Sûfî Benliğin Temel Unsurlarına Epistemiko-Ontolojik Bir Yaklaşım
Benlik (veya bir başka açıdan kendilik) konusu sadece felsefenin ve psikolojinin ilgi alanına giren bir mesele değil, aynı zamanda mistik geleneklerin de ele aldığı kritik mevzulardandır. Çünkü benlik konusu bireyin bütün boyutlarıyla alakalı bir kavram olup kişinin zihinsel yapısını oluşturan bilginin oluşumuyla ilgili olmakla birlikte davranışlarının arka planını oluşturan süreçleri de ifade eder. Bu durum benlik kavramının bireyin varoluşsal düzlemdeki yerini belirleyen en temel kavramlardan biri olduğunu göstermektedir. Bu çerçeveden bakıldığında benlik kavramını oluşturan unsurları ele almak insanın bilgiyi ne şekilde elde ettiğini ve varlığını nasıl şekillendirdiğini anlamak bakımından da önem arz etmektedir. Öte yandan mistik geleneklerde benlik kavramı daha derin bir şekilde ele alınmakta ve rûhî boyutu da içine alacak şekilde genişlemektedir. Bununla paralel olarak, İslam mistisizmini temsil eden sûfîler benlikle ilgili birçok kavram kullanmış ve insanın fizyolojik ve rûhî boyutlarını da içine alacak şekilde birçok kavramı ele almışlardır. Bu çalışmada bunların en önemlilerinden beş tanesini konu edinerek sûfî benlik meselesini epistemolojik ve ontolojik açıdan inceleyeceğiz.
An Epistemico-Ontological Analysis of Fundamental Constituents of Sûfî Ego
Ego (or self in another sense) is not only a problem for both philosophy and psychology, but also a significant topic that mystical traditions deal with. It is simply because the ego is a concept which is related to all dimensions of the existence of individuals. It is also related with the formation of knowledge which determines the structure of human mind and the processes which provide a background for human behaviours. All these show that the ego is one of the most basic concepts which determine how to locate an individual on an existential ground. Within this respect, it is crucial to analyze the elements of ego to fully understand how human beings acquire knowledge and make sense of her own existence. In another respect, in mystical traditions the ego is discussed more deeply and elaborated in such a manner that the spiritual dimension is also considered. Similarly, in the tradition of Islamic mysticism, sûfîs used several notions related to the ego and explained these notions in such a way that includes both physiological and spiritual aspects of human beings. In this work, we will discuss five of these notions on an epistemological and ontological ground so that we can shed some light on the essential character of sûfî ego.
___
- Atay, H. (1970). “Allah’ın Halifesi: İnsan.” Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 18: 71-80.
- Aydın, B. (1996). “Benlik Kavramı ve Ben Şemaları.” M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8: 41-47.
- Cürcânî, S. Ş. (1991). Kitâbü’t-Tarîfât. Thk. Abdül Mümin El-Hifnî. Kahire: Dârü’l-İrşâd.
- Erzurumlu, İ. H. (Trz). Mâ‘rifetnâme. Sad. M. Fuad Başar. İstanbul: Kitsan.
- Gobillot, G. (1996). Le Livre de la Profondeur des Choses. Paris: Septentrion.
- Hökelekli, H. (2008). Psikolojiye Giriş. İstanbul: Düşünce.
- Işıtan, İ. (2010). “Halvetiyye Geleneğine ve Bir Halvetiyye Şeyhi olan Sofyalı Bâlî Efendi’ye Göre Sülûkün Yedi Evresi.” Marife, 10(1): 91-106.
- Işıtan, İ. (2012). “Ebu’l Hasan Harakânî’ye Göre Sûfi Benlik Dönüsümü.” Tarih Kültür ve Sanat Arastırmaları Dergisi, 2(1): 180-194.
- Işıtan, İ. (2018). “Ehli Sünnet Kelam Mezheplerinin Sûfîlerin Keşf ve İlham Metodu Hakkındaki Görüşlerinin Kısa Bir Değerlendirilmesi, Eş’ariyye Örneği.” Kastamonu: V. Uluslararası Şeyh Şa’ban-ı Velî Sempozyumu-Eş’arîlik, (V): 236-248.
