Türkiye ve avrupa birliği'nde sosyal içerme uygulamaları: 2000'li Yıllara İlişkin karşılaştırmalı bir değerlendirme

Bu çalışma, Türkiye'de 2000'li yıllardaki sosyal içerme uygulamalarının etkinliğine ilişkin bir değerlendirmedir. Sosyal içerme kavramı 1970'lerden itibaren özellikle Avrupa'daki birçok ülke için sosyal politikanın temel eksenlerini tarif etmeye başlamıştır. Çalışmanın birinci bölümü sosyal içerme kavramını temellendiren kuramsal yaklaşımları ve Türkiye'deki sosyal içerme uygulamalarına ilişkin literatürün sunduğu bulguları özetleyecektir. Sosyal içerme kavramını temellendiren kuramsal yaklaşımlarda çeşitlilik söz konusudur ve bu çeşitlilik sosyal içermenin tanımı ve ölçümüne ilişkin oydaşma eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Kavramın farklı kuramsal ve siyasi akımlarca benimsenmesi ve kavramı işler hale getiren uygulamaların ülkeler arasında farklılık arz etmesi oydaşma eksikliğine katkıda bulunmuştur. Bu bağlamda Avrupa Komisyonu ortak bir çerçeve geliştirebilmek ve sosyal içerme uygulamalarının seyrini tespit edebilmek için 2001 yılında kamuoyunda Laeken Göstergeleri olarak anılan 18 gösterge belirlemiş ve Avrupa İstatistik Kurumu (EuroStat) bu göstergelere ilişkin veri derlemeye başlamıştır. Bu göstergeler sosyal içermenin farklı yönlerine ilişkin veri toplanmasına ve kavramsal uzlaşmazlıkların asgariye indirilmesine yardımcı olmuştur.Türkiye'ye ilişkin literatür 2000'li yıllarda sosyal içerme uygulamalarının yapısal bir dönüşüm geçirdiğini göstermektedir. İlgili çalışmalar uygulamalara ilişkin sorunları dokümante etmekte ve devam eden uygulamaların Avrupa ülkelerinde görülen farklı "refah rejimlerindekilerle" olan benzerlikleri ele almaktadır. Bu minvalde devam eden tartışmalar mevcut uygulamaların sonuçlarını inceleyen değerlendirmelere duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Fakat sosyal içerme kavramına ilişkin bahsedilen kavramsal muğlaklık bu tür değerlendirmelerde kullanılacak göstergelerin belirlenmesini güçleştirmektedir. Benzer şekilde, sosyal içerme uygulamalarının etkisini ölçebilmek için bir referans noktasına ihtiyaç vardır. Bu nedenle bu çalışmada sunulacak incelemede Laeken Göstergeleri kullanılacak ve Avrupa Birliği'ndeki (AB-27) ilgili göstergelere dair seyir Türkiye'deki seyir ile kıyasla nacaktır.Çalışmanın ikinci bölümünde Laeken Göstergelerine ilişkin TÜİK ve EuroStat verisi kullanılarak Türkiye ile AB-27'nin son 10 yılda izlediği seyir karşılaştırmalı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Birçok göstergeye ilişkin Türkiye ve AB-27 arasındaki farkın büyük olması nedeniyle karşılaştırma yakınsama hızına odaklanmıştır. Diğer bir deyişle, çalışmada sunulan değerlendirmede 2000'lerin ortasından bugüne karşılaştırmaya izin veren zaman serilerinden hareketle Türkiye'nin aldığı değerlerin AB ortalamasına yakınsayıp yakınsamadığı sorusuna cevap aranmıştır. Değerlendirmede bölgelerarası gelir farklarına ilişkin geliştirilmiş koşullu beta yakınsaması ve sigma yakınsaması modellerinden hareketle yakınsama eğiliminin söz konusu olduğu göstergelere ilişkin iki projeksiyon sunulmuştur. Birinci projeksiyon, verinin mevcut olduğu en yakın yıldaki AB-27 ortalama değerinin sabit kaldığı varsayıldığında Türkiye'nin AB-27'ye yakınsama süresini vermektedir. İkinci projeksiyon ise AB-27 ve Türkiye'nin son yıllardaki performansındaki değişimi bir arada ele alarak bir yakınsama süresi sunmaktadır.Bu projeksiyonlar Türkiye'nin geçtiğimiz 10 yıl içindeki sosyal içerme uygulamalarının performansına ilişkin beş başlıkta sunulan değerlendirmeye temel teşkil etmiştir. Birincisi, kamu sağlığına ilişkin göstergeler algı düzeyinde Türkiye'nin AB-27'den 2000'li yıllarda daha başarılı bir performansgösterdiğinifakatbeklenenyaşam süresi bağlamında AB-27'ye fiilen yakınsama gerçekleşmediğini ortaya koymaktadır. İkincisi, gelir dağılımına ilişkin göstergeler zayıf bir yakınsama eğilimini ortaya koymaktadır. Örneğin, Türkiye'nin Gini katsayısı koşul ve uygulamalar sabit kalırsa 2012 AB-27 ortalamasına 27yılda yakınsayacaktır. Öte yandan, 2007-2012 dönemi için yakınsama eğilimi