Müzelerin Gücü: Sürdürülebilir Çevre, Kalkınma ve Çeşitlilik Stratejileri İçin Ekomüzeler

Uluslararası Müzeler Konseyi ICOM, 18 Mayıs 2022 tarihînde kutlanan Uluslararası Müzeler Günü’nün temasını “Müzelerin Gücü” olarak belirlemiştir. Tema ilan edilirken, 21. yüzyılda müzelerin kendilerini çevreleyen dünyada etki bırakma ve dünyayı daha iyi bir yer hâline getirme konusunda yüksek bir potansiyele sahip olduğu aktarılarak; müzelerin gücünden daha çok faydalanılması gerektiğini vurgulanmıştır. ICOM 2023 yılının Uluslararası Müzeler Günü temasını ise, “Müzeler, Sürdürülebilirlik ve Refah” olarak belirlemiştir. Bu tema müze ve topluluklar arasında profesyonel olarak kurulacak ilişkinin boyutları konusunda fikir vermekte ve sürdürülebilirlik temasına odaklanmaktadır. Son yirmi yılda müzebilim alanında yeni temayı destekleyen ve gücünü topluluklardan alan iki kavram dikkat çekmektedir: “topluluk müzesi” ve “ekomüze”. Ekomüze, bulunduğu bölgenin yerel sakinlerinin katılımını ve çevrenin kilit rolünü vurgulayarak, müzenin geleneksel tanımını fiziki bir binadan, köyleri, doğal kaynakları ve bölge insanını kapsayan bir ekolojik bölgeye doğru genişletmektedir. Açık hava müzelerinin dayandığı düşünceye benzemekle birlikte, ekomüze binaları, doğal kaynakları korumayı vurgular, kültürel çeşitliliğe ve biyo-çeşitliliğe odaklanır. Ekomüze kavramı koleksiyona ve sergiye dayalı geleneksel müze düşüncesini ortadan kaldırarak, müzecilik alanında devrim niteliğinde bir gelişmeyi de meydana getirmektedir. Ekomüzeler, toplumsal katılıma dayalı olarak bir yerin kimliğine odaklanır ve anlaşma yoluyla ilgili topluluğu ve mirasını iyileştirmeye çalışır. Bir ekomüze, bir topluluğu kendi mirasını yönetmede desteklemeyi, kaynaklarını ve geleneklerini korumasına yardımcı olmayı, aynı zamanda turistleri ve topluluk üyelerini ekomüze alanlarını ziyaret etmekten ve kullanmaktan zevk almaya teşvik etmeyi amaçlar. Bu amaçlar doğrultusunda ekomüzelerin biyolojik ve kültürel çevreleri değiştirebileceğine ilişkin çok sayıda göstergeden söz edilebilir. İçinde bulunduğumuz yüzyılda gelişmekte olan ülkeler, ekonomi, postkolonyal kalkınma ve zayıf yönetişim yapıları, küresel iklim değişikliğine verilen yanıtlar ve yoksullaştırılmış eğitim yapısı da dahil olmak üzere çevreyi etkileyen birçok benzersiz zorlukla karşı karşıyadır. Ekomüzelerin bu sorunlarla birlikte dünyayı etkisi altına alan COVİD-19 pandemisinin etkilerinin hafifletilmesinde önemli roller oynayabilecekleri ön görülmektedir. Bu çalışmada ekomüzelerin gücünü göz önüne almak, sürdürülebilir bir çevre oluşturmada ve kalkınmaya katkı sağlamada oynadıkları rolleri vurgulamak için Melbourne Batı'nın Yaşayan Müzesi (Avustralya), Kalyna Ülkesi Ekomüzesi (Kanada), Santa Cruz Ekomüzesi (Brezilya), Asahi Kasabası Ekomüzesi (Japonya) ve Casentino Ekomüzesi (İtalya) örnekleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Türkiye’den, ekomüzeleşmeye yönelik çalışmalar için alan yazın taramasıyla birlikte Ankara’da yer alan Altınköy Açık Hava Müzesi ve Beypazarı Yaşayan Köy Anadolu Açık Hava Müzesi, Bayburt’ta bulunan Kenan Yavuz Etnografya Müzesi, Bolu’da yer alan Hüsamettindere Köyü Ekomüzesi, Çanakkale’de bulunan Opet Etnoköy Çıplak Projesi ve Kars’ta yer alan Boğatepe Köyü Kars Zavot Peynir Müzesi ile ilgili güncel veriler derlenmiştir. Yurtdışı ve Türkiye’den derlenen örneklerden katılım ve sürdürülebilirlik stratejisi doğrultusunda, hazırladıkları etkinlikler ön plana çıkarılmıştır. Buradan hareketle yeni nesil bir ekomüzenin, çevresel ve ekonomik sürdürülebilir kalkınma ve çeşitlilik stratejilerinin önemi ortaya koyulmuş, sürdürülebilir kırsal kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesinde de büyük fırsat olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

müzecilik, ekomüze, sürdürülebilirlik, kırsal kalkınma, katılım

Power of Museums: Ecomuseums for Sustainable Environment, Development and Diversity

