Ortaöğretime Geçiş Sınavlarındaki Fen Bilimleri Dersi Sorularının Bazı Değişkenlere Göre Analizi

Bu çalışmanın amacı, 2015- 2020 yılları arasında ulusal düzeyde gerçekleştirilmiş olan ortaöğretime geçiş sınavlarındaki fen bilimleri dersi sorularının MEB kazanımlarına, PISA yeterlik seviyelerine ve Yenilenmiş Bloom taksonomisine (YBT) göre analizini ortaya koymaktır. Bu amaç eşliğinde, nitel araştırma metotlarından olan doküman analizi ile veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, önceden süregelen kategori veya boyutlar gözetilerek özetlenmesi ve yorumlanmasına dayalı betimsel analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada 2015-2020 yılları arasında yapılan ortaöğretim geçiş sınavlarında sorulan fen bilimleri soruları, 2013 ile 2018 senelerindeki fen bilimleri dersi öğretim programı doküman olarak kullanılmıştır. Araştırmaya dahil edilen TEOG sınavları kapsamında 80, LGS sınavları kapsamında 60 fen bilimleri dersi sınav sorusu bulunmaktadır. 2013 senesi Fen Bilimleri Öğretim Programında, 8. sınıfta ise 78, 2018 yılı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programında ise 8. sınıfta 61 tane kazanımın olduğu belirlenmiştir. Araştırma kapsamında 140 fen bilimleri sorusu ve bu sorulara karşılık gelen 128 kazanım betimsel analiz kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonuçları 2015-2020 yılları arasında ulusal çapta düzenlenen ortaöğretime geçiş sınavlarında sorulan MEB kazanımları ile uyumlu olduğuna işaret etmektedir. Bunun yanı sıra soruların PISA yeterlik düzeyleri bağlamında 2. ve 3. Düzeylerde yoğunlaştığı tespit edilmiştir. 2015-2020 yılları arasında sorulan fen bilimleri dersi sorularının Yenilenmiş Bloom taksonomisinin kavrama bilgi boyutu, anlama ve uygulama biliş düzeyinde yoğunlaştığı saptanmıştır. Araştırmanın sonuçları bağlamında; ulusal sınavlarda YBT’ye göre işlemsel ve metabilişsel bilgi düzeyinde, uygulama ve çözümleme biliş düzeyinde soruların sayılarının arttırılması önerilmektedir. Yine ulusal sınavlarda PISA yeterlik seviyelerine göre üst düzey soruların temsilinin arttırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

fen bilimleri, soru analizi, kazanım, Yenilenmiş Bloom taksonomisi, PISA yeterlik seviyeleri

An Analyzes of Science Questions in Secondary Education Entrance Exams According to Different Variables

This study aims to analyze the science course questions in the Transition from Primary to Secondary Education Exams (TPSEE) held in Turkey between 2015 and 2020, according to the Turkish Ministry of National Education (MoNE) outcomes, PISA proficiency levels, and the Revised Bloom’s Taxonomy (RBT). For this purpose, the research data were collected by document analysis, which is a qualitative research method. The data were then analyzed using descriptive analysis, which is based on summarizing and interpreting pre-existing categories. The science questions asked in the TPSEE exams held between 2015-2020 were used as documents of the science course curriculum of 2013 and 2018. There are 80 science course exam questions in the TEOG exams included in the research, and 60 science course exam questions within the scope of the LGS exams. There are 78 outcomes in the 2013 Science Curriculum for the 8th grade, and there are 61 outcomes specified in the 2018 Science Curriculum for the 8th grade. As part of the study, 140 science questions and 128 outcomes corresponding to these questions were analyzed using descriptive analysis. The results indicate that the questions asked in the national TPSEE exams held between 2015-2020 are compatible with the outcomes targeted by the MoNE. In addition, the questions were found to concentrate at Level 2 and 3 of the PISA proficiency levels. It was further determined that the science course questions asked between the years 2015 and 2020 concentrate on the understanding, comprehension, and application cognitive knowledge dimensions of the Revised Bloom's Taxonomy. Based on the results, it is suggested to increase the number of questions at the procedural and metacognitive knowledge level, application and analyze cognition level according to RBT. In addition, it is recommended to increase the representation of high level questions in national exams according to PISA proficiency levels.

