BÜYÜKBAŞ HAYVAN IRKI SEÇİMİ İÇİN AHP VE MOORA KULLANIMI: BALIKESIR İLİ KARESİ İLÇESİ UYGULAMASI

Tarım ve hayvancılık sektörünün gelişmesinde önemli bir yer tutan büyük baş hayvancılık sektörü içinde yer alan işletmeler yaptıkları üretimle ilgili sık sık karar almak durumunda kalmaktadır. Bu işletmelerde yetiştirilen kültür ırkları süt, et ve kombine (et ve süt) ırklar olarak üç kategoride sınıflandırılmaktadır. İşletme sahipleri bu özellikler doğrultusunda seçim yaptıkları ırk üzerinden üretim yapmaktadırlar. Piyasada meydana gelen düzensizlikler, arz talep dengesizliği, yatırımcıların yetersiz araştırma yapmaları ve yetiştiricilerin amaçlarına uygun olmayan ırklar üzerine yönelmeleri sonucunda işletmeler sorunlar yaşamaktadırlar. Bu çalışmada büyükbaş hayvan yetiştiren işletmelerin hangi ırka yönelik seçimler yapmasının uygun olabileceğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma tarım ve hayvancılık açısından yüksek üretim potansiyelinin bulunmasından dolayı Balıkesir İlinde gerçekleştirilmiştir. Balıkesir İli içerisinde üretimde önemli bir payı bulunan Karesi İlçesi uygulama bölgesi olarak dikkate alınmıştır. Çalışmada 50-100 arası ve 100 üstü büyükbaş hayvan varlığına sahip olan işletmeler dikkate alınmıştır. İşletmeler için önemli kriterler belirlenmiş ve bu kriterlerin kıyaslanması sağlanmıştır. İşletme sahiplerinin ya da yöneticilerin kendi düşünceleri doğrultusunda “Yaşamsal Özellikler”, Süt Verimi Özellikleri” ve “Et Verimi Özellikleri” kriterleri açısından kıyaslama yapması ve en uygun alternatifin seçilmesi için hiyerarşik bir sistem kullanılmıştır. Kurulan karar modeline göre; kriter önceliklerinin belirlenmesinde AHP Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve alternatiflerin sıralanmasında Oran Analizi Temeline Dayalı Çok Amaçlı Optimizasyon (MOORA) yöntemleri kullanılmıştır.

USE OF AHP AND MOORA FOR CATTLE BREEDING: KARESI DISTRICT OF BALIKESIR PROVINCE APPLICATION

The enterprises within the cattle sector, which holds an important place in the development of agriculture and animalhusbandry sector, have to make decisions about their production frequently. These farm animals are categorized intothree categories: dairy, meat and combined (meat and dairy). In line with these characteristics, business owners makeproduction with their chosen animals. Enterprises face problems as a result of irregularities in the market, supply anddemand imbalance, insufficient research by the investors and breeding of farmers towards breeds that are not suitable fortheir purposes. In this study, it was aimed to determine which breed would be appropriate for the breeding enterprises.This study was carried out in Balıkesir Province due to its high production potential in terms of agriculture and animalhusbandry. Karesi District, which has an important share in production in Balıkesir Province, has been considered as theapplication area. In the study, between 50-100 and over 100 bovine farms are considered. In this study, important criteriawere determined for enterprises and comparison of these criteria was provided. A hierarchical system was used tocompare the criterias “Vital Characteristics”, “Milk Yield Characteristics” and “Meat Yield Characteristics”, according tothe opinions of business owners or managers, and to select the most suitable alternative. According to the establisheddecision model; Analytic Hierarchy Process (AHP) method was used in order to determine the criteria priorities andMulti-Objective Optimization on the basis of Ratio Analysis (MOORA) method was used to sort the alternatives

