GÜNDELİK YAŞAMDA İŞLEVSEL OLARAK KULLANILAN TÜRK ATASÖZLERİNDE ÇOCUK İMGELERİ

Türk toplumunda çocukluğun tarihini izlemenin yollarından biri çocuk temalı Atasözlerinin incelenmesidir. Türk toplumunun çocuk ve çocukluğa ilişkin görüşlerini yansıtan atasözleri, ataların derin gözlem ve deneyimlerinden ders çıkarmamıza ve tarihsel-kültürel okumalar yapmamıza imkân sağlamaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, anne babaların çocukları anlatmak için gündelik yaşamda kullandıkları atasözlerinde çocuk ve çocukluk kavramlarının nasıl ele alındığını ortaya çıkarmaktır. Çalışma kapsamında öncelikle, anne babaların gündelik yaşamda en çok kullandıkları çocuk temalı atasözleri araştırmanın temel veri kaynağı olarak belirlenmiştir. Ardından Türkiye'nin farklı bölgelerini temsil edecek şekilde mail, telefon ya da görüşme yoluyla 454 adet atasözü derlenmiştir. Derlenen atasözlerinin, Ömer Asım Aksoy'un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğüne bakarak doğru kullanımları kontrol edilmiştir. Ardından çocuk temalı atasözlerinin kelime sıklıkları belirlenmiştir. Sonraki aşamada, çocuk temalı atasözleri alt temalara göre sınıflanarak çocuk ve çocukluk kavramlarının ele alınışı çözümlenmiştir. Çalışmada çocuk temalı atasözlerinin oldukça yaygın kullanıldığı, atasözlerini oluşturan kelime grubu içinde hayvan metaforları ve aile bireylerinin sıkça kullanıldığı, Türk toplumunun çocuğa değer verdiğini, buna karşılık toplumsal cinsiyet açısından ayrımcı tutumun ağırlıkta olduğu, çocuğun içinde bulunduğu özgürlükçü ortamın ya da ebeveyn tutumlarının hoş karşılanmadığı sonuçları elde edilmiştir.

CHILD IMAGES IN TURKISH PROVERBS FUNCTIONALLY USED IN DAILY LIFE

One way of tracking the history childhood in Turkish society is to examine child-themed proverbs. Proverbs that reflect the views of Turkish society with regard to children and childhood enable us to take lessons from profound observations and experiences of our ancestry and develop historical and cultural understandings. The main aim of this study is to reveal how the concepts of child and childhood are used in the proverbs parents use to talk about children in their daily lives. To this end, initially child-themed proverbs parents use most frequently were determined as the main data source of the study. Later on, 454 proverbs were complied via phone, e-mail or face-toface. The accurate use of the proverbs complied were determined by looking up the Dictionary of Proverbs and Idioms by Ömer Asım Aksoy. After that, the frequency of the words in the proverbs was determined. In the next stage, child-themed proverbs were classified in terms of sub-themes and the way the concepts of child and childhood handled was analyzed. In this study, it was determined that child-themed proverbs were used rather commonly and that animal metaphors and family members are used frequently among the word groups that make up the proverbs. Besides, it is concluded that Turkish society attaches importance to children but gender discrimination is also seen frequently and that liberal atmosphere the child lives in or parental attitudes that promote freedom are not held with.

PDF

___

Aksan, D. (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aksoy, Ö. A. (1998). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yay.
Başgöz, İ. (2006). "Atasözleri Hakkında Atasözleri ya da Atasözlerin Toplumsal Anlamı" (Çev.: Nurdan TuhfeToçoğlu). Milli Folklor, 70, 85-91.
Çelik, A. (2009). "Atasözlerinde Eğitim İletileri". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31, 43-59.
Duman, T. (2008). Türk Atasözlerinde "Çocuk ve Eğitimi". Türk Halkları Edebiyatı II, Uluslararası Çocuk Edebiyatı Kongresi(13-15 Kasım) Bildirileri I. Kitap, Bakü: Kafkas Üniversitesi Yayınları, s.424-429.
Elkind, D. (2001). "Değişen Dünyada Çocuk Yetiştirme ve Eğitim". Dünyada ve Türkiye'de Değişen Çocukluk: 3. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, (Ed.: Bekir Onur) Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s. 15-25.
Ercan, H. (2005). "Çocukluk Felsefesi". Kebikeç, 19, 113-120.
Ergan, N. G. (1994). "Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Aile Modeli Üzerine Sosyolojik Görüşler". I. Ulusal Sosyoloji Kongresi: Dünyada ve Türkiye'de Güncel Sosyolojik Gelişmeler, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları, 158-168.
James, A. & Prout, A. (1990). "Introduction". Constructingand Reconstructing Childhood: Contemporary Issues in The Sociological Study of Childhood (Ed.: A. James & A. Prout). London: Falmer Press. s.1-8.
Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları: Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar (Çev. Ed.: S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap. Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan ve Aile. İstanbul: Evrim Yayınevi.
Karadağ, Ö. (2013). "Türkiye Türkçesi Atasözlerinde Çocuk ve Çocukluk". Milli Folklor, 98, 109-124.
Karademir, M. (2004). "Atasözlerinde Manzum Yapı Üzerine Bazı Dikkatler". AÜ. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 23, 151-169.
Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyoloji ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (Çev.: O.Akınhay ve D. Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Onur, B. (2007). Çocuk Tarih ve Toplum. Ankara: İmge Kitabevi.
Özkan, B. ve Gündoğdu, A. A. (2011). "Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler", Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 1133-1147.
Şirin, M. R. (2011). Çocuk Edebiyatı Ders Notları: Çocuk Edebiyatı Okulu. www.cocukvakfi.org.tr (Erişim Tarihi: 05, 07, 2014).
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Soysal Bilimlerde Nitel Araştırıma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yörükoğlu, A. (1984). Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. Ankara: Aydın Kitapevi Yayınları.
Yurtbaşı, M. (1994). Sınıflandırılmış Türk Atasözleri. Ankara: Özdemir Yay.