Keywords:

science, question analysis, objectives, Revised Bloom's taxonomy, PISA proficiency levels,

PDF

___

Aiken, L. R. (2000). Psychological testing and assessment (10th ed.). Massachusetts: Allyn and Bacon Inc. https://www.amazon.com/Psychological-Testing-Assessment-Lewis-Aiken/dp/0205295673
Akpınar E. (2003). Ortaöğretim coğrafya dersleri yazılı sınav sorularının bilişsel düzeyleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 13-21. https://dergipark.org.tr/en/pub/erziefd/issue/5991/79732
Akyürek, G. (2019). LGS ve TEOG sınavlarının fen bilimleri dersi öğretim programı ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Amer, A. (2006). Reflections on Bloom’s Revised Taxonomy. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 4 (1), 213-230. https://www.redalyc.org/pdf/2931/293123488010.pdf
Anderson, L. W. (2005). Objectives, evaluation, and the improvement of education. Studies in Educational Evaluation, 31(2-3), 102-113. https://scholar.google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=Anderson%2C+L.+W.+%282005%29.+Objectives%2C+evaluation%2C+and+the+improvement+of+education.+Studies+in+Educational+Evaluation%2C+31%282-3%29%2C+102-113.&btnG=
Anderson, L. W., ve Krathwohl, D. R. (2010). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama: Bloom'un eğitimin hedefleri ile ilgili sınıflamasının güncelleştirilmiş biçimi. Pegem Akademi.
Arı, A., ve Gökler, Z, S. (2012). İlköğretim fen ve teknoloji dersi kazanımları ve SBS sorularının yeni Bloom Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi [X. Ulusal Fen Bilimleri Ve Matematik Eğitimi Kongresi]. Niğde Üniversitesi.
Atila, M., ve Özeken, Ö. (2015). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş sınavı: Fen bilimleri öğretmenleri ne düşünüyor? Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 124-140. https://dergipark.org.tr/en/pub/omuefd/issue/20280/214999
Avcı, F., Aslangiray, H., ve Özyalçın, B. (2021). 2018 Fen bilimleri öğretim programı kazanımlarının konu alanları ve sınıf düzeyi açısından Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre analizi ve değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(2), 643-660. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tred/issue/62313/689366
Ayvacı H. Ş. ve Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisi’ ne göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 13-25. https://www.researchgate.net/profile/Ali-Tuerkdogan/publication/43655739_Analysing_Science_and_Technology_Course_Exam_Questions_According_to_Revised_Bloom_Taxonomy/links/5c6816e2a6fdcc404eb5acfc/Analysing-Science-and-Technology-Course-Exam-Questions-According-to-Revised-Bloom-Taxonomy.pdf
Ayvacı, H. Ş., ve Şahin, Ç. (2009). Fen bilgisi öğretmenlerinin ders sürecinde ve yazılı sınavlarda sordukları soruların bilişsel seviyelerinin karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 441-455. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153376
Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14. https://dergipark.org.tr/en/pub/aeusbed/issue/30008/290583
Bümen, N. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Education and Science, 31(142), 3-14. http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/837
Cangüven, H., Öz, O., Binzet, G., ve Avcı, G. (2017). Examination of ministry of national education 2017 draft science program according to revised bloom taxonomy. International Journal of Eurasian Education and Culture, 2(2), 62-80. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijoeec/issue/33670/373329
Çakır, Z. (2019). TEOG, LGS ve PISA fen bilimleri sorularının analizi ve karşılaştırılması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uşak Üniversitesi.
Çepni, S., Özsevgeç, T., ve Gökdere, M. (2003). Bilişsel gelişim ve formal operasyon dönem özelliklerine göre ÖSS fizik ve lise fizik sorularının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 157(1), 30-39. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/157/cepni.htm
Dalak, O. (2015). TEOG sınav soruları ile 8. sınıf öğretim programlarındaki ilgili kazanımların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
Demir, M. (2011). 5. ve 6. Sınıf Fen ve Teknoloji dersi sınav sorularının Bloom Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 41(189), 131-143. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36193/406956
Demirkaya, H., ve Karacan, H. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin inkılâp tarihi ve Atatürkçülük soruları bağlamında TEOG sınavına ilişkin görüşleri. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 2(2), 79-91. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijofe/issue/28468/303427
