Martin Hartmann (1851-1918): Bir Alman Oryantalist ve Jön Türk Söylemi

Teolojiyi merkeze alarak başlayan Alman oryantalizmi, zaman içeresinde filolojik bir disipline daha sonra da kültürel ve sosyal çalışmalara dönüşen bir süreç yaşamıştır. 19. yüzyılın sonlarında klasik filoloji geleneğine itiraz eden ve yaşayan Doğu’yu Alman oryantalizminin bir parçası haline getiren Martin Hartmann (1851-1918) bu değişimin inşasında önemli bir rol oynamıştır. Berberi halk masallarından Arap basını ve Arap dili gibi farklı konular üzerinde çalışan Hartmann, zamanla İslam dünyası ve Osmanlı Devleti ile ilgili siyasi kültürel ve edebi çalışmalara ağırlık vermiştir. Bu bağlamda, Jön Türkler onun yazınının önemli bir parçası haline gelmiştir. Osmanlı entelektüelleri ile yakın ilişkisi, kendi kişisel İstanbul gözlem ve izlenimleri, Hartmann’ın Jön Türkleri çok yakından takip etmesine imkân vermiştir. Bu çalışma ilk olarak ilk yazılarından son eserlerine ve mektuplarına kadar Hartmann'ın Jön Türk düşüncesini Osmanlı modernleşmesi bağlamında nasıl ele aldığını incelemektedir. İkinci olarak da onun Jön Türkler algısındaki değişimlerin entelektüel arka planını göstermektedir.

Martin Hartmann (1851-1918): A German Orientalist and His Discourse on the Young Turks

German orientalism, which had started out in the context oftheological studies and had then evolved into a philological discipline,finally experienced a cultural and social turn. In this development MartinHartmann (1851-1918) played an important role challenging the tradition ofclassical philology in the late 19th century and making the living Orient apart of German orientalism. Having worked on different subjects, fromBerber folk tales to the Arabic press and Arabic studies, he came to focusmore and more on political, cultural and literary studies related to theIslamic world and the Ottoman Empire. Thus, it is not surprising that theYoung Turks became important topic for him. His close relationship withthe Ottoman intelligentsia and his own observations and impressions ofIstanbul enabled him to follow their rise very closely. This article consistsof two parts. The first part examines how Hartmann represents thethought of the Young Turks in the context of Ottoman modernisation,proceeding from his early texts to his later works and letters. The secondpart considers the intellectual background, which accounts for thechanges in his approach to the Young Turks.

