Elvan ENDER, Zeynep PİRSELİMOĞLU BATMAN, Sena ŞENGÜL, Merve Ceren YILDIZ

Kent Meydanları ve Tasarım Süreci: Şanlıurfa Kızılay Meydanı Örneği

Meydanlar, kent kimliğinin oluşumunda önemli yeri olan, insanların farklı amaçlar için bulundukları ilk kamusal alanlardan biridir. Zaman geçtikçe değişim ve dönüşüm yaşayan meydanlar, kentlerin yansıması ve hafızası niteliğindedir. Bu kapsamda, bu çalışma meydanların işlevini ve niteliğini etkileyecek ölçütlerin belirlenmesi ve meydan tasarım sürecine yol gösterici olması amacıyla yapılmıştır. Çalışma tasarım sürecinde yer alacak ölçütlerin belirlenmesi, Şanlıurfa Kızılay Meydanı’nın mevcut durumunun analizi ve Kızılay Meydanı’nın tasarlanması olarak kurgulanmıştır. Bu kapsamda meydan tasarımının ana fikrinin belirlenmesi, meydanda ve yakın çevresindeki ulaşım sisteminin kurgulanması ve farklı rotaları desteklemesi, kentin farklı katmanlarını birleştirmesi, yönlendirme işlevini sağlaması, meydan ve bağlantılı cephelerle olan ilişkisinin güçlendirilmesi konuları ele alınmıştır. Belirlenen ölçütler ve mevcut durum analizi sonucunda, toplanma-dağılmayı sağlayan, yönlendirme yönüyle güçlü, işlevsel, kentle bütünleşik ve engelsiz bir meydan tasarlanmıştır. Bu tasarım sürecinin de kent meydanlarındaki tasarım yaklaşımlarına yol gösterici olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kent Meydan, Meydan tasarımı, Kamusal alan, Kent kimliği, Urban square, Kızılay Square, Square design, Şanlıurfa

Urban Squares and Design Process: Şanlıurfa Kızılay Square Sample

Squares are one of the first public spaces that have an important place in the formation of urban identity and where people are present for different purposes. The squares, which have undergone change and transformation over time, are the reflection and memory of cities. In this context, this study was carried out to determine the criteria that will affect the function and quality of the squares and to guide the square design process. The study was designed as the determination of the criteria to be included in the design process, the analysis of the current situation of Şanlıurfa Kızılay Square and the design of Kızılay Square. In this context, determining the main idea of the square design, constructing the transportation system in and around the square and supporting different routes, combining the different layers of the city, providing the direction function, and strengthening the relationship with the square and its connected facades were discussed. As a result of the determined criteria and analysis of the current situation, a functional, unhindered and integrated square with the city was designed, which provides gathering-dispersal, strong in direction of orientation. This design process is intended to guide the design approaches in city squares.

Keywords:

Urban square, Kızılay Square, Square design, Şanlıurfa,

PDF

___

Ahıskalı, S. Ö. (1998). Çocuk Oyun Alanlarında Döşeme. Peyzaj Mimarlığı Dergisi. T.M.M.O.B. Peyzaj Mimarları Odası, İstanbul Şubesi, Temmuz-Ağustos, 5(14), İstanbul.
Aklanoğlu, F. & Arslan, M. (2002). Beypazarı Peyzaj Potansiyelinin Saptanması Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üni. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Alexander, C. & Poyner, B. (1970). “The Atoms of Environmental Structure” in Emerging Methods in Environmental Design and Planning Ed. Moore, G T (MIT Press, Cambridge, Mass) pp 308–321
Alpuğuz, E. (2019). Burdur Cumhuriyet meydanının kentsel bir mekan olarak irdelenmesi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mekansal Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
Altay, E.E. & Batman, Z. (2019). Açık ve Yeşil Alanların Çok Ölçütlü Algı Değerlendirmesi Bursa Uludağ Üniversitesi, Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 21(3): 655-664.
Altay E.E., Eyüpoğlu, Z. & Bozkurt, A. (2021). Mekanların Benimsenmesi ve Olumlu Değerler Yüklenmesi: Bursa Orhangazi Meydanı. Bartın Orman Fakultesi Dergisi, 23(3): 846-858.
Argan, A. (2019). Peyzaj Tasarımında İşitsel ve Görsel Kurgunun Mekân Algısı Ve Yönetimi Üzerine Etkileri, T.C. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ordu.
Aytaş, İ. (2017). Çankırı Kentsel Açık-Yeşil Alan Sisteminin Belirlenmesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Planlama Ve Tasarım Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
Aytem, N. M. (2005). Mimari Mekânda Renk, Form Ve Doku Değişkenlerinin Algılanması. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
Cabarkapa, A. & Djokic, L. (2019), Importance of the Color of Light for the Illumination of urban squares. Color Research & Application, 44(3), 446-453.
Carmona, M. (2003). Public Places, Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design, Architectural Press, Oxford
Carr, Stephen, Francis, Mark, Rivlin, Leanne G. & Stone, Andrew M. (1992). Public Space (Cambridge Series in Environment and Behavior), Cambridge University Press.
Clay, G.R. & Smidt, R.K. (2004). Assessing the Validity and Reliability of Descriptor Variables Used in Scenic Highway Analysis. Landscape and Urban Planning, 66(4), 239-255.
Crankshaw, N. (2008). Creating Vibrant Public Spaces: Streetscape Design in Commercial and Historic Districts. Ch6. Streetscape and Public Space Design Guidelines.
Durak, H. (2018). Tarihi Kent Meydanları Ve Donatılarının Peyzaj Mimarlığı Açısından İrdelenmesi; Sultanahmet Meydanı Örneği Yüksek Lisans Tezi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Isparta
Ektiren, M. (2017). Kent Meydanlarının Kent Kimliği İle İlişkisi. Kent Akademisi. 10 (30): 240 – 254.
Erdönmez, E. & Çelik, F. (2016). Kentsel Mekânda Kamusal Alan İlişkileri Public Space Relations in The Urban, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Yıldız-Beşiktaş / İstanbul.
Gehl, J. (1971). Life between buildings: using public space. The Danish Architectural Press.
Gehl, J. (2001). New City Spaces. The Danish Architectural Press.
Giritlioglu, C. (1991). Şehirsel Mekân Ögeleri ve Tasarımı 1. İtü Kütüphanesi Sayı:1459. İtü Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul.
Günal, B. & Esin, N. (2007). İnsan–Mekân İletişim Modeli Bağlamında Konutta Psiko-Sosyal Kalitenin İrdelenmesi, itüdergisi/a. Mimarlık-Planlama-Tasarım Serisi, 6(1), 19-30
Hacıhasanoğlu, O. & Aytem N.M. (2005). Mimari Mekânda Renk, Form Ve Doku Değişkenlerinin Algılanması. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
Hançer, G. (2019). Toplu Konut Alanlarında Kentsel Mekân Kalitesinin Değerlendirilmesi; Gaziantep Örneği, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü.
Hooke, R. (2000). On the History of Humans As Geomorphic Agents: Geology, v. 28, p. 843-846.
İnceoğlu, M., Aytuğ, A. (2009). Kentsel Mekânda Kalite Kavramı. Megaron. 4(3):131-146
Jarvis, R. K. (1980).Urban Environments as Visual Art or as Social Settings?,Liverpool University Press,
Karaçor, M., Uysal, A., Mamur, H., Şen, G., Nil, M., Bilgin, M. Z., ... & Şahin, C. (2021). Life performance prediction of natural gas combined cycle power plant with intelligent algorithms. Sustainable Energy Technologies and Assessments, 47, 101398.