ortadan kalkmaktadır. Üçüncüsü, uzun- ve çok uzun-erimli işsizliğe odaklanan istihdama ilişkin göstergeler bağlamında Türkiye AB-27'den daha başarılı bir performans sergilemektedir. Fakat işgücüne katılım ve istihdam oranları açısından AB-27 ve Türkiye arasında büyük bir farkın olduğu ve son yıllarda bu göstergelere ilişkin bir yakınsama eğilimi olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla, AB-27'ye kıyasla daha düşük olan işsizlik oranları aslında düşük istihdam ve işgücüne katılım oranlarının doğ rudan bir sonucu olarakelealınmalıdır. Dördüncüsü, yoksulluğa ilişkin projeksiyonlar farklı yoksulluk eşikleri için AB-27'nin 2012 değerine 16 ila 25 yılları arasında değişen yakınsama süreleri vermektedir. Öte taraftan, Türkiye'de sosyal yardımlar öncesi ve sonrası yoksulluk oranları arasındaki fark göz ardı edilebilir bir seviyededir: Bu fark hem AB-27'deki ilgili değerlerden daha düşüktür hem de bu fark bağlamında AB-27'ye yakınsama eğilimi söz konusu değildir. Ayrıca, mutlak yoksulluğa ilişkin Dünya Bankası verisi, Türkiye'den çok daha düşük kişi başı GSYH'ye sahip ülkelerin bile 2000'li yıllarda mutlak yoksulluk oranlarını Türkiye'den daha hızlı şekilde düşürdüğünü ve bu oranlar bağlamında Türkiye'den daha düşük değerlere eriştiğini ortaya koymaktadır. Kısacası, yoksulluğa ilişkin sosyal içerme uygulamalarının yoksulluk oranları üzerindeki etkisi ihmal edilebilir seviyededir ve bu uygulamaların etkinliği geçtiğimiz 10 yılda artmamıştır. Beşincisi, eğitime ilişkin göstergeler ise daha vahim bir tablo çizmektedir. İlgili Laeken Göstergeleri Türkiye ve AB-27 arasındaki farkın bir uçurum niteliğinde olduğunu göstermektedir. Buna rağmen, 2000'li yıllarda bu fark kapanmamıştır. Dolayısıyla, eğitime ilişkin bu başarısızlık diğer bazı göstergelere ilişkin yakınsama eğilimini örseleme potansiyeline sahiptir. Özetle, eğer AB-27 ile yakınsama sosyal içerme uygulamalarının hedefi olarak ele alınırsa Laeken Göstergelerinin 2000'li yıllardaki genel seyri sosyal yardım harcamalarının bütçedeki payının 2002'den bu yana 2,75 kat arttığı Türkiye'de mevcut so

Social inclusion practices in Turkey and the european union in the 2000s: A comparative assessment

This paper presents an assessment of the social inclusion policies in Turkey during the 2000s. The notion of social inclusion has been describing the main axes of social policy in different countries of Europe since the 1970s. The first part of the paper summarizes the related theoretical approaches and evaluates the findings in the literature about the social inclusion practices in Turkey. Theoretical approaches are of a great variety in their emphasis points and this variety partially derives from the lack of consensus about the definition and measurement of social inclusion. The adoption of the notion by different theoretical and political perspectives and differences in the related practices across countries contribute to this lack of consensus. To overcome this challenge, the European Commission formulated eighteen indicators in 2001 and established a common framework to observe the relevant trends of social inclusion. EuroStat has been collecting data about these indicators since then. These indicators, popularly known as Laeken Indicators, are used to measure the extent of social inclusion with the data on different aspects of social policy as well as to minimize the conceptual disagreements among policymakers and scholars. The literature on Turkey points out that the 2000s witnessed a structural transformation with regard to the social inclusion practices. The related studies document the relevant problem areas and discuss the similarities of the social inclusion practices in Turkey with the ones in different "welfare regimes" in Europe. Debates in this regard reveal the need for further studies about the repercussions of the existing practices in Turkey. However, the aforementioned conceptual ambiguity about the notion of social inclusion makes it difficult to choose the appropriate indicators to be used in such an assessment. Moreover, a reference point is needed