GELENEKSEL KARAGÖZ USTA-ÇIRAK İLİŞKİSİNİN GÜNÜMÜZE UYARLANMASI VE USTASIZ BİR HAYALÎ KEMAL ATANGÜR

Geleneksel Türk halk tiyatrosunun önemli türlerinden biri olan Karagöz, usta-çırak ilişkisi ile günümüze kadar ulaşmıştır. Kentlerde yüz yüze iletişimin azalmasının, usta-çırak ilişkisi ile yeni hayalîlerin yetiştirilmesini zorlaştırdığı bilinmektedir. Araştırmada usta-çırak geleneğinin modern çağdaki durumu konu edilmiştir. Özellikle taşrada kendilerine usta bulmakta zorlanan hayalbazların yetişirken karşılaştığı zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkma yöntemlerinin araştırıldığı çalışma, geleneğin devam ettirilmesi için alana dair ilgisi ve doğal yeteneği olan kişilerin durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada çocukluk evresinden eğitim öğretim ve iş hayatına kadar Karagöz ustalarının gelişim süreçleri anlamlandırılmaya çalışılarak, bu kişilerin örnekliği üzerinden yeni yetişecek olan Karagöz sanatçıları için öneriler getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada, derinlemesine görüşme yöntemi ile Tokat’ta Hacivat Köftecisi isimli dükkânında Karagöz oyunu üretimi ve icrası yapan; usta-çırak geleneğine göre doğrudan bir ustası olmayan Hayalî Kemal Atangür ile görüşme yapılmıştır. Ayrıca gelenekten kopmadan, usta-çırak ilişkisinin ve Karagöz oyun geleneğinin farklı ülkelerde gölge oyunu sanatçılarının yetiştirilme usulleri göz önünde bulundurularak nasıl sürdürülebileceği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hacivat Karagöz, Usta-çırak geleneği, hayalbaz, Geleneksel Türk halk tiyatrosu, gölge oyunu

ADAPTATION OF TRADITIONAL KARAGOZ MASTER-APPRENTICE RELATIONSHIP FOR TODAY AND KEMAL ATANGUR A HAYALÎ WITHOUT A MASTER

Karagöz, one of the important genres of Turkish Public Theatre, has reached today through master-apprentice relationship. It is known that a decrease in face-to-face communication in cities has made it difficult to train new shadow play performers (Hayali). The state of the master-apprentice relationship in the modern age makes up the subject of the research. The study, in which drawbacks experienced by Karagöz shadow play performers who cannot find masters for training in rural areas; and methods to overcome these drawbacks are searched, aims to reveal the state of the people who are naturally gifted and interested in the field. Within the scope of the research, trying to explain the developmental processes of Karagöz masters starting from their childhood stage to education and business life, suggestions for new Karagöz artists were made depending on the sample of these people. In the study, Hayali (Karagöz shadow play performer) Kemal Atangür, producing and performing plays in his shop named Hacivat Köftecisi, and directly not having a master in terms of master-apprentice tradition, was interviewed by depth interview method. Besides, without breaking with tradition, suggestions on how to maintain the master-apprentice relationship and the tradition of Karagöz considering the training methods of shadow play artists in different countries were made.

Keywords:

Hacivat Karagöz, hayalbaz(dreamer), shadow play, master-apprentice tradition, Turkish public theatre,

PDF

___

Alver, T. (2020). Karagöz’ün evreni. Simit Çay Betik Dergisi, 1(2), 102-112.
Anameriç, H. (2014). Bilginin toplumsallaşmasında bir bilgi kaynağı olarak gölge tiyatrosu: Karagöz ve Hacivat. Uluslararası Kültürel Mirasın ve Kültürel Bellek Kurumlarının Yönetimi Kongresi, 1-18, İzmir: Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği.
İvgin, H. (2000). Karagöz ve kukla sanatımız. Ankara: AKKAV UNIMA.
Kılıç, Ç. (2018). Karagöz oyunlarında tasavvuf izleri. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (2), 1-26.
Koç, F. - Koca, E. (2006). Karagöz (gölge oyunu) tasvirlerindeki giysi özellikleri. Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Karagöz Uluslararası Sempozyumu, 27-29.
Kondakçı, Z. (2017). Karagöz oyun metinlerinde geleneksel mutfak kültürümüz. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2017). Maddi Kültür. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 325-360, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı .
Mutlu, M. (1995). Karagöz. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 12 (12), 53-63.
Oral, Ü. (2001). Karagöz ve plastik tekniği. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Özakman, M. (2012). Karagöz. Ankara: UNIMA.
Özçörekçi Göl, N. Z. (2008). Gölgenin renkleri. Türk Gölge Oyunu Karagöz, 15-22, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Özhan, M. (2010). Kukla ve gölge tiyatrosu, Ankara: Bursa Kültür A.Ş..
Özhan, M. (2020). Sürç-i lisan ettikse affola / Karagöz üzerine yazılar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Sevilen, M. (1969). Karagöz. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Ünal, U. (2015). Arşiv belgelerine göre Osmanlı’da gösteri sanatları. İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.