Türkçede Örtülü Anlam Oluşturan Unsurlar ve Ana Dili Öğretimindeki İşlevleri/ The Factors Which Generate Implicit Meaning in Turkish And Their Functions in Mother Tongue Teaching

Öz Bu çalışmada, Türkçede örtülü anlam oluşturan unsurlar, ana dili öğretimindeki işlevleri çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışma, içerik olarak iki ana bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde, Türkçede örtülü anlam oluşturan dokuz kavram üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda mecazlar, bağdaştırmalar / metafor, duygu değeri / çağrışımlar, aktarmalar, derin yapı yüzey yapı ayrımı gösteren cümleler, önvarsayım, sezdirimler, eksiltili anlatımlar, deyimler ve atasözleri örneklerle analiz edilmiştir. Bu kavramların, örtülü anlam oluşturma yönünden gerek nitelik gerekse kullanım açısından birbirlerinden farklı oldukları tespit edilmiştir.  Özellikle uzak bağdaştırmalar, örtülü anlam oluşturan unsurların en tipik örnekleri olarak kabul edilebilir. Çalışmanın ikinci bölümünde, analiz edilen örtülü anlamlar ana dili öğretimindeki işlevleri çerçevesinde ele alınmıştır. Örtülü anlam oluşturan unsurun analizi ve dil eğitimindeki işlevleri aynı başlık altında değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sonucunda, örtülü anlamların öğrencilerin soyut düşünme, yaratıcı düşünme ve yaratıcı dil becerilerini geliştirmede, bilgi işleme sürecinde bilgiyi uzun süreli bellekte kalıcı hale getirmede ve okuma / anlama sürecinde etkili oldukları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Türkçe, Örtülü Anlam, Ana Dili Öğretimi, Soyut Düşünme Becerisi Abstract In the present study, the factors which generate implicit meaning in Turkish were addressed within the framework of their functions in teaching mother tongue. The content of the study is composed of two main parts. In the first part, nine concepts which generate implicit meaning were addressed. In this context, metaphors, syncretisms, emotion values/ connotations, citations, sentences which show the distinction of deep structure- surface structure, presuppositions, implications, idioms and expressions were analyzed with examples. It was determined that these concepts were different from each other in terms of both their features and their usages. Especially distance syncretism can be considered as the most typical example of factors which generate the implicit meaning. In the second part of the study, implicit meanings which were analyzed were addressed within the framework of their functions in mother tongue teaching. The analysis of the factor which generates an implicit meaning and its functions in mother tongue teaching were assessed under the same title. At the end of these assessments, it was determined that implicit meanings were effective in the processes of abstract thinking, creative thinking and developing creative language skills, making the knowledge permanent in the long-term memory in the information-processing process and reading/comprehension process. Key Words: Turkish, Implicit Meaning, Mother Tongue Teaching, Abstract Thinking Skill.

___

Aksan, D.(2006a). Anadilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Aksan, D.(2006b). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.

Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe Yazıları. Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçütlerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yolları, I: Kavram Alanı – Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine. İstanbul: Multılıngual Yayınları.

Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Baş, B. (2002). “Türkçe Temel Dil Becerilerinin Öğretiminde Atasözlerinin Kullanımı”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 12 (2), 60-68.

Bayraktar, N. (2006). Dil Bilimi. Ankara: Nobel Yayınevi.

Bayrav, S. (1998). Yapısal Dilbilim. İstanbul: Multilingual Yayınları.

Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Çetinkaya, B. (2010). “Kişilerarası İlişkiler ve İletişimde Kendini Açma”. (Ed. Alim Kaya. Kişilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim). Ankara: Pegem Akademi.

Dizdaroğlu, H. (1974). Tümcebilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Draaisma, D. (2007). Bellek Metaforları. İstanbul: Metis Yayıncılık.

Göçer, A. (2010). “Türkçe Öğretiminde Çok Uyaranlı Bir Öğrenme Ortamı Oluşturmak İçin Seçkin Edebî Ürünlerden Yararlanma”. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 27, 341-369.

Günay, D. (2003). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.

Güneş, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları.

Kılıç, V. (2009). Anlambilime Giriş. İstanbul: Papatya Yayıncılık.

Kocaman, A. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.

Mckay, M. (2006). İletişim Becerileri. Ankara: HYB Yayıncılık.

Onan, B. (2011). Anlama Sürecinde Türkçenin Yapısal İşlevleri. Ankara: Nobel Yayınevi.

Üstünova, K.(2010). “Yüzey Yapı - Derin Yapı Kavramları Üzerine”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4).

Yıldırım, A. D. (2005). Bahaettin Karakoç'un Şiirlerinde Sıra Dışı Bağdaştırmalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.

Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1304-429X
  • Yayın Aralığı: Yılda 5 Sayı
  • Yayıncı: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler

Ergenlerin algılanan sosyal destek ve sürekli kaygı düzeylerinin incelenmesi

Zeynep KARATAŞ

Epistemolojik İnançlar: Öğretmen Adaylarının Öğrenme Yaklaşımlarını Yordayıcı Bir Değişken/ Epıstemologıcal Belıefs: As Predıctors Of Preservıce Teachers' Learnıng Aprroaches

Çiğdem Şahin Taşkın

The relationship between candidate teachers' mathematical reasoning skills andtheir levels of using metacognitive learning strategies

Halil ÇOBAN, Zehra Nur ERSÖZLÜ

Fen ve teknoloji öğretmenlerinin laboratuvar uygulamalarına yönelik hizmet içi eğitim programı: Mobilim eğitim

Semra DEMİR, Uğur BÖYÜK, Mustafa EROL

SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARIN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE KÜLTÜREL DEĞERLERİ ÜZERİNE BİR ÇOKLU DURUM ÇALIŞMASI

Kubilay Özyer, Ufuk Orhan, Demet Dönmez Orhan

Yabancılara Türkçe Öğretiminde Karikatür Kullanımı/ The Use Of Cartoons in Teachıng Turkısh as a Foreıgn Language

Deniz Melanlıoğlu, Esra Karakuş Tayşi, Banu Özdemir

1950-1960 Arası Türkiye'de Uygulanan Sosyo-Ekonomik Politikalar/ Socıo-Economıc Polıcıes Applıed In Turkey Between The Years Of 1950-1960

Osman Kanca

Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Laboratuvar Uygulamalarına Yönelik Hizmet İçi Eğitim Programı: Mobilim Eğitim/ In-Service Education Program for Laboratory Applications of Science And Technology Teachers: Mobilim Educatıon

Semra Demir, Uğur Böyük, Mustafa Erol

ÖĞRETMEN ADAYLARININ MATEMATİKSEL MUHAKEME BECERİLERİ İLE BİLİŞÖTESİ ÖĞRENME STRATEJİLERİNİ KULLANMA DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Zehra Ersözlü, Halil Çoban

YEREL MEDYA ÇALIŞANLARININ SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ VE SEKTÖR SORUNLARINA BAKIŞI: KAYSERİ VE NEVŞEHİR YEREL MEDYASINA YÖNELİK ALAN ARAŞTIRMASI

Mustafa Temel, Ali Korkmaz, Ali KORKMAZ, Burak Somuncu, Burak SOMUNCU, Kenan Şilen