Dede Korkut anlatmalarında metinlerarası söylem

Hikâye anlatıcıları, anlatıyı kendi belleklerinde saklı tutmak ve her yeni icrayı doğaçlama söyleyebilmek için söz gruplarından veya sabit ölçülü yapıdan yararlanırlar. Bu aşamada bireysel yaratıcılara dönüşen halk şairlerinin kalıplara başvurdukları görülür. Dolayısıyla anlatılar etrafında varyantlaşma kaçınılmaz hâle gelmektedir. Bu bağlamda verilebilecek örneklerden biri sözlü kültür çağına ait olan Dede Korkut anlatmalarıdır. Söz konusu anlatmaların günümüze ulaşan varyantlarına bakıldığında benzer kalıpların kullanıldığı görülür –ki bu durum aynı zamanda bir yeniden üretimin ve metnin kapalı, değişmez, benzersiz olmadığının en açık göstergelerinden olan metinlerarasılığa işaret etmektedir. Çalışmamızda sözlü edebiyat ürünlerine, onların bir çıkış noktası, bir ilk metni, üretildiği bir coğrafya olduğu varsayımı ile yaklaşmanın sakıncalarından yola çıkılarak Dede Korkut anlatmalarındaki metinlerarası ilişkiler ele alınmaktadır. Bu bağlamda sözel belleğe ait olan bir “metin” ile bu metnin bir televizyon dizisinin kurgusuna kaynaklık edip yeniden üretilerek dönüştürülmesi ve bu dönüşümün gösterdiği işlev metinlerarasılık düzleminde incelenmektedir.

Intertextual discourse among the narratives in the book of Dede Korkut

The story-tellers have benefited from word groups or fixed metered structures in order to keep the narration in their minds and to carry out every new performance extemporarily. At this level the minstrels who turn out to be individual creators have been observed to facilitate from patterns and therefore it leads variants to occur inevitably in the narratives. The narratives in The Book of Dede Korkut of oral culture are one of such instances in this context. When the variants of oral culture narratives reaching nowadays are examined, the usage of similar common narrations can be monitored and that situation implies on intertextuality which is the most explicit sign of the fact that text is not close and invariant and incomparable and besides free for rebuilding as well. Intertextual relations among the narratives in The Book of Dede Korkut are discussed in this study considering that it is not correct to approach oral literature works with the estimation that they have a starting point, a primary text and belonging to a piece of land. In this sense, a “text” belongs to oral literature and its becoming a source for a serial fiction and its rebuilding and transformation and the function displayed due to the transformation are analyzed on the basis of intertextuality.

PDF

___

Adorno, Theodor W. . “Kültür Endüstrisini Yeniden Düşünürken”. Cogito 36 (Yaz 2003): 80-101.
Aktulum, Kubilay. "Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi, 1999.
Aktulum, Kubilay. “Metinlerarasılık-Göstergelerarasılık”. _____metinlerarasiiliskiler.com>
Barthes, Roland. “S/Z”. Yazı ve Yorum. Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
Bernardini, Michele. “The Kitab-ı Dede Qorqut as an Historical Source”. Eurasıan Studıes (December 2002): 289-297.
Bryer, Anthony. “Greeks and Turkmens: The Pontic Exception”. Dumbarton Oaks Papers 29 (1975): 113-148.
Candemir, Atilla, yön. Dede Korkut Hikâyeleri. Sen. Atilla Engin. Oyun. Fuat Polat, Rüçhan Çalışkur, Burak Sergen, Işıl Sergen ve diğer. TRT 1, 2007.
Dorson, Richard. Günümüz Folklor Kuramları. Çev. Selcan Gürçayır, Yeliz Özay. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
Goodman, Jane. “Writing Empire, Underwriting Nation: Discursive Histories of Kabyle Berber Oral Texts”. American Ethnologist 29 (Jan 2008): 86-122.
Işık, Emre. Beden ve Toplum Kuramı. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1998.
Lord, Albert. “Singers: Performance and Training”. The Singer of Tales. Cambridge: Harvard University Pres, 2000.
Meeker, Michael E. . “The Dede Korkut Ethic”. International Journal of Middle East Studies 24 (August 1992): 395-417.
Oskay, Ünsal Çağdaş Fantazya: Popüler Kültür Açısından Bilimkurgu ve Korku Sineması. Ankara: Ayko Yayınları, 1982.
Rifat, Mehmet. Gösterge Eleştirisi. İstanbul: Kaf Yayıncılık, 1999.
Tezcan, Semih ve Hendrick Boeschoten, haz. “Duha Koca Oglı Deli Domrul”. Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
Tezcan, Semih. Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
Tezcan, Semih. “Oğuznameler”.Türk Edebiyatı Tarihi I. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006: 607-620.
Türkmen, Fikret, haz. Âşık Garip Hikâyesi. Ankara: Baylan Matbaası, 1974.