SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜR AÇISINDAN BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU’NUN ŞİİRLERİNDE METİNLERARASI İLİŞKİLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortamları edebiyat metinlerinin yeniden üretilmesini sağlayan yeni estetik algılayış biçimlerini ortaya çıkarmıştır. Sözlü ortamdaki halk kültürü ve halk edebiyatı metinleri, yazılı ortamda bu geleneğe dayalı yapılan edebî üretimlerde ve özgün edebiyat ürünlerinde kaynak olarak görülmüştür. Bu makalede modern edebiyat çalışmalarında kullanılan metinlerarasılık yöntemi, yazılı kültürün sözlü ortam metinlerinden alımlama biçimini açıklamak için kullanılmıştır. Metin kavramı, modern edebiyatta yazılı kültür ürünleri için kullanılırken halk bilimi çalışmalarında anlamlı bütün kültürel biçimlerin metin olduğu kabul edilmektedir. Bu çerçevede sözlü geleneğe dayalı Türk halk kültür metinleri, Osmanlı yenileşme hareketleriyle birlikte aydın kesimin gündemine girmiştir. Millileşme hareketleriyle başlayan halk kültürüne olan ilgi, Cumhuriyet Döneminde farklı siyasî kesimlerden aydınların önemli beslenme kaynağı olmuştur. Bu bağlamda, Bedri Rahmi Eyüboğlu halk kültürü unsurlarını sözlü dile dayalı göstergelere dönüştürerek kullanan sanatçılardan birisidir. Bu durum Eyüboğlu’nun ideolojik tavrıyla da ilgilidir. Makalede Eyüboğlu’nun şiirlerinde sözlü ve yazılı kültürdeki metinlerarası ilişki ele alınmıştır. Konuyla ilgili literatür taraması yapılmış ve Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirleri metin analizi yöntemiyle incelenmiştir. Sonuç olarak Eyüboğlu’nun halk hayatını ve kültürünü önceleyen duyarlılığı şiire yansıttığı görülmüştür. Eyüboğlu, halk kültürüne ait göstergeleri, genellikle alıntılama yöntemiyle şiirlerinde kullanmıştır. Bu durum sözlü geleneğe dayalı kültürel unsurların, modern metinlerin içerisinde yeniden üretilmesini örneklendirmektedir. Ayrıca Eyüboğlu, sözlü ve yazılı kültür arasında kurduğu metinlerarası ilişkiyle tarih, kültür ve gelecek zincirine katkıda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

metinlerarasılık, folklor, şiir, gelenek, süreklilik

AN INVESTIGATION ON INTERTEXT RELATIONS IN BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU'S POEMS IN TERMS OF ORAL AND WRITTEN CULTURE

Oral, written and electronic cultural environments have revealed new aesthetic perception styles that enable the reproduction of literary texts. Folk culture and folk literature texts in oral medium have been seen as a source in literary productions based on this tradition in written environment and original literary works. In this article, the method of intertextuality used in modern literary studies is used to explain the way written culture takes it from verbal media texts. While the concept of text is used for written cultural products in modern literature, it is accepted that all meaningful cultural forms are text in folklore studies. In this framework, Turkish folk culture texts based on oral tradition have entered the agenda of the intelligentsia with the Ottoman reform movements. The interest in folk culture, which started with the nationalization movements, became an important source of nutrition for intellectuals from different political segments in the Republic Period. In this context, Bedri Rahmi Eyüboğlu is one of the artists who use folk culture elements by transforming them into verbal language based signs. This situation is also related to Eyüboğlu's ideological attitude. In the article, the intertextual relationship in oral and written culture in Eyüboğlu's poems is discussed. The literature on the subject has been searched and Bedri Rahmi Eyüboğlu's poems have been analyzed using text analysis method. As a result, it was seen that Eyüboğlu reflected the sensitivity that prioritized public life and culture to poetry. Eyüboğlu used the indices of folk culture in his poems, generally by quotation method. This situation exemplifies the reproduction of cultural elements based on oral tradition in modern texts. In addition, Eyüboğlu contributed to the chain of history, culture and future with the intertextual relationship he established between oral and written culture.

Keywords:

Intertextuality, folklore, poetry, tradition, continuity,

___

Aça, M. – Yolcu, M. A. (2017). Folklorda örtük ve bozuk İşlev. folklor/edebiyat, cilt:23, sayı:90, 2017/2, ss. 49-60.
Akbulut, G. (2009). Metinlerarası ilişkiler bağlamında dünün feda’sından bugünün ferda’sına bir bakış. Turkish Studies, 4/1-1 Kış, ss. 735-759.
Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Araştırma-İnceleme. Ankara.
Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya. Aktulum, K. (2014). Folklorik imgelem. Millî Folklor, 2014, Yıl 26, Sayı 101, ss. 277-290.
Aktulum, K. (2018). “İmgelemin antropolojik yapıları” ve folklor: Gilbert Durand’ın arketipsel sınıflandırma modeline giriş. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, C. 19, S. 19, ss. 1-16.
Akyüz, K. (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1960-1923. İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (Çev. Ayşe Tekin), Ayrıntı, İstanbul.
Aydoğan B. (2004). Bedri Rahmi Eyuboğlu’nun şiirlerinde meyvelerin önemi ve kullanılışı. M.Ü. Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi, Türk Kültüründe Ayrıntılar: Meyve Sempozyumu. (Nisan 2004)
Aytaç, G. (1999). Genel edebiyat bilimi. Papirüs Yayınları, İstanbul. Aytaç, P. P. (2010). Folklor ve edebiyat. Berikan Yayınevi, Ankara. Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana. Ayrıntı, İstanbul.
Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. (Çev. Berke Vardar, Mehmet Rifat), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Barthes, R. (1990). Yazı ve yorum. (Çev. Tahsin Yücel). Metis, İstanbul.
Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven. (Çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Barthes, R. (2014). Çağdaş söylenler. (Çev. Tahsin Yücel). Metis, İstanbul.
Bayar, N. (2004). Türk kültüründe ayva. M.Ü. Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi, Türk Kültüründe Ayrıntılar: Meyve Sempozyumu. (Nisan 2004)
Camgöz, N. (2020). Anadolu pop-rock müziğinin metinlerarasılık açışından değerlendirilmesi. Türük, S. 8, ss. 305-319.
Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar? Ayrıntı, İstanbul.
Çelik, A. (1996) Bedri Rahmi Eyüboğlu. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Çetin, N. (2004). Şiir çözümleme yöntemi. 3.Baskı. Öncü Kitap Yayınları, Ankara.
Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü. AKM. Ankara.
Çobanuğlu, Ö. (2002). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. İkinci Baskı. Akçağ, Ankara.
Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Altıncı Baskı. Türk Dil Kurumu, Ankara.
Doğan, B. (2012). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerinde halk bilimi unsurları. Turkish Studies, 7(1), ss. 873-887. Durmuş, M. (2006). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerinde Anadolu. Uluslararası Trabzon ve Çevresi Kültür ve Tarih Sempozyumu, Türk Ocakları Trabzon Şubesi, 16-17-18 Mayıs 2006, Trabzon.
Düzgün, D. (2009). Âşıklık geleneğinin değişim ve dönüşüm sürecinde Barış Manço olgusu. Millî Folklor, Yıl 21, Sayı 84, ss. 42-50. Enginün, İ. (2004). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. Beşinci Basım. Dergah Yayınları, İstanbul.
Erzen, R. M. (2007). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiiri üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
Eyüboğlu, B. R. (1974). Dol Karabakır Dol. Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Eyüboğlu, B. R. (1987). Tezek. İkinci Basım. Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Gökalp, Z. (2003). Türkçülüğün Esasları. Kumsaati Yayınları, İstanbul.
Görkem, İ. (2006). Dadaloğlu. E Yayıncıları, İstanbul.
Günay, U. (1992). Cumhuriyet terkibi ve Barış Manço. Millî Folklor, S. 13, ss. 2-3.
Kadirzade, K. İ. (2005). Âdetler inançlar ve Türklerin soy kütüğü meselesi. Akçağ Yayınları, Ankara.
Kaplan, M. (1990). Cumhuriyet devri Türk şiiri. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Karaağaç, G. (2005). Dil, tarih ve insan. 2. Basım. Akçağ Yayınları, Ankara.
Kılıç, A. F. (2009). Yenileşme dönemi Türk şiirinde (1859-1959) halk zevkine yöneliş. TÜBAR-XXV-/2009-Bahar, ss. 119-143.
Kolcu, A. İ. (2007). Milli edebiyat 1 şiir. Salkımsöğüt Yayınları, Konya.
Koşar, E. (2013). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun penceresinden halk kültürü. E Yayınları, İstanbul.
Macit, M. (1996). Gelenekten geleceğe. Akçağ Yayınları, Ankara.
Ong, W. J. (2013). Sözlü ve yazılı kültür, sözün teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon), Metis, İstanbul.
Özay, Y. (2007). Metinlerarası ilişkilerde sözlü yapıtların ve sanatçıların konumu üzerine. Millî Folklor, Y. 19, S. 75, ss. 164-173.
Öztürkmen, A. (2006). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İletişim, İstanbul.
Sakaoğlu, S. (2004). Karacaoğlan. Akçağ, İstanbul.
Sever, M. (2004). Türk halk inançlarında ve halk hekimliğinde meyve. Türklük Bilimi Araştırmalar Dergisi, Türk Halk Bilimi Özel Sayısı. 16:(95-109).
Seyfettin A. (2007). Deyimlerimizde mitolojinin izleri. Karadeniz Araştırmaları Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi. c.3. 12(147-154)
Tuncer, H. (2001). Tanzimat devri Türk edebiyatı. Ders Kitapları Anonim Şirketi Tesisleri, İstanbul.
Ünalan, Ş. (2002). Dil ve kültür. Gazi Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Yıldırım, D. (2000). Türk Sözel Kültüründe Süreklilik . Türkbilig, S. 1, ss. 32-44.
Yılmaz, B. H. (2013). Masalların dönüşü, masalların dönüşümü: çağdaş Türk edebiyatında Grimm masallarının metinlerarası kullanımları (Murathan Mungan örneği). Eskişehir Omangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).