Dindar, H., ve Demir, M. (2006). Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 87-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6752/90792
Doğan, Y., ve Burak, D. (2018). 4. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının Revize Edilmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(23), 34-56. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/306420/
Genç, M. N. (2020). 8. sınıf fen bilimleri ders kitabı ölçme değerlendirme etkinliklerinin uluslararası öğrenci değerlendirme programının (PISA) fen okuryazarlık yeterlik düzeyine göre incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi
Güleryüz, H., ve Erdoğan, İ. (2018). Ortaokul Fen Bilimleri dersi sınav sorularının Bloom’ un Bilişsel Alan Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi: Muş İli Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 43-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/36486/354846
Gündüz, Y. (2009). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf fen ve teknoloji sorularının ölçme araçlarına ve Bloom’ un Bilişsel Alan Taksonomisi’ ne göre analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 150-165. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/13712/166018
Güngör Cabbar, B, Gültekin, S., Güneş, E., Aytaç, E. ve Daşgın, F. (2020). 2018 Fen Bilimleri ve Biyoloji dersleri öğretim programlarındaki çevre kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre analizi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 504-527. https://dergipark.org.tr/tr/pub/balikesirnef/issue/55528/702537
İskenderoğlu, T. A., Erkan, İ., ve Serbest, A. (2013). 2008-2013 yılları arasındaki SBS Matematik sorularının PISA Matematik yeterlik düzeylerine göre sınıflandırılması. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 4(2), 147-168. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilmat/issue/21570/231471
İşeri, A. (2019). Uluslararası PISA yeterlikleri ve Türkiye öğretim programları kazanımları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 392-418. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/48108/537194
Keleş, T., ve Karadeniz, M. H. (2015). 2006-2012 yılları arasında yapılan ÖSS, YGS ve LYS Matematik ve Geometri sorularının Bloom Taksonomisi’ nin bilişsel süreç boyutuna göre incelenmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 6(3), 532-552. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilmat/issue/21577/231570
Kömürcü A.S. ve Yenilmez Türkoğlu, A. (2022). Fen bilimleri ders kitaplarındaki soruların PISA’da tanımlanan fen okuryazarlığı yeterlik düzeylerine göre incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 1000-1024.
Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom's Taxonomy: An overview. Theory into practice, 41(4), 212-218. https://www.depauw.edu/files/resources/krathwohl.pdf
Küçükahmet, L. (2005). Sınıf yönetiminde yeni yaklaşımlar. Nobel Yayıncılık.
Küçükyılmaz, A. (2014). Fen bilimleri öğretimi (1. Baskı). Anı Yayıncılık.
McMilan, J.H. (2015). Classroom Assesment. (Ed. Wrigte, J.D) International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition). Science Direct.
MEB, (2013). İlköğretim kurumları fen bilimleri dersi öğretim programı. Milli Eğitim Basımevi.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018). İlköğretim Fen Bilimleri Öğretim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB, (2019). PISA 2018 Türkiye ön raporu. Eğitim Analiz Ve Değerlendirme Raporları Serisi. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_12/03105347_PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf
Mercik, V. (2015). Eğitimde fırsat eşitliği, toplumsal genel başarı ve adalet ilişkisi: PISA projesi kapsamında Finlandiya ve Türkiye deneyimlerinin karşılaştırması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
Merriam, S.B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (1. Baskı). (F.Koçak Canbaz ve M. Öz). Nobel Yayıncılık (2009, 3. Baskı).
Miles, M, B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book. Thousand Oaks. CA: Sage.
Özcan, C., ve Kaptan, F. (2019). 2018 Fen bilimleri öğretim programının Fen bilimleri için uyarlanmış Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 78-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/guebd/issue/52560/634979
Özcan, S. ve Akcan, K. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Hazırladığı Soruların İçerik ve Bloom Taksonomisi’ ne Uygunluk Yönünden İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 323-330. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49066/626064
