Anadolu’da Neolitik Dönem’de Mimarlığın Temel İlkeleri Üzerine Bir Araştırma

Bu çalışmanın temel amacı Anadolu’da Neolitik Dönem yerleşimlerinde, literatüre geçmiş olan mimarlığın temel ilkelerinin karşılık bulup bulmadığını araştırmaktır. Bu araştırmanın en temel sebebi, insanoğlunun yerleşik döneme geçmesi ile birlikte, günümüz insanın gelişmişliğine sahip olmayan Neolitik Dönem insanının da bu konuda literatüre geçmiş olan mimarlığın temel ilkeleri, tasarımın temel ilkeleri ile üretim yapıp yapmadığını tespit etmektir. Literatürde yer alan mimarlığın temel ilkelerinin veya bugün hala tartışılan ilkeler doğrultusunda yapıların tasarlanmasının insanoğlunun gelişmişliğiyle değil içinde var olduğu düşünülen temel dürtülerle ortaya çıkabileceği; bu nedenle Neolitik Dönem insanının da bu ilkeleri kullanmış olabileceğini araştırmak hedeflenmiştir. Bu amaçla başlatılan çalışmada öncelikli olarak mimarlığın temel ilkeleri üzerine, tarihsel süreçte oluşturulan temel kuramlar, biçimsel ve anlamsal yapılanmayı etkileyecek olan Neolitik Dönem toplumsal, sosyal yapısı ve inanış sistemleri, bu sistemler ile birlikte şekillenen Neolitik Dönem yapı türleri ve mimarlığın temel ilkeleri kapsamında yapı türleri incelenmiştir. Yapılan çalışmanın sonucunda; incelenen Anadolu Neolitik Dönem yerleşmelerinde mimarlığın temel ilkelerinin üretilen kuramsal yaklaşımlarla ilişkisi tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Neolitik Dönem, Mimarlığın Temel İlkeleri, Mimarlık

A Study On The Principles Of Architecture In The Neolithic Period In Anatolia

The main objective of this study is to see whether the fundamental principles of architecture that are included in the literature of the discipline have any correspondence in the Neolithic Period settlements of Anatolia. The most important motivation for the study is to identify whether the people of the Neolithic Period, who are less developed that modern humans, were conscious in their production of architecture as they transitioned to settled life. The study adopts the opinion that the basic principles of architecture might have been discovered due to inherent basic urges instead of through a development in humanity, and therefore the Neolithic Period people also might have also these principles. With this starting point, the study examines the main theories on the fundamental principles of architecture historically, the social structure and belief systems of the Neolithic Period which effects the morphological and semantic structures, the Neolithic Period structure types shaped with these systems and the structure types within the scope of the fundamental principles of architecture. As a result of the analysis it was found that there is a correspondence of the fundamental principles of architecture in the examined Neolithic Period settlements although not with their current detailed meanings, but at a basic level.

Keywords:

Neolithic Period, The Principles of Architecture, Architecture,

PDF

___

Aktüre, S. (1994a). Anadolu’da Bronz Çağı kentleri. Tarih Vakfı. Retrieved from https://www.idefix.com/kitap/anadoluda-bronz-cagi-kentleri/sevgi-akture/bilim/arkeoloji/urunno=0000000056807
Aktüre, S. (1994b). Anadolu’da Bronz Çağı kentleri. Tarih Vakfı.
Alberti, L. B. (1905). The Ten Books of Architecture. Dover Publications.
Aldendenfer, M. (1993). Ritual, hierarchy, and change in foraging societies. Journal of Anthropological Archaeology, 12, 1–40.
Braidwood, R. (1995). Tarihöncesi İnsan (çev. B. Altınok). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Deneme Eleştiri ve Tarih Dizisi: 14.
Childe, V. G. (n.d.). What Happened in History (10th ed.). London: Pelican Books, C. Nicholls & Company Ltd Press.
Childe, V. G. (1947). Social Evolution. London: WATTS & CO. Retrieved from https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.105479
Childe, V. G. (1951). Man Makes Himself (13th ed.). New York: Mentor Book Series, The New American Library Inc. Press.
Childe, V. G. (1957). New Light on the Most Ancient Easte (3rd ed.). New York: Grove Press.
Ching, F. D. K. (2014). Mimarlık: Biçim, Mekan, Düzen (çev: S. Lökçe) (6th ed.). İstanbul: YEM Yayın.
Eksen, Z. (2010). Antik Çağda Ağırlık ve Hacim Ölçü Araçları. Akdeniz Üniversitesi.
ERDOGU, B., & ULUBEY, A. (2011). COLOUR SYMBOLISM IN THE PREHISTORIC ARCHITECTURE OF CENTRAL ANATOLIA AND RAMAN SPECTROSCOPIC INVESTIGATION OF RED OCHRE IN CHALCOLITHIC ÇATALHÖYÜK. Oxford Journal of Archaeology, 30(1), 1–11. https://doi.org/10.1111/j.1468-0092.2010.00356.x
Esin, U. (1994a). Akeramik Neolitik Evrede Aşıklı Höyük. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Retrieved from http://www.asiklihoyuk.org/wp-content/uploads/2017/10/Esin-1994a.pdf
Esin, U. (1994b). Akeramik Neolitik Evrede Aşıklı Höyük. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Gadol, J. K. (n.d.). Leon Battista Alberti. Retrieved July 18, 2018, from https://www.britannica.com/biography/Leon-Battista-Alberti
Güngör, H. (1972). Temel Tasar (1st ed.). İstanbul: Çeltüt Matbaacılık Koll. Şti.
Hauptmann, H. (1999). The Urfa Region. In M. Özdoğan & N. Başgelen (Eds.), Neolithic in Turkey, The Cradle of Civilization, New Dİicovries (pp. 65–89). İStanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Hauptmann, H. (2007). Nevali Çori ve Urfa Bölgesinde Neolitik Dönem. In M. ÖZdoğan & N. Başgelen (Eds.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (pp. 131–164). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Hodder, I. (2006). Çatalhöyük: the Leopard’s Tale, Revealing the Mysteries of Turkey’s Ancient ‘Town. London: Thames and Hudson.
Hovers, E., Ilani, S., Bar‐Yosef, O., & Vandermeersch, B. (2003). An Early Case of Color Symbolism. Current Anthropology, 44(4), 491–522. https://doi.org/10.1086/375869
Knight, C., Power, C., & Watts, I. (1995). The Human Symbolic Revolution: A Darwinian Account. Cambridge Archaelogical Journal, 5(1), 75–114.
Kolankaya-Bostanci, N. (2012). ANADOLU’DA ERKEN PREHSTORK DÖNEM KIRMIZI AI BOYASI KULLANIMI. Anadolu / Anatolia, 38, 29–51. Retrieved from http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/14/1790/18888.pdf
Mellaart, J. (1967a). Catal-huyuk. A Neolithic Town In Anatolia. New York: McGraw-Hill Book Company. Retrieved from https://archive.org/details/Catal-huyuk.ANeolithicTownInAnatolia
Mellaart, J. (1967b). Catal-huyuk. A Neolithic Town In Anatolia. New York: McGraw-Hill Book Company.
Mellaart, J. (1970). Excavations at Hacılar. Edinburg: British Institute at Ankara, Edinburgh University Press.
Melvin, J. (2005). İzmler: Mimarlığı Anlamak (çev. M. Şahin) (1st ed.). İstanbul: YEM Yayın.
Özdoğan, A. (1994). Çayönü Yerleşmesinin Çanak Çömleksiz Neolitikteki Yeri. İstanbul Üniversitesi.
Özdoğan, M., & Özdoğan, A. (1998). Buildings of Cult and the Cult of Buildings. In A. Güven, M. J. Mellink, & W. Schirmer (Eds.), Karatepe’deki Işık: Halet Çambel’e Sunulan Yazılar (pp. 581–593). İstanbul: Ege Yayınları. Retrieved from http://www.academia.edu/9962655/Buildings_of_Cult_and_the_Cult_of_Buildings
Özdol, S. (2011). Çanak Çömleksiz Neolitik Çağda GÜneydoğu Anadolu’da Din ve Sosyal Yapı. Tarih İncelemeleri Dergisi, 26, 182(2), 179, 181, 182–183.
Özyarkent, H. (2007). Yakındogu’da Yerlesik Yasamın Baslangıcı ile İlgili İlk Kuramlar ve Bunların Alan Çalışmalarını Yönlendirici Etkileri V. G. Childe ve R.J. Braidwood’un Görüsleri ve Arkeolojik Çalışmalara Etkisi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Petru, S. (2006). Red, black or white? The dawn of colour symbolism. Documenta Praehistorica, 33, 203–208. https://doi.org/10.4312/dp.33.18
Rosenberg, M. (2007). Hallan Çemi. In M. Özdoğan & N. Başgelen (Eds.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (pp. 1–11). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Roth, L. M. (2014). Mimarlıǧın Öyküsü : Öǧeleri, Tarihi ve Anlamı (çev. E. Akça ). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Retrieved from http://www.dr.com.tr/Kitap/Mimarligin-Oykusu/Sanat-Tasarim/Mimari/urunno=0000000078394
Ruskin, J. (1889). The Seven Lamps of Architecture (6th ed.). Sunnyside, Orpington, Kent: George Allen.
Schirmer, W. (1981). Zur Ausbildung der Bautypen des Çayönü Tepesi. In IX. Türk Tarih Kongresi, 21-25 Eylül 1981, Ankara (I. Cilt) (pp. 41–51). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Schmidt, K. (2006). Ritual Centers“ and the Neolithisation of Upper Mesopotamia. In O. Gebel, H., G., K., Rollefson, G. (Ed.), NEO-LITHICS 2/05 The Newsletter of Southwest Asian Neolithic Research Editorial Dialogue The Early Neolithic Origin of Ritual Centers (pp. 13–21). Retrieved from https://www.exoriente.org/docs/00050.pdf
Shrimpton, N. (n.d.). John Ruskin. Retrieved July 22, 2018, from https://www.britannica.com/biography/John-Ruskin
Sümer, G. (2007). Anadolu’da Neolitik Dönemde Tanrı ve Taanrıça. Ege Üniversitesi.
Türkcan, A. U. (2006). Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemde Yukarı Neolitik Mezopotamya Anıtsal Kült Binaları ve Gelişimi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Ülger, S. (2007). Yakındoğu İlk Neolitik Kültürlerinde Yapı Kültü ve YapılarınGömülme Sorunu. İstanbul Üniversitesi.
Vitruvius. (1993). Mimarlık Üzerine On Kitap (çev. S. Güven) (2nd ed.). İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
Wright, G. A. (1971). Origins of Food Production in Southwest Asia: A Survey of Ideas. Current Antropology: A World Journal of Sciences and Man (The University of Chicago Press), 12(4–5), 448, 452.