Matematiksel Kavramları İçinde Barındıran Resimli Öykü Kitaplarının Biçim ve İçerik Açısından İncelenmesi

Erken çocukluk döneminde çocukların gelişimlerinin desteklenmesi, var olan potansiyellerinin açığa çıkarılması ve kavramların öğretilmesinde çocuklara yönelik hazırlanan resimli öykü kitapları önemli bir yere sahiptir. Çocukların sıklıkla karşılaştıkları, farklı öğrenmeler için kullanılabilen ve içinde birçok görseli barındıran resimli öykü kitapları, merak duygularını ortaya çıkarmakta ve onları düşünmeye yönlendirmektedir. Resimli öykü kitapları farklı tema ve konuları içermesinin yanı sıra temel kavram edinimi ve matematiğe yönelik öğretimleri de gerçekleştirebilmektedir. Resimli öykü kitaplarında mekân, zaman, uzamsal öğelerin bulunması, zıtlık, boyut, miktar belirten kavramların sunulması çocukların öğrenmelerini ve matematiksel düşünmelerini zenginleştirmektedir. Bununla birlikte çocukların bu özelliklere sahip, bunları pekiştiren ve destekleyen kitaplarla karşılaşmaları onların gelişimlerini de olumlu yönde etkileyecektir. Bu çalışmada matematiksel kavramların yer aldığı okul öncesi döneme ilişkin resimli öykü kitaplarının biçim ve içerik olarak incelenmesi ile birlikte kitaplarda yer verilen matematiksel kavramların belirlenmesi de amaçlanmaktadır. Çalışma doküman analizi yöntemine dayalı nitel bir araştırma olarak planlanmıştır. Çalışma grubunu ülkemizde 2013-2018 yılları arasında basılan ve içeriğinde matematiksel kavramları barındırdığı düşünülen rastlantısal olarak seçilmiş 100 resimli çocuk kitabı oluşturmaktadır. Çalışmada araştırmacılar tarafından ilgili literatür taraması yapılarak oluşturulmuş ve uzman görüşü alınarak son şekli verilmiş olan “Resimli Öykü Kitapları Matematiksel İçerik Formu” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Resimli Öykü Kitapları Matematiksel İçerik Formu, kitapların genel bilgileri, biçimsel özellikleri, içerik özellikleri ve matematiksel kavramları içeren kısımlar olmak üzere dört bölümden oluşmuştur. Kitapların analizinde genel bilgiler, biçimsel özellikler ve içerik özellikleri frekans olarak hesaplanmış, matematiksel kavramları içeren bölümde ise betimsel analiz yapılmıştır. Çalışmada, resimli öykü kitaplarının konu ve temaları, çocukların yaş grubuna ve gelişimlerine uygunlukları, resim-metin ilişkileri incelenmiş ve kitapların okul öncesi çocukları için yeterlilikleri belirlenmiştir. Sonuç olarak resimli öykü kitaplarında en fazla mekânda konum/yön ve sayma-sayı-rakam kavramlarının yer aldığı, olasılık kavramına kitaplarda en az sıklıkla yer verildiği ortaya çıkmış, grafik ve örüntü kavramlarına ise resimli öykü kitaplarında hiç yer verilmediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

okul öncesi, resimli öykü kitabı, matematiksel kavram

EXAMINING ILLUSTRATED STORY BOOKS CONTAINING MATHEMATICAL CONCEPTS IN TERMS OF STYLE AND CONTENT

In early childhood, illustrated story books prepared for children play an important role in supporting children’s development, revealing their potential and teaching certain concepts. Illustrated story books, which children encounter frequently, can be used for different learnings and contain many images, will reveal their sense of wonder and encourage them to think. In illustrated story books; presence of spatial and temporal elements and presentation of concepts indicating contrast, dimension and amount enrich children’s learning and mathematical thinking. The aim of this study is to examine illustrated story books that contain mathematical concepts for preschool period, in terms of style and content. The study was planned as a qualitative research based on the document analysis method. The sample group consisted of 100 illustrated children’s books published in Turkey between 2013-2018 and selected randomly. In the study, the “Form for Mathematical Content of Illustrated Story Books”, which was prepared by researchers upon the literature review and finalized according to expert opinion, was used as data collection tool. The Form for Mathematical Content of Illustrated Story Books consisted of four sections as copyright page data of books, stylistic properties, content properties and mathematical concepts. The data were collected by researchers between May-June 2018. When analyzing the books; copyright page data, stylistic properties and content properties were calculated as frequency and the descriptive analysis was conducted in the section including mathematical concepts. In the study, the subjects and themes of the illustrated story books, their convenience for children’s age groups and development, and illustration-text relationships were examined and the adequacy of the books for preschool children was determined. As a consequence, it was revealed that illustrated story books gave place to concepts such as position/direction in space and counting-numbers-digits the most and to the probability concept the least. On the other hand, it was determined that illustrated story books never gave place to concepts such as graphic and pattern.

