Yerel Yönetimlerde Siyasal Açıdan Farklı Yerel Özerklik Uygulamaları ve Örnekleri1

Yerel demokrasi kavramı ile bağlantılı kavramlardan biri olan ve literatürde kimi zaman yerel demokrasi ile eşdeğer anlamda kullanılan "yerel özerklik" kavramı, en genel anlamıyla; bir yerel topluluğun, yerel nitelikteki işleri, kendi başına, kendi organları eliyle görebilmesi ve buna olanak verecek kaynaklara sahip olabilmesidir (Keleş, 2000: 49). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın üçüncü maddesi, "özerk yerel yönetim" kavramını, "yasalar çerçevesinde kamu hizmetlerinin önemli bir bölümünü yurttaşlarının yararı doğrultusunda ve kendi sorumluluğunda yerine getiren, hukuki ve yönetsel yeteneklere sahip yerel tüzel kişilik" olarak tanımlamaktadır. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise bu hakkın, üyeleri serbest, gizli, eşit, doğrudan ve genel seçimle oluşturulan konseyler ya da meclisler tarafından kullanılacağı ifade edilmektedir (Mengi, 1998: 70).halkın karar alma süreçlerine katılımını çok büyük oranda sınırlayan katı merkeziyetçi yapılardan uzaklaşarak yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılması ve katı, hantal, bürokratik bir anlayış yerine üretken, gerçek anlamda eşitlikçi halk katılımına dayanan bir anlayışın hâkim kılınması, küreselleşmenin ve neo-liberalizmin yıkıcı etkilerine karşı bir alternatif oluşturabilecektir. Öte yandan, yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılması ve güçlendirilmesi özellikle Türkiye'nin en önemli sorunlarından biri olan Kürt sorununun çözümüne de önemli ölçüde katkı sunabilecek bir potansiyel taşımaktadır. Cumhuriyet tarihi boyunca yerel yönetimler, özellikle de belediyeler, yerel demokrasinin sağlanmasından ziyade, yerel hizmetlerin etkin, verimli ve daha az maliyetle sağlanmasının aracı olarak görülmüştür. Ancak bu yaklaşım yerine, Fransa'nın 1951'den itibaren yaptığı gibi, ulus-devletin katı merkeziyetçi sistemini gevşeterek yerel yönetimlere anlamlı oranda yetki devri yapmak yoluyla hem ülke içinde eşitlikçi bir bütünleşme sağlanabilecek, hem bölgeler arası sosyo-ekonomik dengesizlikler aşılabilecek, hem de farklı yerelliklerin kendi farklılıklarını korumalarına olanak tanıyacak çoğulculuk sağlanabilecektir. Bu yolla halkın yönetimde yer alma olanaklarının geliştirilmesini sağlayacak mekanizmaların kurulması, yerel yönetimlerin toplumun bütün sorunları ile ilişkilendirilmesi, sosyal, ekonomik, tarihsel ve kültürel varlığın korunması ve geliştirilmesinde yerel yönetimlerin bir özne olarak değerlendirilmesi mümkün hale getirilebilecektir. Bu anlayışa ek olarak ise, söz konusu yerelliklerin hem gelişmişlik oranlarına göre denge sağlayıcı bir biçimde merkezi bütçe tarafından desteklenmesi, hem de kendi ekonomik kalkınmalarını sağlayabilmelerine imkân tanıyan olanakların (kooperatifleşme gibi) verilmesi, yani bir nevi ortaklaşma ve ürettiğini tüketebilme, kendine yetebilme imkânı tanınması, neo-liberal sistemin halk için değil sermaye için esas aldığı "küreselleşmeci yerelleşme" anlayışının alternatifi olabilecektir. Bu esaslara dayanan bir "yerel özerklik" anlayışı ile liberal yaklaşım tarafından savunulan yerel yönetimlerin merkezi yönetimin müdahalesinden uzak olması ile sınırlandırılmış olan "yerel özerklik" anlayışı arasındaki fark ise ortadadır.

