20297

27 MAYIS VE 12 EYLÜL ASKERI DARBELERININ TÜRK SINEMA SEKTÖRÜNE ETKILERI

Genellikle dünyanın siyasal istikrar problemi yaşayan ülkelerinde görülen askeri darbelerden muzdarip olan ülkelerden biri de Türkiye’dir. Askeri vesayetin her dönem kendini hissettirdiği Türkiye’de, 27 Mayıs 1960 ve 12 Eylül 1980 Askeri Darbeleri, askerlerin bir süre yönetimi doğrudan ellerinde tutmaları, yeni anayasalar hazırlamaları, Türk siyaseti ve toplumsal yaşamına yaptıkları derin etkiler nedeniyle önemli tarihsel olaylardır. Bu askeri darbelerin siyasal, ekonomik ve sosyal etkilerinin yanında Türk sineması üzerinde de derin etkileri olmuştur. 27 Mayıs Darbesi, askerler eliyle yapılan 61 Anayasası’nın nispeten liberal özellikler göstermesi nedeniyle -her ne kadar halkoyuyla gelen sivil siyasetçiler idam edilmişse de- sinema alanında olumlu etkiler bırakmıştır. Bu dönemde Türk sinemasında ilk defa çeşitli sinema akımları kendilerini gösterme imkânı bulmuş, toplumsal meseleler sinemada temsil edilmiş, üretilen film, sinemaya giden seyirci, sinema salonu, yapımevi, sinema örgütleri, sinema dergisi ve sinema kulüplerinin sayısında artış meydana gelmiştir. 12 Eylül Darbesi ise, hem öncekine göre daha sınırlı özgürlükler içeren 82 Anayasası’nın ilanından önce hem de sonrasında, sinema örgütlerinin ve sinema kulüplerinin kapatılması, film, seyirci, sinema salonu ve yapımevi sayılarının düşmesine sebep olması, sinema filmlerine, yönetmenlere ve sinema emekçilerine yasaklar getirmesi nedeniyle Türk sineması açısında olumsuz bir dönemi ifade eder. Bu dönemde toplumsal eleştiri temalı filmlerin yerini, daha bireysel konuların ele alındığı arabesk ve kadın filmleri almıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sinema, Türk Sineması, Askeri Darbe, 27 Mayıs, 12 Eylül