Keywords:

preschool, illustrated story book, mathematical concept,

PDF

___

Alkan Ersoy, Ö. ve Bayraktar, V. (2015). Okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı kavramı ve çocuk kitaplarının özellikleri. F. Temel ve A. Turla (Ed.). Her yönüyle okul öncesi eğitim (4. Baskı). Ankara: Hedef Yayıncılık.
Anderson, A., Anderson, J., & Shapiro, J. (2004). Mathematical discourse in shared storybook reading. Journal for Research in Mathematics Education, 35, 5-33.
Anderson, A., Anderson, J., & Shapiro, J. (2005). Supporting multiple literacies: Parents’ and children’s mathematical talk within storybook reading. Mathematics Education Research Journal, 16(3), 5-26.
Aygün, A. (2014). 2004-2013 yılları arasında yayımlanan resimli öykü kitaplarında metin-resim ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Baroody, A. J., Clements, D. H., & Sarama, J. (2019). Teaching and learning mathematics in early childhood programs. In C. Brown, M. B. McMullen & N. File (Eds.), Handbook of Early Childhood Care and Education (1st ed., pp. 329-353). Hoboken, NJ: Wiley Blackwell Publishing.
Bilgin, H. (2011). 5-6 yaş çocuklarına yönelik 1990-2010 yılları arasında basılan resimli kitapların çocuğa görelik kavramına göre incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Brookshire, J., Scharff, L. F., & Moses, L. E. (2002). The influence of illustrations on children's book preferences and comprehension. Reading Psychology, 23, 323-339.
Burke, C. L., & Copenhaver, J. G. (2004). Animals as people in children's literature. Language Arts, 81(3), 205-213.
Casey, B. (2004). Mathematics problem-solving adventures: A language-arts-based supplementary series for early childhood that focuses on spatial sense. In D. Clements & J. Samara (Eds.), Engaging young children in mathematics: Standards for early childhood mathematics education (pp. 377–389). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Casey, B., Erkut, S., Ceder, I., & Young, J. M. (2008). Use of a storytelling context to improve girls’ and boys’ geometry skills in kindergarten. Journal of Applied Developmental Psychology, 29, 29–48.
Clements, D. H., Sarama, J., & DiBiase, A. M. (2003). Engaging young children in mathematics: Standards for early childhood mathematics education. Routledge.
Cotti, R., & Schiro, M. (2004). Connecting teacher beliefs to the use of children’s literature in the teaching of mathematics. Journal of Mathematics Teacher Education, 7(4), 329-356.
Çakmakçı, N. (2011). Çocuk kitaplarında oyun öğesi ve okul öncesi eğitim amaçlı etkileşimli çocuk kitabı tasarım çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çelik, M., & Kandır, A. (2011). Matematik gelişimi 6 testi (Progress in maths) nin 60-77 aylar arasında olan çocuklar için geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4(1), 146-153.
Dağlıoğlu, H. E., & Çakmak, Ö. Ç. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayınlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 23, 510-534.
Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
Dilek, A. (2014). 4-6 Yaş Çocuk Öykülerindeki Kadın Kahramanların Mesleksel Analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
Duncan, G. J., Dowsett, C. J., Claessens, A., Magnuson, K., Huston, A., C., Klebanov, P. vd. (2007). School readiness and later achievement. Developmental Psychology, 43(6), 1428-1446.
Elia, I., van den Heuvel‐Panhuizen, M., & Georgiou, A. (2010). The role of pictures in picture books on children's cognitive engagement with mathematics. European Early Childhood Education Research Journal, 18(3), 275-297.
Erdal, K. (2008). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarında temizlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 339-356.
Fırat, Z. S., & Dinçer, Ç. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Doğal Matematik Dilini Kullanımlarına İlişkin Uygulamaları ile Görüşlerinin Karşılaştırılması. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 9(4), 312-341.
Ginsburg, H. P., & Seo, K.-H. (1999). Mathematics in children’s thinking. Mathematical Thinking and Learning, 1(2), 113–129.
Gönen, M. (1989). Beş ve Altı Yaş Anaokul Çocuklarının Resimli Çocuk Kitaplarındaki Değişik Resimleme Tarzlarına Tepkileri. Türk Kütüphaneciliği, 3(1), 32-35.
Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. & Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160), 250-265.
Gönen, M., Uygun, M., Erdoğan, Ö. & Katrancı, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının fiziksel, içerik ve resimleme özellikleri açısından incelenmesi. Milli Eğitim, 196, 258-272.