Different Political Implementations and Examples of Local Autonomy in Local Governments

The concept of "local autonomy", frequently used synonymously with local democracy, is broadly defined as `the possibility of a local community to independently handle its local tasks using its own means` (Keles, 2000: 49). The third entry in the European Charter of Self-Government defines the concept of self-government as `a local legal entity that owns legislative and governing capability to perform a significant quantity of public services within legal boundaries and under its own responsibilities in line with its public's interests`. The second article of the same entry, on the other hand, states that this capability is used by councils or assemblies whose members are elected via independent, confidential and direct general elections (Mengi, 1998: 70) As one of the frequently debated issues, the demand for more autonomous local governments is restricted to being repressed and independent of the central government by liberal approaches which aim to privatize local services, to increase the power of global capital flows by distributing public services, and to provide suitable conditions for the implementation of neo-liberal policies. In addition to ignoring general public participation, such an autonomy demand of localism seeks to adapt democracy to fit the needs of sovereign powers and to create a local governing platform where everything is subcontracted, transferred to the global capital via neo-liberal policies, and then left to the conscious of capitalism which, referring to Marx; "... cuts down the tree if its shadow cannot be sold". Particularly today, an increasing promotion of global localization is witnessed while being moved away from the central government often equals to giving in to the wheels of the global capitalism and entering into a competitive localism with its global companies. However, this should threaten neither the existence of a local government as a self-governing unit nor the local public's right to participate in decision-making processes. The firm centralist approach, more or less like the neo-liberal approach, is an obstacle against local governments to become participatory autonomous units. Throughout the human history, all communities have been organized according to their own needs. Today, it is clear that self-governments are vital for the top-down expansion of democracy and the coordination of social development. In this respect, moving away from firm centralist bodies that cause obstructions and restrict the possibility of public participation in decision-making processes seems crucial to create an alternative against the destructive effects of globalization and neo-liberalism. This can be achieved by empowering the authority of local governments and by adapting a true egalitarian participatory approach rather than a firm, clumsy, bureaucratic method. However, increasing and empowering the authorization of local governments has the potential of contributing greatly to the solution of Kurdish issue as one of the important knots in Turkey. Throughout the history of the Republic, local governments and municipalities have been considered as effective tools in providing cost-efficient and prevalent public service rather than maintaining local democracy. Nevertheless, instead of adapting this approach, transferring significant amount of authority to local governments and loosening the firm centralist system of nation-state, as France has been doing since 1951, will not only create an integration in the country and reduce the unbalanced socio-economic conditions among the regions but it will also sustain the plurality by maintaining the differences of each local community. It will then be possible to establish mechanisms to enable public participation, to relate local governments with the problems of the whole society, and to include local governments in the protection and the development of social, economic, cultural, and historical assets. In addition, supporting local governments by the central budget in line with their growth rate, providing them with the autonomous possibilities of improving economically (e.g. becoming a cooperative); that is, giving them the opportunity to cooperate, consume what they produce, and be self-sufficient, could be an alternative for neo-liberal system's "global localization" approach adapted not for public but for the capital. The difference between such a "local government" and the one advocated by liberal approach repressed from central government is self-evident.

