İbrahim KORUK, Coşkun BAKAR, Ahmet Öner KURT, Serol DEVECİ, Deniz Utku ALTUN, Ayşana Zehra KEKLİK, Canan DEMİR, Leyla ÜCEŞ HARMANOĞULLARI

Dört ilde çalışan aile sağlığı merkezi personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları düzeyi, sosyodemografik ve işyeri ile ilgili bazı değişkenlerin buna etkisi

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Şanlıurfa, Çanakkale, Mersin ve Manisa illerindeki aile hekimi ve aile sağlığı elemanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları durumunu belirlemek, bazı sosyodemografik ve işyeri ile ilgili özelliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları durumuna etkisini saptamaktır. Yöntem: Araştırma, kesitsel tiptedir. Bu araştırma Şanlıurfa, Çanakkale, Manisa ve Mersin illerinde uygulanmıştır. İller olasılıklı olmayan örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Araştırma popülasyonu dört ilde görev yapmakta olan 1484 aile hekimi ile 1429 aile sağlığı elamanıdır. Araştırma için örneklem seçilmemiş olup tüm evrene ulaşılması hedeflenmiştir. Toplamda 917 aile hekimi, 963 aile sağlığı elemanına ulaşılmış olup araştırmaya katılım %64.5’tir. Çalışma verileri yapılandırılmış bir anket ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışı Ölçeği II ile toplanmıştır. Bulgular: Bekar olanlar en fazla Şanlıurfa'da (%40.0) en az Manisa'dadır (%4.9). Herhangi bir kronik hastalığı olanlar Şanlıurfa'da daha az (%9.7), Mersin'de daha fazladır (%21.9). Kırsal bölgede çalışan sağlık personeli Şanlıurfa'da (%22.4) ve Çanakkale'de (%35.7) en fazladır. Gezici sağlık hizmeti sunumu en fazla Çanakkale (%94.2) ve Şanlıurfa'dadır (%56.5). İşinden memnun olmayanlar en fazla Şanlıurfa'dadır (%38.8). Sağlık personelinde en sık memnuniyetsizlik nedeni iş yükü fazlalığıdır. Fiziksel aktivite, beslenme ve stres yönetimi ve toplam SYBD puanları en düşük Şanlıurfa'daki çalışanlardadır. Sağlık sorumluluğu, manevi gelişim ve kişilerarası ilişkiler puanları açısından iller arasında farklılık bulunmamaktadır. Sonuç: Seçilen iller demografik özellikler, sağlık hizmeti sunumu ve sağlık personeli dağılımı açısından farklı özelliklere sahiptir. Özellikle, Şanlıurfa'da toplum sağlığı hizmetleri gereksinimi çok fazladır fakat sağlık çalışanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları durumu iyi düzeyde değildir. Şanlıurfa'da çalışanların iş memnuniyetsizliği en yüksektir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde sağlık insan gücü planlaması sadece kişi sayısına göre değil toplumun sağlık gereksinimleri de dikkate alınarak yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, sağlık çalışanı, işyeri memnuniyeti, iş yükü

Healthy life-style behaviors status of family health center personnel in four provinces and the effect of some variables related to sociodemographic and workplace on this situation

Aim: The aim of this study was to determine the status of healthy lifestyle behaviors of family physicians and family health personnel in Şanlıurfa, Çanakkale, Mersin and Manisa provinces, and to determine the effect of some sociodemographic and workplace related characteristics on healthy lifestyle behaviors. Methods: This is a cross-sectional study. This study was carried out in Şanlıurfa, Çanakkale, Manisa and Mersin provinces. Provinces were selected by non-probability sampling method. The study population is 1484 family physicians and 1429 family health personnel working in four provinces. The sample was not selected for the research and it was aimed to reach the whole study population. In total, 917 family physicians and 963 family health personnel were reached. The level of participation in the research is 64.5%. The study data were collected with a structured questionnaire and Healthy Lifestyle Behavior Scale II. Results: In the research group, the single ones were the most common in Sanliurfa (40.0%) and the least in Manisa (4.9%). Health personnel with any chronic disease were less (9.7%) in Şanlıurfa and 21.9% in Mersin. The health personnel working in rural areas are the highest in Şanlıurfa (22.4%) and Çanakkale (35.7%). Mobile health service delivery is occured mostly in Çanakkale (94.2%) and Şanlıurfa (56.5%). The ones who are not satisfied with their work are in Şanlıurfa (38.8%). The most frequent reason for dissatisfaction is the excess workload. Physical activity, nutrition and stress management and total healthy lifestyle behaviors scores are the lowest in Şanlıurfa. There is no difference between the provinces in terms of health responsibility, spiritual development and interpersonal relations scores. Conclusion: The selected provinces have different characteristics in terms of demographic characteristics, health service delivery and distribution of health personnel. In particular, the need for community health services is very high in Sanliurfa, but the healthy lifestyle behaviors status of health workers is not good. Employees in Şanlıurfa have the highest job dissatisfaction. Health manpower planning in primary health care should be done not only by the number of people but also by taking into account the health needs of the community.