for the impact analysis. Thus, this paper uses the Laeken Indicators for the assessment and takes the trends for the European Union (EU27) as the reference point for comparison.The second part of the paper uses the data by TurkStat and EuroStat about the Laeken Indicators in order to compare between the related trends in Turkey and EU27 during the 2000s. Since the gap between Turkey and EU27 is large with regard to most of the Laeken Indicators, the comparative assessment focuses on the pace of the tendency to convergence within the last decade. The assessment embarks on the conditional beta and sigma models, which are developed to analyze the regional income disparities, and provides two projections with regard to the Laeken Indicators. The first projection provides the number of years for convergence if the value for EU27 in the most recent year remained stable in the coming years. The second projection provides the duration for convergence if the trends for both Turkey and EU27 continue at the same annual rate of change as in the 2000s. This projection is used in the assessment of the performance of the social inclusion practices in Turkey within the last decade under five headings. First, indicators concerning the public health illustrate that Turkey outperformed the EU27 in terms of the self-perceived health, while the growth in life expectancy could not catch up with the EU27. Second, indicators about the income distribution reveal a weak tendency to convergence. For instance, the Gini coefficient of Turkey will converge with the EU27's value for 2012 in twenty-seven years ceteris paribus. Furthermore, the propensity for convergence disappears for the last six years when data is available (i.e. between 2007 and 2012). Third, Turkey outperforms the EU27 with respect to the Laeken Indicators concerning employment, which mostly focus on the long- and very long-term unemployment. However, the data about the labor force participation and employment rate reveal a significant gap between Turkey and EU27, while there is no sign of convergence with regard to these indicators. In fact, the low unemployment rate for Turkey appears as a consequence of the low employment and labor force participation rates. Fourth, the duration of convergence for different poverty thresholds is projected to range between sixteen and twenty-five years. The difference between the poverty rates before and after social transfer rates is much smaller than the figures for EU27 and there is no strong sign of convergence between Turkey and EU27 with regard to the change of the difference between poverty rates before and after social transfers. Also, the World Bank data on absolute poverty reveals that countries with much lower GDP per capita outperformed Turkey in the 2000s with regard to the reduction of the absolute poverty rates at different thresholds. In short, social inclusion practices concerning poverty have a negligible impact on the actual poverty rates and the level of effectiveness of these policies has not increased within the last decade. Fifth, indicators on education draw an even more alarming picture. The related Laeken Indicators reveal a sizable gap between Turkey and EU27 in terms of the low educational attainment rates. Nevertheless, the difference did not decline in the last decade. This failure in education policies will potentially retard any tendency for convergence with regard to other indicators in the coming years. Thus, the assessment of the trends about the Laeken Indicators within the 2000s support the argument that the existing social inclusion practices in Turkey are not effective if convergence with the EU27 is a policy goal, even though the social assistance expenditures have increased its share in the government budget by a factor of 2.75 since 2002.

PDF

___

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2011). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Stratejik Planı 2013-2017 (Stratejik Plan). Ankara. http://sgb.aile.gov.tr/upload/Node/20076/ files/stratejik_plan_2013_2017.pdf adresinden erişildi.
