SAİD HALİM PAŞA’NIN PERSPEKTİFİNDEN HÜKÜMET SİSTEMİ MESELESİ

19 ve 20. yüzyıl Osmanlı dünyasının moderniteyi anlamaya, ikame etmeye ve ona uyum sağlamaya çalıştığı bir zaman dilimine işaret eder. Anayasacılık ve parlamentarizm akımları Radikal biçimde batılılaşmayı savunan Osmanlı aydınları arasında hızla yayılırken 1876 Kanun-i Esasisi ile parlamento, siyasi cemiyetler, seçme ve seçilme hakkı gibi demokratik kurumlar mer’i hukukun parçası haline geldi. İşte böyle bir dönemin münevver devlet adamı olan Said Halim Paşa Osmanlı toplumunun karşılaştığı sorunları tespit ediyor ve milli kimliğin muhafazası temelinde alternatif bir çözüm yolu sunuyor. Sunduğu çözüm setinin önemli bir parçası da hayatının son yıllarında kaleme aldığı hükümet sistemi önerisidir. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden Said Halim Paşa’nın siyasal sistem tasarımı, başta iktidarın kaynağı ve demokratik meşruiyet olmak üzere pek çok bakımdan modern demokrasilerden ayrışıyor. Onun hükümet sistemi önerisinin genel itibarıyla; İslam hukukuna sıkı sıkıya bağlılık, tek başlı ve etkili bir yürütme organı, hukukçulardan kurulu bir Teşrii Meclisi ve işlevi hükümeti denetlemekle sınırlandırılmış Millet Meclisine dayandığını ifade edebiliriz. Parlamentarizmin yaşadığı krizlere dikkat çeken Said Halim Paşa, Müslümanların sosyal ve kültürel açıdan çok temel farklılıklar taşıdığı Batı ülkelerinden bir siyasi rejim iktibas etmesinin sakıncalarına vurgu yapıyor. Zamanında Avrupa’nın pek çok ülkesinde mutlak monarşinin hâkim olduğu, demokrasilerin genel oya dayanmadığı, neredeyse bütün bir doğu dünyasının sömürge durumuna düştüğü göz önünde alındığında Paşa’nın kuvvetler ayrılığı ve milli iradeye biçtiği misyon dikkate değerdi

Anahtar Kelimeler:

Demokrasi teorisi, milli egemenlik, hükümet sistemleri, kuvvetler ayrılığı, başkanlık sistemi, milli irade.

PDF

___

Erdoğan, M. (2019). Anayasa Hukukuna Giriş: Genel Esaslar. 2. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Esed, M. (1988). İslam’da Yönetim Biçimi. (çev. M. Beşir Eryarsoy). İstanbul: Yöneliş yayınları.
Gözler, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi C. 1. 1.Baskı, Bursa: Ekin Yayıncılık.
Işık, V. (2021). “Said Halim Paşa ve Tadilen Islah Anlayışı Olarak İslamlaşmak”. (içinde) Said Halim Paşa Kitabı (231-240, Haz. Asım Öz, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Nal, S. (2019). Sait Halim Paşa’nın Egemenlik Anlayışı ve Öngördüğü Hükümet Sistemi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 144-158.
Ocakoğlu, Ö.F. (2021). “Said Halim Paşa’da Hukuk ve Toplumsal Değişim”. Asım Öz (Haz.). Said Halim Paşa Kitabı içinde (391-401). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Özbudun, E. (2020). Türk Anayasa Hukuku, 20. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
Said Halim Paşa (2019). Buhranlarımız ve Son Eserleri (Hazırlayan: M. Ertuğrul Düzdağ). 16. Baskı, İstanbul: İz Yayıncılık.
Said Halim Paşa. (2004). “Türkiye ve Hilafet”. (çev. İsmail Taşpınar). İsmail Kara (Haz.). Hilafet Risaleleri 4. Cilt içinde (391-408). İstanbul: Klasik Yayınları.
Schmitt, C. (2016). Siyasi İlahiyat (Çev. Emre Zeybekoğlu). Ankara: Dost Kitabevi.
Sinanoğlu, M. (2001). “İslam”. TDV İslâm Ansiklopedisi 23. Cilt içinde (37-42), İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Teziç, E. (2016). Anayasa Hukuku. (21. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım.
Tomar, C. (2015). İslam’da Yönetim Biçimi ve Hilafet. Al Jazeera Turk. Erişim Tarihi: 3.11.2021, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/islamda-yonetim-bicimi-ve-hilafet.
Yıldırım, E. (2021). “Said Halim Paşa’nın Çağdaş Siyasal Teolojisi: İslam Siyasi Düşüncesinin Demokrasi Çağında Var Oluşu”. Asım Öz (Haz.). Said Halim Paşa Kitabı içinde (333-348). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.https://www.merriam-webster.com/dictionary/zero-sum%20gam