PDF

___

AHMAD, F., (2007). Modern Türkiye’nin Oluşumu, 6. Basım, İstanbul: Kaynak Yayınları.
BALTA, E., (2016). “Geçmişten Günümüze Darbeler”, Toplumsal Tarih, Sayı:273, Eylül.
BOZTEPE, V., (2007). 1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Dan: Şükran Esen, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı.
DÜNDAR, Can (2005). “Avrupa’da Bir Türk Şövalyesi”, Milliyet Gazetesi, 8 Aralık. Aktaran:
Boztepe, V., (2007). “1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Dan: Şükran Esen, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı.
CANTEK, L. (2008). Cumhuriyetin Büluğ Çağı, İstanbul: İletişim Yayınları.
COŞKUN, E. (2009). Türk Sinemasında Akım Araştırması, Ankara: Phoenix Yayınevi.
DALDAL, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik, İstanbul: Homer Kitabevi.
DİRİKLİK, S., (1995). Fleşbek. Cilt:1, İstanbul: Söğüt Ofset.
DİRİKLİK, S., (2004). “Milli Sinemanın ‘İnanç’la Yamulması”, Sonsuzkare, Yıl:2, Sayı:4, Mart.
DOĞAN, D. Ç. (2010). “Sinemanın Toplum Hayatındaki Rolü ve Denetimi”, Hukuk Gündemi.; http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/hgdmakale/2010-2/14.pdf (Erişim Tarihi: 02-09-2016).
DORSAY, A., 12 Eylül Yılları ve Sinemamız, İnkılap Kitabevi. Aktaran: Mesut Kara, Sinema ve 12 Eylül, İstanbul: Agora Kitaplığı, İstanbul.
ERASLAN, C., (2005). “Atatürk’ten Sonra Türkiye’nin İç Politikası”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Cilt:2, Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
ERDOĞAN, M., (2005). “Türkiye’de Asker ve Siyaset”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, 2. Cilt, Ed: Adnan Küçük, Selahaddin Bakan, Ahmet Karadağ, İstanbul: Aktüel Yayınları.
ESEN, Ş. K. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları, 3. Baskı, İstanbul, Agora Kitaplığı.
ESEN, Ş, (2000). 80’ler Türkiyesi’nde Sinema, 2. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım.
EVREN, B. (2014). Türk Sinemasının 100 Yılı, İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı.
FINDLEY, C. V. (2012). Modern Türkiye Tarihi, 2. Baskı, Çev. Güneş Ayas, İstanbul: Timaş Yayınları.
GÜÇHAN, G., (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.
GÜZEL, A. C., (2001). “Üçüncü Sinema, 60’lı Yıllar ve Sinemamız”, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 2, Yay. Haz. Deniz Derman, Der. Övgü Gökçe, İstanbul: Bağlam Yayınları.
HALE, W, (2104). Türkiye’de Ordu ve Siyaset, İstanbul: Alfa Yayınları.
KARA, M, (2012). Sinema ve 12 Eylül, İstanbul: Agora Kitaplığı.
KARPAT, K, (2012). Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
KARPAT, K, (2015). Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, 2. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
KAYALI, K. (2015). Ordu ve Siyaset 27 Mayıs – 12 Mart, 6. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
KIREL, S.(2005). Yeşilçam Öykü Sineması, İstanbul: Babil Yayınları.
KUTLAR, O, (1968). “Yesilcam”, Papirus, Sayı:29, Kasım 1968. Aktaran: BOZTEPE, V., (2007). “1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Dan: Şükran Esen, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı.
LÜLECİ, Y. (2009). Türk Sineması ve Din, İstanbul: Es Yayınları.
LÜLECİ, Y, (2015). Tek Parti Döneminde İktidar ve Sanat, İstanbul: İskenderiye Kitap.
ÖNDER, S. ve Baydemir, A., (2005). “Türk Sinemasının Gelişimi (1895-1939)”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:VI, Sayı:2, Aralık. http://sbd.ogu.edu. tr/makaleler/6_2_Makale_7.pdf (22-06-2012).
ÖZDEN, T., (2005). “‘Millî Sinema’ Dönüyor”, Aksiyon, Sayı:558, 15 Ağustos. http://www. aksiyon.com.tr/detay.php?id=22351 25-01-2007.
ÖZĞÜÇ, A. (2005). Türlerle Türk Sineması. İstanbul: Dünya Kitapları.
ÖZÖN, N. (1995a). Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları, Cilt:1, Ankara: Kitle Yayınları.
ÖZÖN, N. (1995b). Karagözden Sinemaya Türk Sineması ve Sorunları, Cilt:2, Ankara: Kitle Yayınları.
REFİĞ, H. (1971). Ulusal Sinema Kavgası, İstanbul: Hareket Yayınları (Tıpkı basım: İstanbul Dergâh Yayınları, 2009).
SCOGNAMILLO, G, (2010). Türk Sineması Tarihi, 3. Baskı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
SCOGNAMILLO, G, (2011). Giovanni Scognamillo’nun Gözüyle Yeşilçam, Haz. Barış Saydam, İstanbul: Küre Yayınları.
SİM, Ş., (2007). “Türk Sinema Tarihi’nde İlk Üçleme, Metin Erksan’dan Mülkiyet Üçlemesi: ‘Yılanların Öcü’, ‘Susuz Yaz’, ‘Kuyu’”, Bildiri, III. Türk-Alman Yaz Okulu, 10-16 Eylül.; http://iaud.aydin.edu.tr/makaleler/yil1sayi3-4/IAUD_Yil_1_Sayi_3-4_Makale_10.pdf (Erişim Tarihi: 28-09-2016).
ŞEKER, K., (2006). “İnönü Dönemi Kültür Hayatı (1938-1950)”, Doktora Tezi, Dan. Bayram Kodaman, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
ŞİMŞEK, G., (2015). “Siyasi Olayların Türk Sinemasına Yansımaları”, Türk Sinemasının 100. Yılına Armağan, Ed. Nurşen Mazıcı, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi.
THYNE, C.L., (2010). “Supporter of Stability or Agent of Agitation? The Effect of US Foreign Policiy on Coups in Latin America, 1960-99”, Journal of Peace Research, 47 (4), Haziran. Aktaran: Balta, E., (2016). “Geçmişten Günümüze Darbeler, Toplumsal Tarih, Sayı:273, Eylül.
TİKVEŞ, Ö., (1968). Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Sinema Filmlerinin Sansürü, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Aktaran: Boztepe, V., (2007). “1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri”, Yüksek Lisans Tezi, Dan: Şükran Esen, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı.
TUGEN, B., (2014). “1960-1980 Darbeleri Arasında Türk Sinemasında Düşünce Oluşumu ve Filmlerin Sosyolojik Görünümleri”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Cilt:3, Sayı:7, Bahar. Türkiye Büyük Millet Meclisi Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu, (2012). “Meclis Araştırması Komisyonu Raporu”, Ankara: TBMM, http://www.sde.org.tr/userfiles/file/ Komisyon%20Raporu.pdf (Erişim tarihi: 12-09-2016).
UÇAKAN, M, (1977). Türk Sinemasında İdeoloji. İstanbul: Düşünce Yayınları
ÜNSALDI, L., (2008). Türkiye’de Asker ve Siyaset, Çev. Orçun Türkay, İstanbul: Kitap Yayınevi.
VARDAR, B., (2006). “Türkiye’de Sinemanın Gelişimi ve Ulusal Sinema Tartışmaları”. Sinematürk. Sayı:2, 15 Kasım.
YAVUZKANAT, M. S., (2010). “Türk Sinemasının İstatistiksel Analizi ve Devlet Desteğinin Sektöre Etkisi”, Uzmanlık Tezi, Dan. Nejat Gökçe, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Personel Dairesi Başkanlığı.
YEL, A. M., (2009). “A Healthy and Democratic Civil-Military Relationship in Turkey: Accountability of the both Entities”, European Journal of Economic and Political Studies, Cilt:2, Sayı:1, s.79-87.
ZÜRCHER, E. J., (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 20. Basım, Çev. Yasemin Saner Gönen, İstanbul: İletişim Yayınları.
“1965’ten Günümüze Sinematek Derneği”, 2016, http://www.sinematek.org/sinematek/250- hakkimizda-3.html (Erişim Tarihi: 09-10-2016).
“Türk Sinema Tarihine Genel Bir Bakış”, 2016, http://www.sinema.gov.tr/TR,144750/ turkiyede-sinema.html (Erişim Tarihi: 24-09-2016).