PDF

___

[1] Tano, K., Kamuanga, M., Faminow, M. D., and Swallow, B., “Using Conjoint Analysis To Estimate Farmer's Preferences For Cattle Traits in West Afri ca”, Ecological Economics, 45(3), 393-407, 2003.
[2] Wasike, C. B., Magothe, T. M., Kahi, A. K., and Peters, K. J., “Factors That influence The Efficiency Of Beef And Dairy Cattle Recording System in Kenya: A SWOT–AHP Analysis”, Tropical Animal Health And Production, 43(1), 141-152, 2011.
[3] Küçükönder, H., Efe, E., Üçkardeş, F., “Çok Ölçütlü Karar Verme Yaklaşımlarından Analitik Hiyerarşi Süreci’nin Hayvancılıkta Kullanımı”, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 91- 98, 2013.
[4] Alitaneh, S., Naeeimipour, H., and Golsheykhi, M., “A New Idea in Animal Science: The First Application of the Analytical Hierarchy Process (AHP) Model in Selection of the Best Dairy Cow”, Iranian Journal of Applied Animal Science, 5(3), 553-559, 2015.
[5] Kariuki, C. M., van Arendonk, J. A. M., Kahi, A. K., and Komen, H., “Multiple Criteria Decision-Making Process To Derive Consensus Desired Genetic Gains For A Dairy Cattle Breeding Objective For Diverse Production Systems”, Journal Of Dairy Science, 100(6), 4671-4682, 2017.
[6] İnal Ş., Akmaz, A., and Garip, M., Zootekni I: Atlas Akademi, Konya, 2016.
[7] Tıknazoğlu, B., Sığırcılık, Samsun İl Tarım Müdürlüğ ü Çiftçi Eğitimi ve Yayım Şubesi Yayını, 1-70, 2010.
[8] Uğur, F., Sığır Yetiştirme, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, Çanakkale, No:117, 2014.
[9] Soyak, A. Tekirdağ İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri Ve Bu İşletmelerin Siyah Alaca Süt Sığırı Popülasyonunun Çeşitli Morfolojik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
[10] Et ve Süt Kurumu, Yerli ve Yabancı Süt Sığır Irkları, Holstein Siğir Irki (Siyah Alaca) https://www.esk.gov.tr/tr/10887/HOLSTEINSIGIR- IRKI-SIYAH-ALACA , 20 MAY 2019.
[11] Özçalıcı, M., Matlab İle Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2017.
[12] Aktaş, R., Doğanay, M. M., Gökmen, Y., Gazibey, Y. and Türen, U. Sayısal Karar Verme Yöntemleri, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
[13] Akkoç, S. and Vatansever, K., “Fuzzy Performance Evaluation With AHP And TOPSIS Methods: Evidence From Turkish Banking Sector After The Global Financial Crisis”, Eurasian Journal Of Business And Economics, 6(11), 53-74, 2013.
[14] Akar, C., İş Analitiği Excel Uygulamalı Yönetsel Karar Verme ve Veri Analizi, Dora Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2018.
[15] Yaralıoğlu, K., Karar Verme Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara, 2010.
[16] Saaty, T. L., “What Is The Analytic Hierarchy Process?”, In Mathematical Models For Decision Support, vol. 48, 109-121, 1988.
[17] Badri, M. A., “Combining The Analytic Hierarchy Process And Goal Programming For Global Facility Location-Allocation Problem”, International Journal Of Production Economics, 62(3), 237-248, 1999.
[18] Paksoy, S. Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar. Çukurova: Karahan Kitabevi, Adana, 2017.
[19] Kuvat, Ö., “Bilgisayar Mühendisliği Öğrencilerinin Meslek Seçim Kriterlerinin AHP İle Ağırlıklandırılm ası Ve Sıralanması”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(3), 301-314, 2018.
[20] Brauers, W. K., and Zavadskas, E. K., “The MOORA Method and its Application to Privatization in A Transition”, Economy, Control and Cybernetics, 35, 445-469, 2006.
[21] Özbek, A. Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri Ve Excel İle Problem Çözümü, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
[22] Önay O., (Editor, Yıldırım, B. F.,ve Önder, E.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Yayıncılık, Bursa, 227-242, 2014.
[23] Ömürbek, N., and Özcan, A., “BİST’de İşlem Gören Sigorta Şirketlerinin MULTIMOORA Yöntemiyle Performans Ölçümü”, Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1(2), 64-75, 2016.
[24] Kecek, G., Demirağ, F. “A Comparative Analysis of TOPSIS and MOORA in Laptop Selection”, Research on Humanities and Social Sciences, 6, 1-9, 2016.
[25] Tepe, S., and Görener, A., “Analitik Hiyerarşi Süreci Ve MOORA Yöntemlerinin Personel Seçiminde Uygulanması”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(25), 1-14, 2014.
[26] Balıkesir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Balıkesir İlinde Tarım Ve Hayvancılık 2018 Yılı TÜİK Verilerine Göre Balıkesir İlinde Öne Çıkan Ürünler https://balikesir.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Faali yet%20Faporu/Bal%C4%B1kesir%20Tar%C4%B1 m%20ve%20Hayvanc%C4%B1l%C4%B1k%20.pdf 13.12.2019.
[27] GMKA, BALIKESİR, Tarım ve Hayvancılık Yatırım Rehberi https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/B alikesir-Tarim-ve-Hayvancilik-Yatirim-Rehberi.pdf 13.12.2019.
[28] Israel, G. D., “Determining sample size”. Florida Cooperative Extension Service, FactSheet, PEOD-6. 5. 1992.
[29] T.C. Balıkesir Valiliği, Karesi Kaymakamlığı, İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, karesi@tarimorman.gov.tr
[30] Demsa Genetik, Demsa Akademi, Sığır Irkları http://www.demsagenetik.com.tr/sigir-irklari/.20 MAY 2019.
[31] Koç. A., “Simmental Yetiştiriciliğinin Değerlendiril mesi: 2.Türkiye’deki Çalışmalar”, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2), 103- 112, 2016.
[32] HAYGEM Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvacılık Genel Müdürlüğü, Belgeler, https://www.tarimor man.gov.tr/HAYGEM/Belgeler/Hayvanc%C4%B1l %C4%B1k/B%C3%BCy%C3%BCkba%C5%9F%20 Hayvanc%C4%B1l%C4%B1k/2017%20Y%C4%B1 l%C4%B1/Damizlik_Sigir_Secimi.pdf, 20 MAY 2019.