Birinci Türk Dili Kurultayı’nda Reddedilen Miras: Edebiyat-ı Cedide

Birinci Türk Dili Kurultayı, Cumhuriyet’in ulus-devlete özgü bir kültür politikası inşa sürecinde, edebiyatın millilik üzerinden yeniden nasıl tasarlandığını ve millî edebiyatın olmazsa olmazı olarak millî dil Türkçenin ısrarla nasıl vurgulandığını ortaya koyar. Kurultayda bir metnin dili onun yeni edebiyat kanonuna alınıp alınmayacağını belirleyen ana ölçüte dönüşürken, Edebiyat-ı Cedide’yi de kapsar biçimde İmparatorluk dili ve edebiyatının reddedildiği görülür. Öyle ki oturumlarda Edebiyat-ı Cedide’ye getirilen eleştiriler, millî edebiyat kanonunun neyi içerip, neyi dışarı bırakacağı bağlamında net bir tanıma ulaşmaya çalışırken işlevselleşir. Edebiyat-ı Cedide’ye dair tüm nitelemeler, sadece Edebiyat-ı Cedide’nin ne olduğunu açıklamakla sınırlı kalmaz, aynı zamanda yeni edebiyatın ne olmayacağının da manifestosuna dönüşür. Bununla birlikte halkın dili ve edebiyatı yeni, millî Cumhuriyet edebiyatının modeli olarak önerilirken, halkın dili ve edebiyatına dayanan yeni bir kanonunun kurulabilmesi için sadece İmparatorluk dilinin ve edebiyatının değil aynı zamanda özellikle Hüseyin Cahit gibi Edebiyat-ı Cedidecilerin de kültür alanından tasfiyesinin amaçlandığı hissedilir.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Türk Dili Kurultayı, Dil İnkılâbı, Edebiyat-ı Cedide, Millî Edebiyat

The Heritage Rejected at the First Turkish Language Congress: Edebiyat-ı Cedide

The First Turkish Language Congress reveals how literature was redefined through the lens of nationalism in the process of constructing a culture policy unique to the Republic. It emphasizes how the national language, Turkish, is an indispensable element of national literature. During the congress, the language of a text becomes the primary criterion for determining whether it will be included in the new literary canon, which also encompasses the rejection of the Imperial language and literature, including the Edebiyat-ı Cedide movement. In fact, the criticism directed at Edebiyat-ı Cedide during the sessions becomes functional in the context of defining what the national literary canon will include and exclude. All the descriptions of Edebiyat-ı Cedide not only explain what it is but also turn into a manifesto of what the new literature will not be. Furthermore, while the language and literature of “the people” are proposed as the model for the new, national Republican literature, it is evident that not only the elimination of the Imperial language and literature but also the cultural eradication of individuals like Hüseyin Cahit is aimed at in order to establish a new canon.

Keywords:

First Turkish Language Congress, Language Revolution, Edebiyat-ı Cedide, National Literature,

PDF

___

Azman, A. (1994). Türk basınında siyasi bir gazeteci: Hüseyin Cahit Yalçın (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi.
Başçı, P. (Kasım 2007-Mayıs 2008). Yerli edebiyat yurdun malı; herkes onu okumalı: Türk edebiyatı kanonu ve ulusal kimliğin sınırları. PASAJ, (6), 44-69.
Birinci Türk dili kurultayı: tezler, müzakere zabıtları. (1933). Maarif Vekâleti.
Çıkla, S. (Haziran/Temmuz/Ağustos 2004). İnkılâp edebiyatı. Hece Dergisi (Hayat, Edebiyat, Siyaset), (90/91/92), 435-441.
Dicle, E. (2013). Resmî ideoloji sahnede: Kemalist ideolojinin inşasında halkevleri dönemi tiyatro oyunlarının etkisi. İletişim Yayınları.
Eskin, Ş. (2023). İnkılâp edebiyatı: Türkiye’de uluslaşma, kültürel inşa seferberliği ve edebiyat. Dergâh Yayınları.
Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş modernlik ve estetik kültür (Milli edebiyatın icat edilişi) (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
Kaynar, M. K. ve Kalkan N. (2019). Cumhuriyet’in dil reformunu okumak: köprü mü, paravan mı? Mukaddime, 10 (2), 444-469.
Levend, A. S. (1960). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. TDK Yayınları.
Lewis, G. (2007). Trajik başarı: Türk dil reformu (M. F. Uslu, Çev.). Paradigma.
Parla, J. (January 2008). The wounded tongue: Turkey’s language reform and the canonicity of the novel. PMLA, 123 (1), 27-40.
Sert, H. H. (2016). Dil devrimi’nin erken cumhuriyet dönemi’nde şiir ve çeviri bağlamında Türk edebiyatı’na etkisi (1932-1950). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bilkent Üniversitesi.
Tekelioğlu, O. (Şubat, Mart, Nisan 2003). Edebiyatta tekil bir ulusal kanonun oluşmasının imkânsızlığı üzerine notlar. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (22), 65-77.
Turan, M. (Temmuz 2023). Siyasal kimlikli aydınların Dil Devrimi’ne etkisi (1932-1952). Cihannüma (Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi), 9 (1), 145-174.