Gönen, M., Uludağ, G., Tanrıbuyurdu, E. F., & Tüfekçi, E. (2014). 0-3 yaş çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarının özelliklerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 129-136.
Gönen, M., Karakuş, H., Uysal, H., Kehci, A., Ulutaş, Z.& Kahve, Ö. (2016). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31, 724-735.
Green, K. B., Gallagher, P. A., & Hart, L. (2018). Integrating Mathematics and Children’s Literature for Young Children With Disabilities. Journal of Early Intervention, 40(1), 3-19.
Güleç, H. & Gönen, M. (1997). 1974-1993 Yılları Arasında Türkçe Basılmış Olan Resimli Öykü Kitaplarının Resimlendirilme ve Fiziksel Özellikleri Yönünden İncelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 11(1), 42-53.
Güzelyurt, T., & Saraç, S. (2018). 48-66 Aylık Çocukların Gelişim Düzeylerine Uygun Çocuk Kitapları Nasıl Olmalıdır? Bir Delphı Çalışması. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (Çedar), 2(1), 52-75.
Hojnoski, R. L., Columba, H. L., & Polignano, J. (2014). Embedding mathematical dialogue in parent–child shared book reading: A preliminary investigation. Early Education and Development, 25(4), 469-492.
Hsiao, C. Y., & Chang, Y. M. (2016). A Study of the Use of Picture Books by Preschool Educators in Outlying Islands of Taiwan. International Education Studies, 9(1), 1-19.
Hunsader, P. D. (2004). Mathematics trade books: Establishing their value and assessing their quality. The Reading Teacher, 57(7), 618-629.
Işıtan, S. (2005). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
İnan, C. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının matematik dersini öğretebilme konusunda hazır bulunuşluk düzeylerinin değerlendirilmesi (Diyarbakır İl Örneği). Turkish Studies – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 537-550.
Jackman, H. (2012). Early Education Curriculum: A Child’s Connection to the World, (Fifth Edition). Cengage Learning. Canada, Nelson Education.
Kalaycıoğlu, A. (2012). 36-72 aylık Türk ve Yabancı çocukların ebeveyn ve öğretmenlerinin resimli çocuk kitabı seçme ölçütlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kardaş Koçak, M. (2017). 2000-2004 yılları arasında okul öncesi dönem çocukları için yayınlanmış olan hikâye kitaplarının dış yapı, içyapı ve resimleme nitelikleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Kaya, D. (2015). Çocuklara yönelik dergi ve kitaplarda tipografi sorunları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kıldan, A. O., & Gümrükçü Bilgici, B. (2011). Okul öncesi eğitim alan çocukların ebeveynlerinin çocuk kitabı seçme ölçütlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Milli Eğitim, 192, 105-120.
Kılıç, Z., Değirmenci, Ş., Ünsal, F. Ö., & Balat, G. U. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarında yer alan temel kavramların incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 424-441.
Klibanoff, R.S., Levine, S.C., Huttenlocher, J., Vasilyeva, M., & Hedges, L.V. (2006). Preschool children's mathematical knowledge: The effect of teacher math talk. Developmental Psychology, 42(1), 59-69.
Körükçü, Ö. (2012). Okulöncesi eğitime yönelik resimli çocuk kitaplarının bulunması gereken temel özellikler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 243-254.
Leech, K., A., & Rowe, M., L. (2014). A comparison of preschool children’s discussions with parents during picture book and chapter book reading. First Language, 34, 205–226.
Levine, S. C., Suriyakham, L. W., Rowe, M. L., Huttenlocher, J., & Gunderson, E. A. (2010). What counts in the development of young children's number knowledge?. Developmental psychology, 46(5), 1309-1319. MacDonald, A. & Murphy, S. (2019): Mathematics education for children under four years of age: a systematic review of the literature, Early Years, 39, 1-18.DOI:10.1080/09575146.2019.1624507
Maričić, S. M., Stakić, M. M., & Malinović-Jovanović, N. T. (2018). The role of literary content for children in preschool mathematics education. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 14(2), 631-642.
Mennanoğulları, B. (2008). İlköğretim I. Kademe Öğrencilerinin Çocuk Hikâye Kitaplarının Tipografik Özellikleri ile İlgili Görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri). (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2013). Çocuk gelişimi ve eğitimi, çocuk edebiyatına giriş. http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/%C3%87ocuk%20Edebiyat%C4%B1na%20Giri%C5%9F.pdf erişim tarihi: 07.08.2019
National Association for the Education of Young Children (NAEYC) (2010). Early Childhood Mathematics: Promoting Good Beginnings. https://www.naeyc.org/files/naeyc/file/positions/psmath.pdf erişim tarihi: 07.08.2019