The International Council of Museums ICOM has determined the theme of the International Museum Day, which was celebrated on May 18, 2022, as "The Power of Museums". In announcing the theme, ICOM stated that in the 21st century, museums have a high potential to make an impact on the world around them and make the world a better place; it also emphasizes that the power of museums should be used more. ICOM has identified the theme of International Museum Day for 2023 as "Museums, Sustainability and Prosperity". This theme gives an idea about the dimensions of the professional relationship to be established between the museum and the communities and focuses on the theme of sustainability. Museology explains the power of museums with postmodern discourse, museum diversity and changing museum functions. In the last two decades, two new concepts that draw attention from communities in the field of museology: “community museum” and “ecomuseum”. Emphasizing the involvement of local residents of the area and the key role of the environment, the ecomuseum expands the traditional definition of the museum from a physical building to an ecoregion that encompasses many villages, natural resources and all people living in that area. Similar to the idea that openair museums are based on, ecomuseum buildings emphasize conservation, focus on cultural diversity and biodiversity, and encourage people to preserve their original habitats rather than move elsewhere and build artificial sites. The concept of ecomuseum also creates a revolutionary development in the field of museology by eliminating the traditional idea of museums based on collections and exhibitions. Ecomuseums focus on the identity of a place based on community participation and seek to improve the associated community and its heritage through agreement. An ecomuseum aims to support a community in managing its heritage, helping it to preserve its resources and traditions, while encouraging tourists and community members to enjoy visiting and using the ecomuseum's grounds. For these purposes, there are many indications that ecomuseums can change biological and cultural environments. In this century, developing countries face many unique challenges affecting the environment, including the economy, postcolonial development and weak governance structures, responses to global climate change, and an impoverished education structure. It is foreseen that ecomuseums can play an important role in mitigating the effects of the COVID-19 pandemic, which has affected the world with these problems. In this study, the Living Museum of the West in Melbourne (Australia), the Ecomuseum of Kalyna Country (Canada), the Ecomuseum of Santa Cruz (Brazil), the Ecomuseum of Asahimachi (Japan) and Casentino Ecomuseum (Italy) were examined in detail in order to consider the power of ecomuseums and highlight their role in creating a sustainable environment and contributing to development. Up to date information on Altınköy Open Air Museum and Beypazarı Living Village Anatolian Open Air Museum in Ankara, Kenan Yavuz Ethnography Museum in Bayburt, Hüsamettindere Village Ecomuseum in Bolu, Opet Etnoköy Naked Project in Çanakkale and the Kars Zavot Cheese Museum in the Boğatepe village in Kars have been compiled together with a literature review for studies on ecomuseuming from Türkiye. Based on the examples collected from abroad and Türkiye, suggestions are presented under the headings of planning, research and development, public participation, management plan, landscape, resource and marketing management, promotion and media management, and education management for a new generation ecomuseum model.

Keywords:

