COVID-19 Pandemisi Bağlamında Sağlık Mekanları Üzerine Bir Değerlendirme

Medeniyetler belli aralıklarla veba, kolera, tifo, tifüs, dizanteri, cüzzam, frengi, sıtma, verem ve çiçek gibi birçok bulaşıcı ve salgın hastalıklar ile mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu makale kapsamında, tarihsel süreçte çoğu afet boyutuna ulaşarak, önleyici tedbirlerin alınmasını gerektiren bulaşıcı ve salgın hastalıklar için sağlık sistemi içinde yapılan yasal düzenlemeler, mimari yapılanmalar ile tahaffuzhaneler, dezenfeksiyon merkezleri gibi koruyucu sağlık önlemleri ele alınmış, sağlık kurumlarından örnekler sunulmuştur. Dünya üzerinde çok sayıda insanın ölümüne neden olan bulaşıcı ve salgın hastalıkların geçmişte olduğu gibi gelecekte de farklı şekillerde canlıları tehdit edeceği COVID-19 ile bir kez daha gözler önüne serilmiştir. Bu nedenle, en çok kayıpların verildiği hastalıkları incelemek ve farklı dönemlerde insanların geliştirdiği çeşitli baş etme yöntemlerinin farklı disiplinlerce irdelenmesi, geleceğin tasarlanabilmesi için büyük önem taşımaktadır. Aralık 2019 sonrası, pandemi öncesinin dar penceresinden bakılamayacak kadar ciddi bir dönemi aralamıştır. Can kayıplarının yaşandığı bu zorlu süreçte tıp ve mimarlık disiplinlerinin kolektif hareket etmesi, yeni yaşam alanlarının oluşturulmasının önem taşıdığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bulaşıcı ve salgın hastalıklar, sağlık mekânları, hastane, COVID-19 pandemisi

An Assessment on Health-Care Facilities in the Context of COVID-19

Throughout history, different civilizations have struggled with infectious and epidemic diseases such as plague, cholera, typhoid, typhus, dysentery, leprosy, syphilis, malaria, tuberculosis and smallpox. Within the scope of this article, some of the most devastating infectious and epidemic diseases like leprosy, rabies, plague, smallpox and cholera, legal arrangements on infectious diseases, past and future health-care facilities are mentioned and discussed. It has been revealed that infectious and epidemic diseases like COVID-19 will pose a threat to humanity. Now more than ever, collaborative efforts of architects and healthcare providers will mean more in fighting with COVID-19 like infectious and epidemic diseases. Hence, this article aims to shed light on the future by opening a door to the past and reveal the importance of architectural strategies which integrated with medical knowledge in designing the future specialized health-care facilities for the treatment and prevention of highly contagious, life-threatening infectious and epidemic diseases.

Keywords:

Infectious and epidemic diseases, health-care facilities, hospital, COVID-19 pandemic,

PDF

___

Abdurrahman, Şeref (1327–1328). Topkapı Sarayı Hümâyunu. Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmuası (TOEM), İstanbul.
Adıvar, A. A. (1970). Osmanlı Türklerinde İlim. Remzi Kitabevi, 220 s, İstanbul.
Akalın, B. Ö. (1899). Nevsal-i Afiyet. Âlem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekası, 420 s, İstanbul.
Altıntaş, A. (2009). Darüşşifalar Hakkında. Abdullah Kılıç (Haz.), İstanbul Şifahaneleri: Karşılıksız Hizmetin Muhteşem Abideleri: Tarih Araştırma Serisi IV içinde (ss. 19-27). İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları
Altun, M. (2011). İ.E Ulugay İlaç Sanayi Türk A.Ş. 100 Yaşında Osmanlı’dan Günümüze Hayallerin Gerçekleştiği 100 Yıl. Tarih Vakfı ve İ.E. Ulagay İlaç Sanayii Türk A.Ş. Yayını, 247 s, İstanbul.
Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. Zeytinburnu Belediyesi Yayıncılık, 366 s, İstanbul.
Birleşmiş Milletler. (2018). 68% of the world population projected to live in urban areas by 2050. Erişim Bilgisi: https://www.un.org/development/desa/en/news/population/2018-revision-of-world-urbanization-prospects.html
Cansever, T. (2005). Mimar Sinan. Albaraka Yayınları, 415 s, İstanbul.
Cimilli, C. (2009). Topkapı Sarayı Hastaneleri. Abdullah Kılıç (Haz.), İstanbul şifahaneleri: karşılıksız hizmetin muhteşem abideleri içinde (ss. 83-109). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Dietz, L., Horve, P.F., Coil, D.A., Fretz M., Eisen, J.A. ve Wymelenberg, K.V.D. (2020). 2019 novel coronavirus (COVID19) pandemic: built environment considerations to reduce transmission. mSystems, 5:e00375-20. https://doi.org/10. 1128/mSystems.00375-20, 25 Ağustos 2020 tarihinde https://msystems.asm.org/content/msys/5/2/e00245-20.full.pdf adresinden erişilmiştir.
Dillard, R.L. ve Juergens, A.L. (2020). Plague. StatPearls Publishing, 11 Ekim 2020 tarihinde https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549855/ adresinden erişilmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü (2020a). Transmission of SARS-CoV-2: implications for infection prevention precautions. Erişim Bilgisi: https://www.who.int/news-room/commentaries/detail/transmission-of-sars-cov-2-implications-for-infection-prevention-precautions
Dünya Sağlık Örgütü (2020b). Archived: WHO Timeline - COVID-19. Erişim Bilgisi: https://www.who.int/news/item/27-04-2020-who-timeline---covid-19
Eldem, S. H. ve Akozan, F. (1982). Topkapı Sarayı: Bir Mimari Araştırma. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 128 s, İstanbul.
Ergenoğlu, A. ve Aytuğ, A. (2007). Sağlık Kurumlarında Değişen Paradigmalar ve İyileştiren Hastane Kavramının Mimari Tasarım Açısından İrdelenmesi. YTÜ Megaron Mim. Fak. E-Dergisi, 2 (1), 44-63, 20 Mart 2020 tarihinde, http://www.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-97659-ARTICLE-SUNGUR_ERGENOGLU.pdf adresinden erişildi.
Ergin, O. (1940). İstanbul Tıp Mektepleri, Enstitüler ve Cemiyetleri. İstanbul Üniversitesi Tıp Tar. Ent. Yayını, 186 s, İstanbul.
Gürkan, K. İ. (1967). Bezm-i Âlem Vâlide Sultan-Vakıf Gureba Hastanesi Tarihçesi. Özışık Matbaası, 168 s, İstanbul.
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2017). Kuduz. Erişim Bilgisi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/zoonotikvektorel-kuduz/detay.html
Hasol, D. (1975). Mimar ve Mimarlık. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü içinde (s.355, 356). İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları: A2.
Johns Hopkins Üniversitesi-(CSSE). (2020). Coronavirus COVID-19 Global Cases. Erişim Bilgisi: https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6
Karagülle, D. (2020). Mekana Bağlanmak. Pandemide Kentsel Sistem: Yaşama, Çalışma ve Sosyalleşme Mekanlarında Yeni Standartlara Doğru. Spektrum Tasarım Rehberleri, 1. Ağustos, 2020 tarihinde https://drive.google.com/file/d/1b-QQ4QMaqaPXlZ-LaGoUnHb83fBiXRe6/view adresinden erişildi.
Mossensohn, M. S. (2014). Osmanlı Tıbbı - Tedavi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700. Kitap Yayınevi, 313 s, İstanbul. Necipoğlu, G. (2007). 15 ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı, Mimarî, Tören ve İktidar. Yapı Kredi Yayınları, 398 s, İstanbul.
Önver, Ş. (2019). Altıncı Daire-i Belediye ve Günümüz Belediye Hizmetleriyle Karşılaştırılması. Takvim-i Vekayi, 7 (1), 37-72. Erişim Bilgisi: 12 Ekim 2020, https://dergipark.org.tr/tr/pub/takvim/issue/44522/540042 adresinden erişildi.
Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğunda Veba (1700 - 1850). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 323 p, İstanbul.
Pardoe, J. (1837). The City of the Sultan; and Domestic Manners of the Turks in 1836, Henry Colburn Publisher, 500 s, London.
Sarı N. ve Kurt, Ü. E. (2009). Üsküdar Miskinler Tekkesi (Cüzzamhanesi). Abdullah Kılıç (Haz.), Karşılıksız Hizmetin Muhteşem Abideleri: İstanbul Şifahaneleri Tarih Araştırma Serisi IV içinde (ss.63-82). İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları.
Sarıyıldız, G. (1994). Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri. Belleten, 58, 222, 329–376.
Sennett, R. (2020). The State of Exception Becomes the Norm. When a Pandemic Goes Viral. Erişim Bilgisi: 5 Eylül 2020, https://newcities.org/the-big-picture-the-state-of-exception-becomes-the-norm/
Şehsuvaroğlu, B. (1957). Türkiye Karantina Tarihine Giriş II. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 4, 601-619.
Şentürk, H. (1992). Bezmiâlem Vâlide Sultan. TDV İslâm Ansiklopedisi, 6, 108-113.
Taşkıran, N. (1972). Hasekinin Kitabı. Haseki Hastanesini Kalkındırma Derneği, 416 p, İstanbul.
Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA). (2020). Covid-19 Küresel Salgın Değerlendirme Raporu (Güncelleme 4.0), Ankara. Erişim Bilgisi:04, Eylül, 2020, http://www.tuba.gov.tr/files/yayinlar/raporlar/T%C3%9CBA%20Covid-19%20Raporu%204.%20G%C3%BCncelleme%20.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020a). Koronavirüs Riskine Karşı 14 Kural. Erişim Bilgisi: https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66259/halka-yonelik.html
T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020b). COVID-19 Nedir ?. Erişim Bilgisi: https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html.
Ulu, S., ve Çakır, A. (2019). Coronavirüs ve Salgın Hastalıkların HVAC Sistemleriyle İlişkisi. Makine Mühendisleri Odası Mühendis ve Makina-Güncel Dergisi. Erişim Bilgisi : 20 Mart 2020, https://www.mmo.org.tr/merkez/duyuru/coronavirus-ve-salgin-hastaliklarin-hvac-sistemleriyle-iliskisi
Uludağ, O. Ş. (2010). Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği. Türk Tarih Kurumu Basımevi, IV/A-2-2.6,1, 221 s, Ankara.
Uzun, T. ve Pilehvarian, K.N. (2020). Arşiv Belgelerine Göre 19.yy Osmanlı Mimarlığında Yeni Yapı Teknolojileri. Dr. Beray Manzak (Ed.), Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Akademik Çalışmalar, Bölüm 1 içinde (ss.1-30), Ankara. Erişim Bilgisi: 10, Temmuz, 2020, https://www.gecekitapligi.com/Webkontrol/uploads/Fck/mimarlik4.pdf
Ülgen, A. S. (1989). Mimar Sinan Yapıları. Türk Tarih Kurumu Yayınları, VI. (32), 85 s, Ankara.
Ünver, A. S. (1948). Türkiye’de Çiçek Aşısı ve Tarihi. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınevi, 298 s, İstanbul.
Woodman, E. (2016). Revisit: ‘Aalto’s Paimio Sanatorium continues to radiate a profound sense of human empathy’. Erişim Bilgisi:10 Eylül, 2020, https://www.architectural-review.com/buildings/revisit-aaltos-paimio-sanatorium-continues-to-radiate-a-profound-sense-of-human-empathy.
Wymelenberg K, Dietz L. ve Fretz, M. (2020). Buildings have their own microbiomes – we’re striving to make them healthy places. Erişim Bilgisi:10 Eylül, 2020, https://www.fastcompany.com/90493034/how-architects-can-stop-covid-19-from-being-transmitted-indoors.
Yıldırım, N. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi Cilt:5 içerisinde (ss.1320-1338). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
Yıldırım, N. (1994a). Altıncı Daire-i Belediye Hastanesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt:1 içinde (ss.224-225). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
Yıldırım, N. (1994b). Kuduz Hastanesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Cilt:5 içinde (ss.112-113). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
Yıldırım, Nuran (1999). Kolera Salgınıyla Doğan Hastane. Modern Hastane, 4: 18-19.
Yıldırım, N. (2010). Salgın Afetlerinde İstanbul. Said Öztürk (Ed.), Afetlerin Gölgesinde İstanbul içinde (ss. 109-184). İstanbul, İST: İBB Kültür AŞ.
Yıldırım, N. (2015). İstanbul’da Sağlık Hayatı. Coşkun Yılmaz (Ed.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (ss.92-137). İstanbul: İBB Kültür AŞ.