Aybars A I ve Tsarouhas D (2010). Straddling Two Continents: Social Policy and Welfare Politics in Turkey. Social Policy & Administration, 44(6), 746763.
Barro R J ve Sala-i-Martin X (1991). Convergence Across States and Regions. Brookings Papers on Economic Activity, 1, 107-158.
Barro R J ve Sala-i-Martin X (1992). Convergence. Journal of Political Economy, 100(2), 223251.
Baumol W J (1986). Productivity Growth, Convergence, and Welfare: What the Long- Run Data Show. American Economic Review, 76(5), 1072-1085.
Bhalla A S ve Lapeyre F (2004). Poverty and Exclusion in a Global World. New York: Palgrave Macmillan.
Bouget D (2003). Convergence in the Social Welfare Systems in Europe: From Goal to Reality. Social Policy & Administration, 37(6), 674-693.
Buğra A ve Adar S (2008). Social Policy Change in Countries without Mature Welfare States: The Case of Turkey. New Perspectives on Turkey, (38), 83106.
Buğra A ve Keyder Ç (2003). New Poverty and the Changing Welfare Regime of Turkey. Ankara: UNDP.
Buğra A ve Keyder Ç (2005). Social Assistance in Turkey: For a Policy of Minimum Income Support Conditional on Socially Beneficial Activity. Ankara: UNDP.
Buğra A ve Keyder Ç (2006). The Turkish Welfare Regime in Transformation. Journal of European Social Policy, 16(3), 211228.
Burrows R ve Loader B (2004). Towards a Post-Fordist Welfare State? New York: Routledge.
Byrne D (2005). The Dynamics of Income Inequality. İçinde: Social Exclusion, Maidenhead, England: Open University Press, 85114.
Carter J ve Rayner M (1996). The Curious Case of Post-Fordism and Welfare. Journal of Social Policy, 25(3), 347367.
Castles F G (1995). Welfare State Development in Southern Europe. West European Politics, 18(2), 291313.
Çelik A (2010). Muhafazakâr Sosyal Politika Yönelimi: Hak Yerine Yardım-Yükümlülük Yerine Hayırseverlik. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 42, 6381.
Daly M E (1989). Women and Poverty. Dublin: Attic Press.
Dedeoğlu S (2009). Eşitlik mi Ayrımcılık mı? Türkiyede Sosyal Devlet, Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı. Çalışma ve Toplum, 25(2), 4154.
Desli E (2009). Convergence and Efficiency: Evidence from the EU-15. Journal of Post Keynesian Economics, 31(3), 403430.
Eide A H ve Ingstad B (der). (2011). Disability and Poverty: A Global Challenge. Bristol, UK: Policy Press.
Elveren M A ve Elveren A Y (2010). Türkiyede Refah Rejiminin Dönüşümü ve Bireysel Emeklilik Sistemi. Mülkiye Dergisi, 34(26), 243258.
Esping-Andersen G (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
Ferrera M (1996). The «Southern Model» of Welfare in Social Europe. Journal of European Social Policy, 6(1), 1737.
Ferrera M Matsaganis M ve Sacchi S (2002). Open Coordination against Poverty: The New EU `Social Inclusion Process. Journal of European Social Policy, 12(3), 227239.
Foster J Greer J ve Thorbecke E (1984). A Class of Decomposable Poverty Measures. Econometrica, 52(3), 761766.
Gal J (2010). Exploring the Extended Family of Mediterranean Welfare States, or: Did Beveridge and Bismarck Take a Mediterranean Cruise Together?. İçinde: M. Ajzenstadt ve J. Gal (der), Children, Gender and Families in Mediterranean Welfare States, Dordrecht: Springer Netherlands, 77101.
George V (1988). Wealth, Poverty and Starvation: A World Perspective. New York: St. Martins Press.
Gough I (1996). Social Assistance in Southern Europe. South European Society and Politics, 1(1), 123.
Gökbayrak Ş (2010). Türkiyede Sosyal Güvenliğin Dönüşümü. Çalışma ve Toplum, 25(2), 141162.
Greeve B (1996). Indications of Social Policy Convergence in Europe. Social Policy & Administration, 30(4), 348-367.