Keywords:

Healthy lifestyle behaviors, health personnel, workplace satisfaction, workload,

PDF

___

1. Ford ES, Zhao G, Tsai J, Li C. Low-risk lifestyle behaviors and all-cause mortality: findings from the National Health and Nutrition Examination Survey III Mortality Study. Am J Public Health 2011;101(10):1922-1929.
2. Krueger PM, Chang VW. Being poor and coping with stress: health behaviors and the risk of death. Am J Public Health 2008;98(5):889-896.
3. Tamakoshi A, Tamakoshi K, Lin Y, Yagyu K, Kikuchi S, Group JS. Healthy lifestyle and preventable death: findings from the Japan Collaborative Cohort (JACC) Study. Prev Med 2009;48(5):486-492.
4. Danaei G, Ding EL, Mozaffarian D, Taylor B, Rehm J, Murray CJ, Ezzati M. The preventable causes of death in the United States: comparative risk assessment of dietary, lifestyle, and metabolic risk factors. PLoS Med 2009;6(4):1-23.
5. Elwood P, Galante J, Pickering J, Palmer S, Bayer A, Ben-Shlomo Y, Longley M, Gallacher J. Healthy lifestyles reduce the incidence of chronic diseases and dementia: evidence from the Caerphilly cohort study. PLoS One 2013;8(12):1-7.
6. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü . Sağlığın teşviki ve geliştirilmsi sözlüğü. 1. Basım, Ankara, Sağlık Bakanlığı Yayınları(No: 814). 2011: 1-2.
7. Yalçınkaya M, Özer FG, Karamanoğlu AY. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007;6(6):409-420.
8. Koseoglu Ornek O, Esin MN. Occupational health nursing in Turkey: an international update. Workplace Health Saf 2015;63(1):33-38.
9. Esin MN, Aktaş E. Çalışanların sağlık davranışları ve etkileyen faktörler: sistematik inceleme. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2012;20(2):166-176.
10. World Health Organisation.Health workforce.Erişim yeri: https://www.who.int/hrh/en/, Erişim tarihi: 05.02.2019.
11. Türkiye İstatistik Kurumu. Konularına Göre İstatistikler. Erişim yeri: http://tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=kategorist. Erişim tarihi: 05.02.2019.
12. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği. Türkiye Kent Sağlık Göstergeleri (Tanımlama, Sınıflama, Değerlendirme, Öneriler). 1. Basım, Bursa, Rotaofset, 2013:23-151
13. Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersin F, Kıssal A. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;12(1):1-13.
14. Profis M, Simon-Tuval T. The influence of healthcare workers' occupation on Health Promoting Lifestyle Profile. Ind Health 2016;54(5):439-447.
15. Şimşekoğlu N, Mayda AS. Bir üniversite hastanesinde görevli hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık kaygısı düzeyleri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2016;6(1):19-29.
16. Beser A, Bahar Z, Büyükkaya D. Health promoting behaviors and factors related to lifestyle among Turkish workers and occupational health nurses' responsibilities in their health promoting activities. Industrial Health 2007;45(1):151-159.
17. Ozvurmaz S, Mandiracioglu A. Healthy lifestyle behavior of employees in small and medium-sized enterprises in Aydin, Turkey. Pak J Med Sci 2017;33(2):404-410.
18. Aksoy T, Uçar H. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2014;1(2):53-67.
19. Şimşek H, Öztoprak D, İkizoğlu E, Safalı F, Yavuz Ö, Onur Ö, Tekel Ş, Çiftçi Ş.. Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ve İlişkili Etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Dergisi 2012;26(3):151-157.
20. Koçoğlu D, Akın B. Sosyoekonomik eşitsizliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2009;2(4):145-154.
21. Türkol E, Güneş G. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde ihtisas yapan asistanların sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi 2012;19(3):159-166.
22. Occupational Safety and Health Administration. Workplace Health Promotion For Employees. Erişim yeri: https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/factsheets/94, Erişim tarihi: 03.03.2019.
23. Centers for Disease Control and Prevention. Workplace Health Promotion. Erişim yeri: https://www.cdc.gov/workplacehealthpromotion/model/index.html, Erişim tarihi: 03.03.2019.