“Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Boyu”: Ben ve Öteki Açısından Bir Değerlendirme

Masallar, destanlar, halk hikâyeleri gibi anonim metinler ortak (kolektif) bilinç dışının ürünleridir ki bu ürünler, bir milletin çok eski çağlardan itibaren günümüze dek getirdiği inanışları, tecrübeleri, yürüttüğü toplumsal kuralları sembolik bir dil kullanarak ortaya koyar. Bu bağlamda -yakın zamana kadar- üç nüshası olduğu bilinen Kitab-ı Dede Korkut’un dördüncü nüshasının bulunuşu, Türklerin ortaya koyduğu tinsel varlığın tespiti ve yorumlanması ile dünya kültürüne katkısının ortaya konması açısından oldukça kıymetlidir. Hermenötik, 17. yüzyılda Hristiyanlığa ait kutsal metinlerin farklı versiyonu üzerine eleştirel incelemeler yaparak metnin “gerçek anlamının” yeniden elde edilmesi ile ilgilenmiş bir yöntem olup 18. yüzyılın sonlarında yazınsal metinlere uygulanmak için genişletilmeye başlanmıştır. Hermenötiğin temel iki kavramı “anlama” ile “yorum”dur ve bu iki kavram daima birbiriyle ilintilidir. Hermenötikte metnin anlamı aranıp bulunacak bir şey değil, inşa edilecek bir şeydir. Metni yorumlama sırasında metnin dili -ki hermenötik daha çok yazılı metinlerle ilgilenir ve yorumlanacak metnin ana dilde yazılmış olması tercih edilir- ve metnin yazıldığı “ortaklaşalıklar ortamı” (ortaklaşalık sferi/nesnel tin) göz önünde bulundurulmalıdır. Zira Dilthey hermenötiğinde tinsel yaşam “tarihsellik” karakterine sahiptir. Bu çalışmada Kitab-ı Dede Korkut’un dördüncü nüshasında yer alan Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Boyu, hermenötik yöntem kullanılarak yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu yöntemin uygulanması sırasında doğru yorum için dikkat, edebî metnin kendisine yöneltilmiştir. Metnin ilk okunuşu sırasında bazı sözcük, sözcük grubu ve ifadelerde anlamsal boşluklar bulunduğu dikkati çekmektedir. Örneğin; Kazan, üzerine gelen yüz bin düşmanı yendiği hâlde av avlamaya yiğitleriyle değil, yalnız olarak gider ve bu “yalnız” olma durumu vurgulanır. Kazan, yedi farklı yerde gördüğü ışıkları kendi ordusunun ışıkları sanır; ama başarılı bir komutanın yönünü şaşırması mantıklı değildir. Kazan, yatmış uyuyan ejderhayı gördüğünde onu hemen öldürmek yerine “er” olarak nitelendirir ve ok atarak uyandırır. Ejderhanın tam Kazan’ı yutacağı sırada ikisi arasında birdenbire bir “kaya” belirir ve Kazan, bu kayanın kuytu bir yerine geçerek ejderhanın kendisini yutmasına engel olur. Ejderhanın heybetinden Kazan’ın gözü kanlanır ve Kazan, kendi gözünü oymaya yeltenir. Ejderha ile nasıl başa çıkacağını lalasından öğrenen Kazan, ejderhanın başını kesince ejderhanın başını kendi başına giyer ve ejderhanın derisinden silahlarına kılıf, atına örtü, çadırına gölgelik yaptırır. Bu ifadelere “Neden?” veya “Nedir?” sorularını yöneltmek ve Türklerin yüzyıllar içerisinde yarattığı “ortaklaşalıklar ortamı”nı da göz önünde bulundurarak bu soruları cevaplamak Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi Boyu adlı metnin anlamını ortaya koymaya yardım edecektir. Çalışma metninde Salur Kazan’ı bilinç, ejderhayı ise yabancı/Öteki olarak kabul edeceğiz. Yabancı/Öteki ile karşılaşmak, bilincin sınırlarını fark edebilmesi için gereklidir. Yabancı ile karşılaşan bilinç ya Öteki tarafından yutulacak ya da Öteki ile uzlaşarak ontolojik anlamda yeniden doğacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Dede Korkut, Salur Kazan, ejderha, ben ve öteki, hermeneutik çözümleme.