- Işıtan, İ. (2020). Sûfî Psikolojisi, Sülemi’ye Göre Sûfî Benlik Dönüşümü. Ankara: Divan.
- İbn Arabî. (1946). Fusûsu’l-Hikem. Thk. Ebü’l-Alâ el-Afîfî. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l- Arabiyye.
- İbn Arabî. (2019). Nefsini Bilen Rabbini Bilir. İstanbul: Hayykitap.
- Kâşânî, A. (1995). Istılâhâtü’s Sûfiyye. Haz. Müvaffak Fevzi El-Jebr. Şam: El-Hikme.
- Kâşânî, A. (1996). Letâ’ifü’l-İlâm fî İşârâtı Ehl-i’l-Îmân (2 Cilt). Haz. Saîd Abdülfettâh. Kahire: Dârü’l-Kütübü’l-Mısriyye.
- Kayserî. D. (1997). Mükaddemât. Thk. Hasan Şahin, Turan Koç ve Seyfullah Sevim. Kayseri: Kayseri Büyüksehir Belediyesi.
- Kelâbâzî, E. B. M. (1992). Ta‘arruf. Çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh.
- Ögke, A. (1997). Kur’an’da Nefs Kavramı. İstanbul: İnsan.
- Özen, Y. ve Gülaçtı, F. (2010). “Benlik-Kavramı ve Benliğin Gelişimi, Bilen Benliğe Gereksinim Var mı?” Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2): 21-37.
- Muhâsibî, H. (Tsz.). El-Riâye Lihukûki’Llâh (4. Baskı). Thk. Abdülkâdir Ahmed Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye.
- Muhâsibî, H. (Tsz.) (1986). Kitabü’l Kasd ve’r-Rujû ila-Llâh, El-Vesâyâ. Thk. Abdülkâdir Ahmed El-Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye.
- Muhâsibî, H. (Tsz.) (1986/1). Mâhiyyetü’l-Akl va Hakîkatü ma‘nâhu, Şerefü’l-Akl ve Mâhiyyetühû. Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
- Nûrî, E. H. (1968). Makâmâtü’l-Kulûb. Thk. Paul Nwyia. Beyrut: Melanges Univ. Saint Joseph.
- Tirmizî, H. (1958). Beyânü’l-Fark Beyne’s Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fu’âd ve’l-Lub. Thk. Nicholas Herr. Kahire: Dârü’l-Arab.
- Tirmizî, H. (1991). Kitâbu Gavri’l-Umûr. Thk. Geneviève Gobillot. Kahire: Annales İslamologiques, 25: 78.
- (Trz.). Nevâdirü’l Usûl fî Mârifeti Ahâdisi’l Resûl. Thk. Mustafa b. İsmail el-Dımeşkî. Beyrut: Dârü’s-Sadr.
- Uludağ, S. (2001a). “Kabz.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 24) içinde (s. 44-45). İstanbul.
- Uludağ, S. (2001b). “Kalp.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 24) içinde (s. 231). İstanbul.
- Uludağ, S. (2002). “Kevn.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 25) içinde (s. 343). İstanbul.
- Uludağ, S. (2006a). “Mücâhede.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 31) içinde (s. 440). İstanbul.
- Uludağ, S. (2006b). “Nefis.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 32) içinde (s. 528). İstanbul.
- Uludağ, S. (2008). “Ruh.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: 35) içinde (s. 192-193). İstanbul.
- ISSN: 2651-2963
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Murat ARICI
Sayıdaki Diğer Makaleler
İrademiz Özgür Değil: Metafizik Bir Problem Olarak Özgür İrade
Tarihsel/Toplumsal Apriori ve Ahd-i Zihnî/Hâricî Kavramları Üzerine Bir İnceleme
Kant’ın Anlama Yetisi ve Akıl Ayrımının Plotinos’un Ruh ve Tin Hipostazları ile Karşılaştırılması
[Çeviri Makale] Nörobiyolojide Bir Problem Olarak Özgür İrade (Çev. Ferhat Onur)
John R. SEARLE, Çevirmen: Ferhat ONUR
Sûfî Benliğin Temel Unsurlarına Epistemiko-Ontolojik Bir Yaklaşım
Kavramsalcılık ve Algısal Deneyimlerin Gerekçelendirici Rolü