Museology, ecomuseum, sustainability, urban sustainability, participation.,

PDF

___

Acar, Yusuf. “Aksaray İli Güzelyurt İlçesi (Gelveri) Potansiyelinin Ekomüzecilik Kapsamında Swot Analizi ile Değerlendirilmesi”. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 1 (2016): 321-330.
Birgünbiryerde Blogspot. “Kars Peynir Müzesi: Zavot Eko Müze.” https://birgunbiryerde.blogspot.com/2013/07/kars-peynir-muzesi-zavot-eko-muze.html?view=sidebar, (Erişim Tarihi: 07 Ekim 2020).
Corral, Navajas Oscar. “Japan ecomuseums: Global models for concrete realities”. Sociomuseology IV, Cadernos de Sociomuseologia, 38 (2010): 217- 244.
Davis, Peter. “New museologies and the ecomuseum”. Heritage and Identity. Ed. Brian Graham ve Peter Howard. Hampshire: Ashgate Publishing, 2008: 398-414.
DROPS - World Platform for Ecomuseums and Community Museums. "Drop by drop becomes a river". https://sites.google.com/view/drops-platform/home, (Erişim Tarihi: 20 Eylül 2020).
Ecomuseum Indicators. “Indicators of an ecomuseum: examples by Gerard Corsane and Peter Davis”. https://ecomuseums.com/indicators-of-an-ecomuseum-examples-by-gerard-corsane-and-peter-davis, (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2020).
Ecomuse de Santacruz. http://www.ecomuseusantacruz.com.br, (Erişim Tarihi: 10 Eylül 2020).
Elmalı Şen, Derya, Evşen Yetim ve Elif Öztürk. "Kültürel Mirasın Geleceği İçin Sürdürülebilir Bir Müzecilik Anlayışı: Ekomüze". Sanat Tarihî Dergisi 29 (2020): 913-943.
EMYA. Silletto Ödülü. “Kenan Yavuz Ethnography Museum – 2021 Winner Of The Silletto Prize”, https://www.europeanforum.museum/en/previous-editions/emya-twentyone/kenan-yavuz-ethnographymuseum, 2021 (Erişim Tarihi: 10 Haziran 2020)
Göz, Seda. “Karaman İli Ayrancı İlçesinin Ekomüze Potansiyeli, Bir Ekomüze Modeli Önerisi”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, 2021.
Karadeniz, Ceren, Ayşe Okvuran, Müge Artar ve Ayşe Çakır İlhan. "Contemporary Approaches and Museum Educator within the Context of New Museology". Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences 48 (2015): 203-226.
Kalyna County Ecomuseum. https://tourismealberta.ca/attrait/kalyna-country/?lang=en, 2021 (Erişim Tarihi: 11 Ekim 2021).
Kenan Yavuz Etnografya Müzesi. https://www.kenanyavuzetnografyamuzesi.org, (Erişim Tarihi: 30 Kasım 2021).
Kurtuluş, Vacide Betül. “Ekomüze Kavramı ile Kırsal Alanların Sürdürülebilir Korunması Üzerine Bir Tartışma”. Mimarlık, Planlama ve Tasarım Araştırmaları. Ed. Özlem Parlak Biçer. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018. 295-306.
Latham, Kiersten ve Jaede, Katherine. “Take that COVID! Positive Documents Emerging from the Museum Sector”, Proceedings from the Document Academy 8, 2 (2021): 1-19.
Melbourne's Living Museum of the West. “Museum projects”. http://www.livingmuseum.org.au/index_home.html, (Erişim Tarihi: 21 Aralık 2020).
Museology Timeline. “Community Museology and Sustainability, A timeline exploring the history of the community-based museums, since the 1940s all the way to the present day”. https://eulacmuseums.net/index.php/resources/community-museology-timeline, (Erişim Tarihi: 11 Kasım 2021).
Museums Association. Sustainability and museums. Your chance to make a difference. https://www.museumsassociation.org/campaigns/sustainability, 2008 (Erişim Tarihi: 10 Ocak 2020).
Negri, M. “La aparición del concepto de sostenibilidad en el ámbito de los museos de Europa. Posibles directrices para la evolución de los museos como organizaciones sostenibles”. Museos.es 7-8 (2012), 34-43. Ministerio De Educación, Cultura Y Deporte.
Onbirinci Kalkınma Planı. “Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)”. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf, (Erişim Tarihi: 01 Ocak 2019).
Onur, Bekir. Yeni Müzebilim: Demokratik Toplumu Yaratmak. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2014.
Onur, Süheyla. Açık Hava Müzeleri ve Kültürel Miras. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
Opet Etnoköy Projesi. https://www.opet.com.tr/sosyal-sorumluluk-projeleri/etno-koy-ciplak-projesi, (Erişim Tarihi: 22 Ocak 2020).
Raul Dal Santo, Nerina Baldi, Andrea Del Duca ve Andrea Rossi. “The Strategic Manifesto of Italian Ecomuseums”. Museum International 69, 1-2 (2017): 86-95.
Riva, Rafaella (2017). Ecomuseums and Cultural landscapes: State of the art and future prospects. Italy: Maggioli Editore.
Sürdürülebilir Kalkınma. “Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı”. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/temel-tanimlar, (Erişim Tarihi: 26 Eylül 2020).
Theopisti Stylianou-Lambert, Nikolaos Boukas ve Marina Christodoulou-Yerali. “Museums and cultural sustainability: stakeholders, forces, and cultural policies”. International Journal of Cultural Policy 20, 5 (2014): 566-587.
Türkiye Turizm Stratejisi 2023. Eylem Planı 2007-2013. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://www.ktb.gov.tr/TR-96696/turkiye-turizm-stratejisi.html, 2007 (Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2023).
Ulusal Kırsal Kalkınma Strateji Belgesi 2021-2023. https://www.tkdk.gov.tr/Content/File/UKKS-3Belgesi.pdf, (Erişim Tarihi: 31 Ocak 2021).
Quebec Declaration. “Declaration of Quebec-Basic Principles of a New Museology 1984”. Sociomuseology IV, Cadernos de Sociomuseologia, 38, 2010. https://www.ces.uc.pt/projectos/somus/docs/Quebec%20declaration%201984.pdf, (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2021).
Yanar, A., Özkan Tağı, S. "Burdur İline Ait Coğrafi İşaretlerin Belirlenmesi ve Özgün Turistik Hediyelik Eşya Tasarım Önerileri". Art-e Sanat Dergisi 1 (2014): 29-41
Yıldız, Ebru Nuriye. “Kentsel Dönüşüm Alanlarında Temalı Tasarımlar: Altınköy Açık Hava Müzesi Örneği”. Uluslararası Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Dergisi 5, 4 (2019): 1-16. doi: 10.7176 / JSTR / 5-4-01.