Grütjen D (2008). The Turkish Welfare Regime: An Example of the Southern European Model? The Role of the State, Market and Family in Welfare Provision. Turkish Policy Quarterly, 7(1), 111129.
Holman R (1978). Poverty: Explanations for Deprivation. Oxford: Martin Robertson.
Jazaïry I Alamgir M ve Panuccio T (1992). The State of World Rural Poverty: An Inquiry into its Causes and Consequences. New York, NY: New York University Press for the International Fund for Agricultural Development.
Jessop B (1994). The Transition to Post-Fordism and the Schumpeterian Workfare State. İçinde: R. Burrows ve B. Loader (der), Towards a Post-Fordist Welfare State?, New York: Routledge, 1337.
Kaya İ (2008). Yoksullukla Mücadelede Eğitimin Rolü: Şartlı Nakit Transferi-ŞNT Örneği. (Master Tezi). http://eprints.sdu.edu.tr/464/ adresinden erişildi.
Kılıç A (2008). The Gender Dimension of Social Policy Reform in Turkey: Towards Equal Citizenship? Social Policy & Administration, 42(5), 487503.
Leibfried S (1993). Towards a European Welfare State?. İçinde: C. Jones (der), New Perspectives on the Welfare State in Europe, London; New York: Routledge, 120144.
Levitas R (2005). The Inclusive Society?: Social Exclusion and New Labour. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Liviu-Stelian B vd. (2010). Analysis of Convergence within the European Union -- Sigma and Beta Convergence. Annals of the University of Oradea, Economic Science Series, 19(2), 482485.
Martin C (1996). Social Welfare and the Family in Southern Europe. South European Society and Politics, 1(3), 2341.
McLanahan S S ve Kelly E L (2006). The Feminization of Poverty: Past and Future. İçinde: Saltzman Chafetz J (der), Handbook of the Sociology of Gender, New York: Springer, 127145.
Metin O (2011). Sosyal Politika Açısından AKP Dönemi: Sosyal Yardım Alanında Yaşananlar. Çalışma ve Toplum, 22(3), 179200.
OECD (1976). Public Expenditure on Income Maintenance Programmes. Paris.
Payne S (1991). Women, Health, and Poverty: An Introduction. New York: Harvester Wheatsheaf. Quah D (1993). Empirical Cross-Section Dynamics in Economic Growth, European Economic Review, 37(23), 13531375.
Saraceno C (2002). Social Assistance Dynamics in Europe: National and Local Poverty Regimes. Bristol, UK: Policy Press.
Sen A (1976). Poverty: An Ordinal Approach to Measurement. Econometrica, 44(2), 219231.
Silver H (1994). Social Exclusion and Social Solidarity: Three Paradigms. International Labour Review, 133(5-6), 531578.
Social Protection Committee of the Council of the European Union (2001). Report on Indicators in the Field of Poverty and Social Exclusion. Brussels.
Sorina M I ve Mihaela L (2013). Convergence and Divergence in European Union: Evidence for Beta Convergence Among New Eu Member States. Annals of the University of Oradea, Economic Science Series, 22(1), 262271.
Spicker P Álvarez Leguizamón S ve Gordon D (2007). Poverty: An International Glossary. London: Zed Books.
TC Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü (2008). Stratejik Plan, 2009-2013. Ankara.
Taşçı F (2013). Refah Devleti Modelleri İçinde Türkiyenin Pozisyonu: Yaşlı Algısı Üzerinden Değerlendirmeler. İnsan & Toplum Dergisi, 3(5), 535. doi:10.12658/ivt. v3i5.125.
Tezgel O (2013). Sosyal Politika. İçinde: Makal A (der), Sendikacılık Akademisi Ders Notları 2, Ankara: Türk-İş, 133.
Timonen V (2008). Ageing Societies: A Comparative Introduction. New York: Open University Press. Ulutürk S ve Dane K (2009). Sosyal Güvenlik: Teori, Dönüşüm ve Türkiye Uygulaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 114142.
UNICEF (2005). The State of the World of the Children 2005 Childhood under Threat. New York.
Vural I E (der) (2011). Converging Europe: Transformation of Social Policy in the Enlarged European Union and in Turkey. Burlington, VT: Ashgate.
