Harb-i Umumî, gözlerimizin önüne birçok muammaengiz vekayi koydu. Milliyet mücadelâtı da bunlardan biridir. Filhakika vahdet-i siyasiyyeyi vesait-i umumiyye ile tesis ve muhafazaya sai olan [çalışan, gayret eden] saltanatlarda anasır-ı muhtelife arasındaki unsurî rekabet-i siyasiyye, bütün şiddetiyle tezahür etti ve meseleyi tamik edemeyenlere [inceleyemeyenlere], tarihinde yeni bir milliyet devresinin küşat edildiği zannını verdi. Fakat, buna mukabil, eski dünyanın uzlaşmak bilmeyen anasırına muhaceret kapılarını açık bulduran Hükümât-ı Müttehide’de [Amerika Birleşik Devletleri’nde] vahdet-i milliyye, bütün kudretiyle teessüs edebilmiş; Amerikalılar, cihanın muhâsım amâl-i milliyyesine hâkim olmak mevkiini işgal ediyor.