Özkan, M. ve Özdemir, E.B. (2014). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin ortaöğretime geçişte uygulanan merkezi ortak sınavlara ilişkin görüşleri. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(10), 441-453. https://johschool.com/index.jsp?mod=makale_tr_ozet&makale_id=23999
Pickard M. J. (2007). The New Bloom’s Taxonomy: An overview for family and consumer sciences. Journal of Family and Consumer Sciences Education, 25(1), 45-55.
Sağlamgöz, F. ve Soysal, Y. (2021). 2018 İlköğretim Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne Göre İncelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(11), 111-145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iauefd/issue/62324/936242
Selçuk, E. (2012). Orta öğretim kurumları sınavı ve seviye belirleme sınavı 8. Sınıf fen alt testlerindeki maddelerin uluslararası öğrenci değerlendirme programı (PISA) yeterlik düzeylerine göre dağılımının incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi.
Sesli, A. (2007). Biyoloji öğretmenlerinin yazılı sınav soruları ile ÖSS sorularının Bloom Taksonomisi’ ne göre karşılaştırmalı analizi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Sezer, A. (2018). Fen bilimleri dersi sınav soruları ve merkezi sınav sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi, TIMSS ve PISA açısından analizi (Kırıkkale ili örneği) [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırıkkale Üniversitesi.
Şata, M., Celik, I., Ertürk, Z., ve Tas, U. (2016). The study of adapting smart phone addiction scale (SAS) for Turkish high school students. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 7(1). 156- 169. https://dergipark.org.tr/tr/pub/epod/issue/27272/287107
Şimşek, G. (2019). 2017 taslak Fizik öğretim programının ve 2016 ÖABT Fizik öğretmenliği sınavının YBT’ ye göre incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Tanık, N., ve Saraçoğlu, S. (2011). Fen ve Teknoloji dersi yazılı sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(4), 235-246. file:///C:/Users/lenovo/Downloads/FEN%20VE%20TEKNOLOJ__%20DERS__%20YAZILI%20SORULARININ%20YEN__LENM____%20BLOOM%20TAKSONOM__S_____NE%20G__RE%20__NCELENMES__[%23615008]-799647%20(1).PDF
Taşkın, G., ve Aksoy, G. (2019). 2013 fen öğretim programı kazanımları ve 2018 LGS fen bilimleri sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi. VI. International Eurasian Eduational Research Congress. Ankara Üniversitesi. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erziefd/issue/70390/803732
Taşkın, G., Aksoy, G., ve Daşdemir, İ. (2019). LGS fen bilimleri sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre değerlendirilmesi. International Symposium on the Active Learning. Adana, Türkiye. https://www.academia.edu/43839061/2019_LGS_Fen_Bilimleri_Sorular%C4%B1n%C4%B1n_Yenilenmi%C5%9F_Bloom_Taksonomisine_G%C3%B6re_De%C4%9Ferlendirilmesi
Tekin, H. (2009). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Yargı Yayınevi.
Tolan, Y. (2011). SBS sorularının Fen ve Teknoloji dersi öğretim programına uygunluğu ve Bloom Taksonomisi’ ne göre incelenmesi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Toytok, E. H., Eren, Z. ve Gezen, M. O. (2019). 8. Sınıf öğrencilerinin sınav hazırlık sürecindeki destek ağlarının sosyal ağ analizi. Turkish Studies, 14(2), 801-825. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=makale_tr_ozet&makale_id=224
Ünal, M. (2019). PISA sınavlarının özelliklerinin fen bilimleri öğretmenlerinin hazırlamış oldukları sınav soruları ile karşılaştırılması: PISA kültürünü yaygınlaştırma model önerisi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
Yaz, Ö. V., ve Kurnaz, M. A. (2017). The examination of 2013 science curricula. International Journal of Turkish Education Sciences, 8, 173-184. https://dergipark.org.tr/tr/pub/goputeb/issue/34591/382211
Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Keskin Yayıncılık.
Yolcu, H. H. (2019). İlkokul öğretim programı 3 ve 4. sınıf Fen bilimleri dersi kazanımlarının Revize Edilmiş Bloom Taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 18(1), 253-262. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tred/issue/62313/689366
Zorluoğlu, L.S., Şahintürk, A. ve Bağrıyanık, K.E. (2017). 2013 yılı fen bilimleri öğretim programı kazanımlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre analizi ve değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-15. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/220057/