Waskey A J (2006). Contextual Poverty. (M. Odekon, Ed.)Encyclopedia of World Poverty, V. I. Thousand Oaks, Calif.: SAGE Publications.
Yakut-Çakar B Erus B ve Adaman F (2012). An Inquiry on Introducing a Minimum Income Scheme in Turkey: Alternating between Cost Efficiency and Poverty Reduction. Journal of European Social Policy, 22(3), 305318.
Yazıcı B (2008). Social Work and Social Exclusion in Turkey: An Overview. New Perspectives on Turkey, (38), 107134.
Yazıcı B (2012). The Return to the Family: Welfare, State, and Politics of the Family in Turkey. Anthropological Quarterly, 85(1), 103140.
Yentürk N (2013). Türkiyede Yoksullara Yönelik Harcamalar. METU Studies in Development, 40(2), 433464.
Laeken Göstergelerine ilişkin kaynaklar
Birincil göstergeler
Gösterge1: TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2006- 2011; EuroStat; 9/1/2014 tarihinde erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1387
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_li02&lang=en
Gösterge2: Gelir Dağılımı; TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2006- 2011,
EuroStat; 9/1/2014 tarihinde erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1011
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&languag e=en&pcode=tessi180
Gösterge3: TÜİK; EuroStat; 9/1/2014te erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13594
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=10902 http://epp.eurostat. ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tes si020;
Gösterge4: TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2006- 2011; EuroStat; 9/1/2014te erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=13594&tb_id=6
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Glossary:Relative_ median_at-risk-of-poverty_gap
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/setupDownloads.do
Gösterge5: TÜİK; EuroStat; 9/1/2014te erişildi.17
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/download.do;jsessionid=9ea7d07d30e78b2ac e06c3274628bafc9f0c9eb3c845.e34OaN8PchaTby0Lc3aNchuMc3yMe0?tab=table&pl ugin=0&language=en&pcode=tsdec440
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/dataset?p_ product_code=TSDEC440 http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=603
Gösterge6: TÜİK ve EuroStat; 03/01/2014te erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1189 http://epp. eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/product_details/dataset?p_product_ code=TSDSC330
Gösterge7: EuroStat; ; 03/01/2014te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_indicators/ indicators/social_cohesion
Gösterge8: EuroStat; 03/01/2014te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_indicators/ indicators/social_cohesion
Gösterge9: World Bank;
http://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN ; 03/01/2014te erişildi.
Gösterge10: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2012; EuroStat; 03/01/2014te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/employment_social_policy_ equality/social_protection_social_inclusion/indicators/social_inclusion ; EuroStat, Self- perceived health by sex, age and labour status (%),http://appsso.eurostat.ec.europa. eu/nui/submitViewTableAction.do
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=hlth_silc_10&lang=en
http://www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do?istab_id=15
http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=11&KITAP_ID=15 İkincil göstergeler
Gösterge11: Eurostat, SILC; TÜİK; 10/1/2014 tarihinde erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/employment_social_policy_ equality/social_protection_social_inclusion/indicators/social_inclusion
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&p code=tessi126&language=en
TÜİK; http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=13594&tb_id=5
www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=13594&tb_id=5
Gösterge12: EuroStat ; TÜİKin istek üzerine sunduğu veri; 12/9/2013te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&languag e=en&pcode=tessi220
Gösterge13: TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2012; 9/1/2014te erişildi.
http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=13594&tb_id=5
www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=13594&tb_id=5
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ilc_li10&lang=en
Gösterge14: Eurostat, SILC, 2012 ve TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2006- 2011; 9/1/2014te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tes si190 ;
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/download.do;jsessionid=9ea7d07d30dba1263 41e87a841c1a439886da79ede17.e34MbxeSaxaSc40LbNiMbxeNaNqMe0?tab=table& plugin=0&language=en&pcode=tessi190 ;
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13594
Gösterge16: EuroStat; ; 9/1/2014te erişildi.
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=une_ltu_a&lang=en
Gösterge17: EuroStat; 9/1/2014te erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/employment_social_policy_ equality/social_protection_social_inclusion/indicators/social_inclusion
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=une_ltu_a&lang=en
Gösterge18: Eurostat; ; 5/1/2014 tarihinde erişildi.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&p code=tsdsc430&language=en