Kaftancı, G. (2000). “Avrupa’dan Örneklerle Meydan Kavramına Bir Yaklaşım”, Ege Mimarlık Dergisi, 34. s. 20-21.
Lynch, K. (1960). The Image of The City. The MIT Pres, Cambridge, Massachusetts, 194p.
Moughtin, C. (1992). Urban Design Jordan Hill, Butterworth Architecture, Oxford, 93p.
Oktay, D. (2007). Kentsel Kimlik Ve Canlılık Bağlamında Meydanlar: Kuzey Kıbrıs’ta Bir Meydana Bakış, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Mimarlık Bölümü
Önder, S. & Aklanoğlu, F. (2002). “Kentsel Açık Mekân Olarak Meydanların İrdelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(29), s. 96-106.
Özer, M. N., & Ayten, M. A., (2005). Kamusal Odak Olarak Kent Meydanları. Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 3(33), 96-103.
Relph, E. (1976). Place and Placelessness. Pion, London
Sağlık, A. (2020). Çanakkale İskele Meydanı’nda Taş Boyama ile İşaret Öğesi Girişimi. Inonu University Journal of Art and Design.
Semerci, F. (2008). Kentsel Tasarım Gereklilikleri Açısından Beyazıt Meydanı Örneği, Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
Smardon, R. C. (1979). Report on BLM Contrast Rating and Recommendations of Development and İmplementation of Visual Management Systems, School of Landscape Architecture, College of Environmental Science and Forestry, SUNY, Syracuse. plus appendices.
Song, K. & Yan, Y. (2013). A Noise Robust Method Based on Completed Local Binary Patterns For Hot-Rolled Steel Strip Surface Defects. Applied Surface Science, 285, 858-864.
Sternberg, E. (2000). An Integrative Theory of Urban Design, Journal of the American Planning Association, 66(3): 265–78
Strumse, E. (1994). Environmental Attributes and the Prediction of Visual Preferences for Agrarian Landscapes in Western Norway. Journal of Environmental Psychology, 14(4), 293–303.
Şahin, S. (2015). Kentte Meydanın Rolü: Ankara -Kızılay Meydanı, T.C. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İç Mimarlık Ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
Şahin, A. (2018). Türkiye'deki Meydan Konseptli Alışveriş Merkezlerinde Kentsel Mekan Özelliklerinin İrdelenmesi. KTO Karatay Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Mimarlık Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Konya.
Tapan, M. (2014). “Meydanlar Üzerine Bazı Notlar ve Taksim Meydanı”, İTÜ Vakıf Dergisi, 63. s. 25-27.
Taşçı, H. (2012), Kent Meydanı İle Kent Kimliği İlişkisi: Üsküdar Meydanı Örneği. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi , İstanbul
Temelli, M. (2008). Çukurova Üniversitesi Yerleşkesi Örneğinde Görsel Etki Değerlendirme Çalışmalarına Metodolojik Bir Yaklaşım. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Adana.
Tibbalds, F. (2000). Making People-friendly Towns Improving the Public Environment in Towns and Cities, oxford, taylor & Francis
Uçak, İ. (2000). Meydan Mekanlarını Oluşturan Peyzaj Ögeleri: Ortaköy Meydanı Ve Bakırköy Özgürlük Meydanı Üzerine Bir İnceleme. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 112s. İstanbul.
Uzgören, G. & Erdönmez, E. (2017). Kamusal Açık Alanlarda Mekan Kalitesi Ve Kentsel Mekan Aktiviteleri İlişkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. MEGARON 2017;12(1):41-56.
Van Mansvelt, J. D., & Kuiper, J. (1999). Criteria for the Humanity Realm: Psychology and Physiognomy and Cultural Heritage. In J. D. van Mansvelt, & M. J. van der Lubbe (Eds.), Checklist for Sustainable Landscape Management (pp. 116-134).
Virbašienė, J. & Janušaitis, R. (2004), Some Methodical Aspects of Landscape Visual Quality Preferences Analysis. Environmental research, engineering and management, 3(29), 51-60.
Watson, G.B. & Bentley, I. (2007), Identity by design. Elsevier.
Weinstoerffer, J. & Girardin, P. (2000). Assessment of the Contribution of Land Use Pattern and İntensity to Landscape Quality: Use of A Landscape İndicator. Ecological Modelling, 130(1-3), 95-109.
Whyte, W. H. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces. Washington DC The Conservation Foundation.
Zucker, P. (I959). Town and Square From Agora to The Village Green,Columbia University Pres, New York, 58p.