“The Epic Story of Salur Kazan Kills the Seven Headed Dragon”: An Analysis with Regard to Me and the Other

Anonymous texts such as fairy tales, epics and folk tales are the products of the common (collective) unconscious that reveal the beliefs, experiences and social rules of a nation bringing since ancient times using a symbolic language. In this context, the discovery of the fourth manuscripts of the Book of Dede Korkut which is known to have three manuscripts until recently, is accompanied by the determination and explanation of the spiritual existence revealed by the Turks is very valuable in terms of revealing its contribution to world culture. Hermeneutics was concerned with the recovery of the "true meaning" of the text by making critical studies on the different versions of the Christian scriptures in the 17th century and was began to be expanded to apply to literary texts in the late 18th century. The two basic concepts of hermeneutics are “understanding” and “interpretation” are always related to each other. In hermeneutics, the meaning of the text is not something to be searched for but something to be constructed. While interpreting the text, the language of the text - hermeneutics is mostly concerned with written texts and is preferred that the text to be interpreted is written in the mother language - and the "commons environment" (collaborative sphere, objective spirit) in which the text is written should be taken into consideration. Because in Dilthey hermeneutics, spiritual life has the character of "historicity". In this study, “The Epic Story of Salur Kazan Kills the Seven Headed Dragon” in the fourth manuscripts of the Book of Dede Korkut, will be tried to be interpreted using the hermeneutic method. During the application of this method, attention was directed to the literary text itself for correct interpretation. It is noteworthy that there are semantic gaps in some words/word groups and expressions during the first reading of the text: Although Kazan defeated a hundred thousand enemies who came upon Kazan, he goes to hunt alone, not with his valiants, and this state of being "alone" is emphasized. He thinks the lights he sees in seven different places are the lights of his own army, but it doesn't make sense for a successful commander to be disoriented. When he sees the sleeping dragon, he calls it as "hero" and instead of killing it immediately, he awoke it by shooting an arrow. Just as the dragon is about to swallow Kazan, a "rock" suddenly appears between the two of them and Kazan prevents the dragon from swallowing him by moving into a secluded part of this rock. Kazan's eye bleeds from the dragon's majesty and Kazan attempts to gouge out his own eye. Learning how to deal with the dragon from his lala, Kazan puts the dragon's head off on his own and made a sheath for his weapons, a cover for his horse and a shade for his tent with the dragon’s skin. Answering these questions to these expressions by directing “Why?/What?” questions and taking into account the "collaborative environment"/ “objective spirit” created by the Turks over the centuries, will help to reveal the meaning of “The Story of Salur Kazan Kills the Dragon”. In the text of the work, we will regard Salur Kazan as consciousness and the dragon as alien/other. Encountering with the stranger/other is necessary for consciousness to realize its limits. The consciousness that encounters the stranger will either be swallowed by the other or be reborn ontologically by reconciling with the other.

Keywords:

Dede Korkut, Salur Kazan, dragon, me and the other, hermeneutic analysis,

PDF

___

1. Azmun, Yusuf. Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Kutlu Yayınevi, 2019.
1. Azmun, Yusuf. Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası. İstanbul: Kutlu Yayınevi, 2019.
2. Bauman, Zygmunt. Hermenötik ve Sosyal Bilimler. (Çev. Hüseyin Oruç), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.
2. Bauman, Zygmunt. Hermenötik ve Sosyal Bilimler. (Çev. Hüseyin Oruç), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.
3. Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. (Çev. Doğan Özlem), İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2011.
3. Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. (Çev. Doğan Özlem), İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2011.
4. Dönmez, Sevgi. Eski Mezopotamya Toplumlarında Yılanlar, Ejderhalar ve Tanrılar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2018.
4. Dönmez, Sevgi. Eski Mezopotamya Toplumlarında Yılanlar, Ejderhalar ve Tanrılar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2018.
5. Ekici, Metin. Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2019.
5. Ekici, Metin. Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2019.
6. -------------. “13. Dede Korkut Destanı: ‘Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi’ Boyunu Beyan Eder Hanım Hey!”, Millî Folklor, 122 (Yaz 2019): 5-13
6. -------------. “13. Dede Korkut Destanı: ‘Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi’ Boyunu Beyan Eder Hanım Hey!”, Millî Folklor, 122 (Yaz 2019): 5-13
7. Eliade, Mircea. Arayış Tarih ve Dinde Anlam. (Çev. Cem Soydemir), Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
7. Eliade, Mircea. Arayış Tarih ve Dinde Anlam. (Çev. Cem Soydemir), Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2017.
8. -------------. Dinler Tarihine Giriş. (Çev. Lale Arslan Özcan), İstanbul: Alfa Yayınları, 2018b.
8. -------------. Dinler Tarihine Giriş. (Çev. Lale Arslan Özcan), İstanbul: Alfa Yayınları, 2018b.
9. -------------. Ebedi Dönüş Miti. (Çev. Ayşe Meral), İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018a.
9. -------------. Ebedi Dönüş Miti. (Çev. Ayşe Meral), İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018a.
10. Ercilasun, Ahmet. “Dede Korkut’un Yeni Nüshası Üzerine Konu-Bağlantılar-Yer-Zaman-Okuyuş”, Dil Araştırmaları, 24 (Bahar 2019): 7-13.
10. Ercilasun, Ahmet. “Dede Korkut’un Yeni Nüshası Üzerine Konu-Bağlantılar-Yer-Zaman-Okuyuş”, Dil Araştırmaları, 24 (Bahar 2019): 7-13.
11. Erdem, M. Dursun ve Demirci, Ü. Özgür. Köktürkçe. Ankara: Pruva Yayınları, 2019.
11. Erdem, M. Dursun ve Demirci, Ü. Özgür. Köktürkçe. Ankara: Pruva Yayınları, 2019.
12. Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı-I. Ankara: TDK Yayınları , 1994.
12. Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı-I. Ankara: TDK Yayınları , 1994.
13. Evola, Julius ve Guenon, Rene. Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar. (Çev. Atilla Ataman, Mustafa Tahralı, İsmail Taşpınar), İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
13. Evola, Julius ve Guenon, Rene. Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar. (Çev. Atilla Ataman, Mustafa Tahralı, İsmail Taşpınar), İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
14. Foucault, Michel. Öznenin Yorumbilgisi. College de France Dersleri 1981-1982, (Çev. Ferda Keskin), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
14. Foucault, Michel. Öznenin Yorumbilgisi. College de France Dersleri 1981-1982, (Çev. Ferda Keskin), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
15. Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. İkinci Cilt, (Çev. Hüsamettin Arslan-İsmail Yavuzcan), İstanbul: Paradigma Yayınları, 2009.
15. Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. İkinci Cilt, (Çev. Hüsamettin Arslan-İsmail Yavuzcan), İstanbul: Paradigma Yayınları, 2009.
16. Gadamer ve diğer. Hermeneutik Üzerine Yazılar. (Çev. Doğan Özlem), İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2003.
16. Gadamer ve diğer. Hermeneutik Üzerine Yazılar. (Çev. Doğan Özlem), İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2003.
17. Hegel, Tinin Görüngübilimi. (Çev. Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınevi, 2011.
17. Hegel, Tinin Görüngübilimi. (Çev. Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınevi, 2011.
18. Kovel, Joel. Tarih ve Tin, (Çev. Hakan Pekinel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
18. Kovel, Joel. Tarih ve Tin, (Çev. Hakan Pekinel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
19. Merleau-Ponty, Maurice. Göz ve Tin. (Çev. Ahmet Soysal), İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
19. Merleau-Ponty, Maurice. Göz ve Tin. (Çev. Ahmet Soysal), İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
20. Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi. Cilt: I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010a.
20. Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi. Cilt: I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010a.
21. --------------. Türk Mitolojisi. Cilt: II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010b.
21. --------------. Türk Mitolojisi. Cilt: II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010b.
22. Tatar, Burhanettin. Hermenötik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
22. Tatar, Burhanettin. Hermenötik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
23. Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları, 1988.
23. Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları, 1988.
24. Toprak, Metin. Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ve Edebiyat. İstanbul: Bulut Yayınları, 2003.
24. Toprak, Metin. Hermeneutik (Yorum Bilgisi) ve Edebiyat. İstanbul: Bulut Yayınları, 2003.
25. Tunalı, İsmail. Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2014.
25. Tunalı, İsmail. Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2014.