Sidgwick and Jackson. 408 pp. London.
- Şenşafak, G., (2009). Her Derde Deva Şifalı Bitkiler. Hiperlink Yayınları. 95 sayfa. İstanbul.
- Ülger, Z., (2012). Aydın (Merkez) ve Çevresinde Halk Hekimliği. Adnan Menderes Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 301 sayfa. Aydın.
- Vuinec, T., (1990). Preosjetlivost Covjeka na Pcelinji Otrov. Darovi Pcele. Sayfa 59-66. Zagreb.
- Yıldız, R., (1995). İbn-i Sina, Lokman Hekim, İbn-i Baytar’dan Büyük Şifalı Bitkiler, Sular ve Kaplıcalar Rehberi. Huzur Yayınevi. Sayfa 207-301. İstanbul.
- Yüncü, M., (2018). Çörek Otu Tohumu: Yüzyıllardır Süregelen Şifa Kaynağı. Kırsal Kalkınma. Sayı 2, sayfa. 71-73. Ankara.
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi