TÜRK KURTULUŞ SAVAŞI’NDA TÜRK-SOVYET YAKINLAŞMASI VE MOSKOVA ANTLAŞMASI
I. Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan hemen sonra müttefik kuvvetler Anadolu topraklarını yer yer işgale başlamıştı. 15 Mayıs 1919’da İngiliz ve Fransızların desteği ile Yunanlılar tarafından başlatılan İzmir’in işgali ile Osmanlı Devleti neredeyse tam bir çıkmaza girmişti. Akabinde, bir görev talimatı ile Samsun’a görevlendirilen Mustafa Kemal, ülkenin geleceği için ‘tam bağımsızlık kararı’ alarak Samsun’dan Kurtuluş Savaşı’nı başlatmıştı. Ancak, yapılacak bağımsızlık mücadelesinin başarılmasında mali desteğin yanında elde mevcut silah ve cephaneye ilave olarak, farklı cins ve çapta silah ve cephane ile çeşitli harp malzemelerine ihtiyaç duyulmaktaydı. Bu mücadelede dönemin koşulları ve karşılıklı menfaatleri Türkiye ve Rusya’yı birbirine yakınlaştırmıştı. Böylece, Kurtuluş Savaşının mevcut ikliminde Rusya ile kurulan temas önem kazanmıştı. İhtiyaç duyulan harp silah ve cephanesinin Rusya’dan temini çerçevesinde ortaya konan çalışmanın amacı; Milli Mücadele örgütlenme döneminden 16 Mart 1921 Moskova Antlaşması’nın imzalanmasına kadar geçen süreçte her iki ülkenin birbirlerine yakınlaşma sebepleri, yapılan resmi ve gayri resmi görüşmeler, görüşmelerin kesilmesi, tekrar başlaması ve sonuçlanmasında etken olan olayları analiz etmektir.
Anahtar Kelimeler:
Türkiye, Rusya, Bolşeviklik, diplomasi, yardımlar
TURKISH-SOVIET APPROACH AND MOSCOW TREATY IN THE TURKISH LIBERATION WAR
Immediately after the Mudros Armistice Agreement had signed between the Allied Powers and the Ottoman Empire after the First World War, the allied forces began to occupy the Anatolian lands from place to place. With the occupation of Izmir, which was initiated by the Greeks with the support of the British and French on May 15, 1919, the Ottoman Empire had been almost in a stalemate. Subsequently, Mustafa Kemal, who had been assigned to Samsun with a mission instruction, started the War of Independence from Samsun by taking a “decision of full independence” for the future of the country. However, in addition to the financial support, the existing weapons and ammunition, different types and sizes of weapons and ammunition and various war materials were needed to achieve the independence struggle in this struggle. The conditions and mutual interests of the period brought Turkey and Russia closer to each other. Thus, in the current climate of the War of Independence, the contact with Russia gained importance. This study was put forward within the framework of the procurement of the needed war weapons and ammunition from Russia. The aim of this study is to analyse the reasons for the rapprochement between the two countries, the official and unofficial meetings, the interruption, resumption, and conclusion of the talks in the period from the organization period of the national struggle to the signing of the Moscow Treaty on March 16, 1921.
Keywords:
Turkey, Russia, Bolshevism, Diplomacy, Aids,
___
- Ahmad, F. (2019). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Y. Alogan, Çev.) İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Alsan, C. (1976). Türk-Sovyet Halklarının Kardeşliği. İstanbul: Sorun Yayınları.
- Aralov, S. A. (2021). Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları. (H. A. Ediz, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Atatürk, M. K. (2018). Nutuk. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Atatürk Araştırma Merkezi, (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara: Divan Yayıncılık.
- Atay, F. R. (1955). Atatürk’ün Bana Anlattıkları. İstanbul: Haldun Sel ve Şeriki Hisar Matbaası.
- Atay, F. R. (1984). Çankaya. İstanbul: Kral Matbaası.
- Ateş, T. (2004). Türk Devrim Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Aydemir, Ş. S. (2020). Tek Adam Cilt-II. İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Bıyıklıoğlu, T. (1959). Atatürk Anadolu’da (1919-1921). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Burçak, R. S. (1946). Türk-Rus-İngiliz Münasebetleri (1791-1941). İstanbul: Aydınlık Matbaası.
- Cebesoy, A. F. (2017). Moskova Hatıraları. İstanbul: Temel Yayınları.
- Gürsel, F. H. (1968). Tarih Boyunca Türk-Rus İlişkileri. İstanbul: Ak Yayınları.
- Gürün, K. (1991). Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- İlter, E. (2002). Millî İstihbarat Teşkilâtı Tarihçesi. Ankara: MİT Basımevi.
- İnan, A. (2020). Düşünceleriyle Atatürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Jaeschke, G. (2011). Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri. (C. Köprülü, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Karabekir, K. (2022 a). İstiklal Harbimiz Cilt I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Karabekir, K. (2022 b). İstiklal Harbimiz Cilt II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Kinross, L. (2020). Atatürk. (N. Salder. Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
- Kolesnikov, A. (2010). Atatürk Dönemi Türk Rus İlişkileri. (İ. Kamalov, Çev.) Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- Lee, S. J. (2004). Avrupa Tarihinden Kesitler 1789-1980. (S. Aktur, Çev.) Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
- Meram, A. K. (1969). Türk-Rus İlişkileri Tarihi. İstanbul: Kitaş Yayınları.
- Müderrisoğlu, A. (2018). Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Oktay, O. (2017). Millî Mücadele Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Mustafa Kemal. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Özalp, K. (2020). Millî Mücadele 1919-1922 Cilt I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Saray, M. (1984). Atatürk’ün Sovyet Politikası. İstanbul: Acar Yayınları.
- Sonyal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Sonyel, S. (2003). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Sonyel, S. (2010). Gizli Belgelerde Mustafa Kemal, Vahdettin ve Kurtuluş Savaşı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Sonyel, S. (2014). Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Soysallıoğlu, İ. S. (1946). Dünya Milletleri ve Bolşevik Rus Politikası. İstanbul: Ülkü Kitap Yurdu.
- Şemsutdinov, A. & Bagirov Y.A. (2022). Bir Karagün Dostluğu. (K. Hakverdi, Çev.) Ankara: Dorlion Yayınları.
- Şimşir, B. N. (2006). Atatürk ve Cumhuriyet. İstanbul: İleri Yayınları.
- Tan, M. T. (1974). Atatürk. İstanbul: Sümbül Yayınları.
- Tansel, S. (2019 a). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Tansel, S. (2019 b). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar III. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Tansel, S. (2019 c). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Tansel, S. (2019 d). Mondros’tan Mudanya’ya Kadar IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Tansu, S. N. (1957). İki Devrin Perde Arkası. İstanbul: Nurgök Matbaa.
- TBMM Gizli Celse Zabıtları., Cilt: 1, İçtima:2, Celse: 4, s. 4, Tarih: 24 Nisan 1336 (1920).
- TBMM Gizli Celse Zabıtları., Cilt: 3, İçtima: 21, Celse: 3, s. 48, Tarih: 29 Mayıs 1336 (1920).
- TBMM Tutanakları Dergisi., Devre: 1, Cilt 9, s.2, Tarih: 1 Mart 1337 (1921).
- Tellal, E. (2008). “Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt 1 (1919-1980). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tengirşenk, Y. K. (1967). Vatan Hizmetinde. İstanbul: Bahar Matbaası.
- Tevetoğlu, F. (1967). Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
- Türkmen, Z. (2001). Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Vandov, D. (2014). Atatürk Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri. (A. Bingöl, Ed.) İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Vitol, A. (2010). Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk Rus İlişkileri I. Çalıştay Bildirileri. (İ. Kamalov & İ. Svitunova, Çev.) Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- Yerasimos, S. (2000). Kurtuluş Savaşı’nda Türk-Sovyet İlişkileri. İstanbul: Boyut Yayınları.
- Yüceer, S. (201). Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri I. Çalıştay Bildirileri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- ISSN: 2667-4459
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Haluk KAYICI