PDF

___

Ağaoğulları M A (2006). Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Altıntaş H (2003). Yerel Yönetimlerin Modernizasyon Süreci ve Yeni Kamu Yönetim Anlayışı. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12(1), 6-22.
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı (1985). http://www.tbb.gov.tr/hukuki-destek-ve- lobi/mevzuat/kanunlar. Son erişim tarihi, 7/12/2015.
Baran S (2003). Demokrasi Mücadelesinde Yerel Yönetimler. İstanbul: Aram Yayınları.
Barber B (1995). Güçlü Demokrasi: Yeni Bir Çağ İçin Katılımcı Siyaset. Çev M Beşikçi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman Z (2006). Küreselleşme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BDP (2010). Özgür Demokratik Yerel Yönetimlerle Demokratik Özerkliğe. İstanbul: Gün Matbaa.
Beyazıt E (2006). Yerel Demokrasi ve Katılım: Yerel Gündem 21 Uygulamaları Sürecinde Hatay ve Yerel Katılım Sorunları. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi.
Bora T (2010). Federasyonu Düşünmek. Birikim, 257, 12-17.
Brecher J, Costello T ve Smith B (2002). Aşağıdan Küreselleşme, İstanbul: Aram Yayınları.
Canalp E (2006). Avrupa Birliği Hukukunun Üye Ülkelerin Yerel Yönetimleri Üzerindeki Etkileri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
Cantzen R (2000). Daha Az Devlet Daha Çok Toplum. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Coşkun M K (2007). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler. Ankara: Dipnot Yayınları.
Çelebi T (2003). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye'de İdari Vesayet Uygulamasının Değerlendirilmesi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
Çelik V; Çelik ve Usta S (2008). Yerel Demokrasi ve Yerel Özerklik İlişkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1(2), 87-104.
Çiçek C (2011). Demokratik Özerklik Üzerine. Birikim, 261, 45-54.
Çitçi O (1996). Temsil, Katılma ve Yerel Demokrasi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(6), 5-14.
Çolak H (2004). Yerel Yönetimlerde İdari Vesayet Denetimi ve Yerel Yönetimlerin Özerkliği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tez). Ankara: Ankara Üniversitesi.
Çukurçayır M A (2002). Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi, Küreselleşme Sürecinde Yurttaş, Yönetim ve Siyaset. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Erdemir T (2010). Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye ve İngiltere Yerel Yönetim Sistemlerinin Karşılaştırılmalı Analizi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi. Eroğul C (2007). Anatüzeye Giriş. Ankara: İmaj Yayınları.
Görmez K (1997). Yerel Demokrasi ve Türkiye. Ankara: Vadi Yayınları.
Gözler K (2008). İdare Hukukuna Giriş. Bursa: Ekin Yayınevi.
Güçlü S (2007). 1980 Sonrası Türkiye'de Yerel Yönetimler İçin Önerilen Modeller. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
Güler B A (1992). Doğu Avrupa'da Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1(2), 35- 44.
Güler B A (2000). Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi? Adem-i Merkeziyetçilik mi?. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9(2), 14-29.
Güler B A (2006). Yerel Yönetimler: Liberal Açıklamalara Eleştirel Bir Yaklaşım. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Güler B A (2004). Kamu Yönetimi Temel Kanunu Üzerine. Hukuk ve Adalet-Eleştirel Hukuk Dergisi, 1(2), 1-31.
Hardt M ve Negri A (2008). İmparatorluk. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Holton R J (1999). Kentler, Kapitalizm ve Uygarlık. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
İnaç H ve Ünal F (2015). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye'de Belediyeler. birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/.../1-24.pdf. Son erişim tarihi, 21/11/2015).
İsbir B (2010). Temsili Demokrasi Anlayışına Göre Yerel Yönetimlerde Özerklik, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 11 (Özel Sayı: 2009), 1571-1599.
Kalyon K (2015). Demokratik Özerklik Çağrısına Burun Kıvırılamaz. Bianet.org, 29 Nisan. http://bianet.org/bianet/toplum/127869-demokratik-ozerklik-cagrisina-burunkivrilamaz, Son erişim tarihi, 10/12/2015).
Karaarslan M (2007). Türkiye'de Yerel Yönetimler Reformu Bağlamında Yerel Yönetimlerin Özerkliği ve Denetimi. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
Kayıkçı S (2003). 1982 Reform Yasası Sonrası Fransa'da Yerel Yönetimler ve Yerel Özerklik Şartı. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12(3), 22-47.
Keleş R (1995). Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Karşısında Avrupa ve Türkiye, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 4(6), 3-19.
Keleş R (2006). Yerinden Yönetim ve Siyaset. İstanbul: Cem Yayınevi.
Luxemburg R (2010). Ulusal Sorun: Ulusların Kendi Yazgısını Tayin Hakkı ve Özerklik. İstanbul: Belge Yayınları.
Pustu Y (2005). Yerel Yönetimler ve Demokrasi. Sayıştay Dergisi, 57, 121-134.
Resmi Gazete (2006). Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 5449, Resmi Gazete Tarihi: 8 Şubat 2006, Sayı: 26074.
Sarıçiçek E (2010). Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi ve Son Dönemlerde Yapılan Yetki Devirlerinin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Açısından Ele Alınması. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
TESEV (2009). Yerel Yönetim Sistemleri. İstanbul: TESEV Yayınları.
TODAİE (1992). Kaya Projesi Yerel Yönetimler Araştırma Grubu Raporu. Ankara: TODAİE Yayınları.
Toprak Z (2006). Yerel Yönetimler. İstanbul: Nobel Yayınları.
Tortop N (1991). Özerk, Üretken ve Katılımcı Mahalli İdare Anlayışı. Amme İdaresi Dergisi, 24(4), 3-10.
Tortop N (1999). Mahalli İdareler. Ankara: Yargı Yayınları.
Touraine A (2000). Eşitlik ve Farklılıklarımızla Birlikte Yaşayabilecek miyiz?. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Turan R (2011). Özerk İstanbul için Bir Deneme. Günlük Gazetesi, 17-20 Şubat 2011.
Urhan F V (2008). Türkiye'de Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması. Sayıştay Dergisi, 70, 85-102.
Uygun O (2007). Federal Devlet: Temel İlkeler, Kurumlar ve Uygulama. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
Vera-Zavala A (2006). Katılımcı Demokrasi, Dünyadaki Katılımcı Demokrasi Deneyimleri. Ankara: Dipnot Yayınları.
Yalçındağ S (1995). Yerinden Yönetim, Yerel Yönetim. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 4 (2), 3-19.
Yıldız M (1996). Yerel Yönetimler ve Demokrasi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(4), 3-15.