___

  • Nachlaß Martin Hartmann, Bibliothek der Deutschen Morganländische Gesellschaft DMG, Halle
  • From Hartmann to Johannes Heinrich Mordtmann, the letter of 13 December 1909, DMG Yi 116 I M (239),
  • From Hartmann to Necip Asım, the letter of 2 July 1909, DMG Yi 116 I R (10,1) and R (10,2)
  • From Hartmann to Fuat Raif Bey, the letter of 7 November 1909, DMG Yi 116 I N (11)
  • From Hartmann to Karl Emil Schabinger von Schowingen, the letter of 4 December 1914, DMG Yi 116 I S (79, 1)
  • Politisches Archiv des Auswartigen Amtes, Berlin (PA AA)
  • The assessment report dated: 29 December 1913, PA AA Konstantinopel 417 From Hartmann to German Foreign Office, the letter of 14 September 1917, PA AA Konstantinopel 402
  • Shaich Salih Aschscharif Attunusi. (1915). Haqiqat el Cihad: Die Wahrheit über den Glaubenskrieg. (tras. Karl Schabinger von Schowingen). Berlin: Verlag Dietrich Reimer.
  • Fück, J. (1955). Die arabischen Studien in Europa bis in den Anfang des 20. Jahrhunderts. Leipzig: Otto Harrassowitz Verlag.
  • Gossmann, L.(2013). The Passion of Max von Oppenheim: Archaeology and Intrigue in the Middle East from Wilhelm II to Hitler. Open Book Publishers. Haarmann, U. (1974).“Die islamische Moderne bei den Deutschen Orientalisten” . (Ed.), F. Kochwasser, R. Roemer, Araber und Deutsche Begegnungen in einem Jahrtausend. Tübingen-Basel: Horst Erdmann Verlag: 56-91.
  • Hanisch, L. (2000). Machen Sie doch unseren Islam nicht gar zu schlecht:Der Briefwechsel der Islamwissenschaftler Ignaz Goldziher und Martin Hartmann 1894-1914. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
  • Hanisch, L. (1992). Islamkunde und Islamwissenschaft: Der Briefwechsel zwischen Carl Heinrich Becker und Martin Hartmann (1900-1918). Leiden: Dokumentatiebureau Islam-Christendom.
  • Hartmann, M. (1875). Die Pluriliteralbildung in den semitischen Sprachen: mit besonderer Berücksichtigung des Hebräischen, Chaldäischen und Neusyrischen Bildung durch Wiederholung des letzten Radicales am Schluss und des Ersten nach dem Zweiten. Halle an der Saale: Buchdruck des Waisenhauses.
  • Hartmann, M. (1909c).“Der Islam 1908”. Mitteilungen des Seminars für Orientalische Sprachen an der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin, Jahrgang XII: 33-83.
  • Hartmann, M. (1909b) Der Islam: Geschichte Glaube und Recht. Leipzig: Haupt Verlag.
  • Hartmann, M. (1909a) “Abdulhamid”. Das freie Wort:Frankfurter Halbmonatsschrift für Fortschritt auf allen Gebieten des Geistigen Lebens 9 Jahrgang: 138-148.
  • Hartmann, M. (1910b).“Deutschland und der Islam”. Der Islam Bd. I: 72- 92.
  • Hartmann, M. (1910a). Unpolitische Briefe aus der Türkei. Der islamische Orient: Berichte und Forschungen. Bd. III . Leipzig: Haupt Verlag,.
  • Hartmann, M. (1911). “Wie sieht es in Arabien aus?”. Berliner Tageblatt und Handelszeitung Morgen Ausgabe, 40 Jahrgang Nr. 446: 1.
  • Hartmann, M. (1912). Fünf Vorträge über den Islam. Leipzig: Verlag von Otto Wiegand.
  • Hartmann, M. (1913). Reisebriefe aus Syrien. Berlin: Dietrich Reimer Verlag.
  • Hartmann, M. (1914).“Islampolitik”. Koloniale Rundschau 5, 11/12: 580– 603.
  • Hartmann, M. (1915).“Die weltwirtschaftliche Wirkungen des Heiligen Krieges”. Weltwirtschaft: Zeitschrift für Weltwirtschaft und Weltverkehr.Organ der Deutschen weltwirtschaftlichen Gesellschaft IV. Jahrgang Nr. 10/11: 255-257.
  • Hartmann, M. (1916b).“Türkisch”. Die Welt des Islams, Bd. IV Heft 1/2: 17- 25.
  • Hartmann, M. (1916c). “Das türkische Kunstempfinden und das Suchen nach einem Stil”. Die Welt des Islams Bd. IV Heft 1/2: 97-99.
  • Hartmann, M. (1916a).“Turanismus”. Das neue Deutschland 5. Jahrgang Heft 6: 149-153.
  • Hartmann, M. (1916d). “Der Aufbau Anatoliens”. Deutsche LevanteZeitung: Monatsschrift für d. Handel u. Verkehr mit d. Mittelmeer- u. LevanteLändern 6. Jahrgang Nr. 7: 255-256.
  • Hartmann, M. (1916e).“Ostwestliche Beziehungen”. Der neue Orient: Korrespondenzblatt der Nachrichtenstelle für den Orient III. Jahrgang: 139-142.
  • Hartmann, M. (1918a).“Die Probleme der Islamwelt (I)”. Die Islamische Welt:Illustrierte Monatsschrift für Politik Wirtschaft und Kultur Nr. 1: 5-8.
  • Hartmann, M. (1918c).“Die Probleme der Islamwelt (II)”. Die Islamische Welt Nr. 2/3: 75-78.
  • Hartmann, M .(1918b).“Die Probleme der Islamwelt (III)”. Die Islamische Welt:Illustrierte Monatsschrift für Politik, Wirtschaft und Kultur, Nr. 6/7:224- 228.
  • Heine, P. (2002). “Die Deutsche Gesellschaft für Islamkunde”. (Ed.), Rainer Brunner, Monika Gronke, Jens P. Laut, Ulrich Rebstock Islamstudien ohne Ende:Festschrift für Werner Ende zum 65. Geburtstag. Würzburg: Ergon Verlag:175-181.
  • Kayalı, H. (1997). Arabs and Young Turks Ottomanism, Arabism, and Islamism in the Ottoman Empire, 1908–1918. Berkeley Los Angeles London: University of California Press.
  • Karpat, K. (2001). The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State. New York Oxford University Press.
  • Kon, K. (2013). I. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İslam Stratejisi. İstanbul: Küre Yayınları.
  • Kon, K. (2012).“I. Dünya Savaşı’nda Yeni Bilgiler Işığında Mehmed Âkif’in Almanya Seyahati”. Toplumsal Tarih 217: 2-8.
  • Kramer, M. (1989). “Arabistik and Arabism: The Passions of Martin Hartmann”. Middle Eastern Studies vol. 25 No. 3: 63-86.
  • Landau, Jacob M. (1974). Radical Politics in Modern Turkey. Leiden: E.J. Brill.
  • Mangold, S. (2004). Eine weltbürgerliche Wissenschaft: Die deutsche Orientalistik im 19. Jahrhundert. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
  • Marchand, S. L. (2009). German Orientalism in the Age of Empire Religion, Race, and Scholarships. New York: Cambridge University Press.
  • Mark, R. A. (2012). Im Schatten des Great Game: Deutsche Weltpolitik und russischer Imperialismus in Zentralasien 1871-1914. Paderborn-München-WienZürich: Verlag Ferdinand Schöningh.