Nicholas, J. L. (2007). An exploration of the impact of picture book illustrations on the comprehesion skills and vocabulary development of emergentreaders. Doctoral dissertation. Louisiana State University.
Öçal, T., Öçal, M. & Şimşek, M. (2015). Investigating mathematical elements in story books approprıate for pre-schoolers. Current Research in Education, 1 (2), 58-69.
Özgider, D. S. (2010). Türkiye ve İngiltere’de çok satılan çocuk kitaplarının biçimsel ve içerik özellikleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Powell, S. R., & Nurnberger-Haag, J. (2015). Everybody counts, but usually just to 10! A systematic analysis of number representations in children’s books. Early Education and Development, 26(3), 377-398.
Prendergast, M., Harbison, L., Miller, S., & Trakulphadetkrai, N. V. (2019). Pre-service and in-service teachers’ perceptions on the integration of children’s literature in mathematics teaching and learning in Ireland. Irish Educational Studies, 38(2), 157-175.
Rathé, S., Torbeyns, J., Hannula-Sormunen, M. M., & Verschaffel, L. (2016). Kindergartners’ spontaneous focusing on numerosity in relation to their number-related utterances during numerical picture book reading. Mathematical Thinking and Learning, 18(2), 125-141.
Rolton, G., & Katsouranis, M. (2002). Read to Me: A Practical Guide to Sharing Books with Your Child in the Vital Preschool Years. Australian Council for Education Research.
Saçkesen, S. (2008). Çocuk kitapları seçiminde anne-babaların ve okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Saracho, O. N., & Spodek, B. (2010).Families’ selection of children’s literature books. Early Childhood Education Journal, 37(5), 401-409.
Sarı, N. (2006). Çocuk kitapları illüstrasyonları üzerine bir araştırma ve bir örnekleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Sever, S. (1995). Çocuk kitaplarında bulunması gereken yapısal ve eğitsel özellikler. Abece Eğitim ve Ekin ve Sanat Dergisi, 107, 14-15.
Shatzer, J. (2008). Picture book power: Connecting children's literature and mathematics. The Reading Teacher, 61(8), 649-653.
Shih, J., & Giorgis, C. (2004). Building the mathematics and literature connection through children’s responses. Teaching Children Mathematics, 10(6), 328–333.
Skoumpourdi, C., & Mpakopoulou, I. (2011). The prints: A picture book for pre-formal geometry. Journal of Early Childhood Education, 39, 197-206.
Sperry-Smith, S. (2016). Erken çocuklukta matematik. (çev. Serap Erdoğan) Ankara: Eğiten Kitap.
Susperreguy, M. I., & Davis-Kean, P. E. (2016). Maternal math talk in the home and math skills in preschool children. Early Education and Development, 27(6), 841-857.
Şahin, G. (2014). Okulöncesi Dönem Çocuk Kitaplarında Görsel Bir Uyaran Olarak Resim. Electronic Turkish Studies, 9(3), 1309-1324.
Tokgöz, İ. (2006). Okul öncesi çocuklarına yönelik kitapların dil gelişimi ve anlambilim açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Turan, F., & Ulutaş, İ. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki resimli öykü kitaplarının özellikleri ile öğretmenlerin bu kitapları kullanma durumlarının incelenmesi. Hacettepe Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1),21-45 .
Ulug, E., & Bayraktar, A. (2014). Determination of the required features of children's picture books. Journal of Education and Future, 6(25), 25-42.
Ural, S. (2013). Okulöncesi Çocuk Kitaplarının Tanımı. M. Gönen (Ed.) Çocuk edebiyatı (s. 33-55). Ankara: Eğiten Kitap.
Üstün, E. & Akman, B. (2003). Üç yaş grubu çocuklarda kavram gelişimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 137-141.
Üzel, Ö. (2007). Serpil Ural’ın çocuk kitaplarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Van den Heuvel-Panhuizen, M., & Elia, I. (2011). Kindergartener’s performance in length measurement and the effect of picture book reading. ZDM Mathematics Education, 43, 621-635.
Van den Heuvel-Panhuizen, M., & Van den Boogaard, S. (2008). Picture books as an impetus for kindergartners’ mathematical thinking. Mathematical Thinking and Learning, 10, 341–373.
Vannıcopulou, A. (2004). Resimli Çocuk Kitaplarında Kadın Karakterler, (Çev: D. Çiftçi Yeşiltuna). Ege Eğitim Dergisi, 5 (2), 65-73
Veziroğlu, M. & Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının M. E. B. Okul öncesi eğitim programındaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37 (163), 226-238.
Wikholm, M. & Aerila, J-A. (2016). Teaching mathematics with children’s literature in Finland. International Journal of Learning and Teaching. 8(4), 253-261.
Yaşar Ekici, F., Turhan, Ş., Yılmaz, T., Kabaca, İ., Poyraz, Y., & Numanoğlu, Z.K. (2016). 2005 - 2015 Yılları Arasında Yayımlanmış Okul Öncesi Hikâye Kitaplarının Kavramsal, Gelişimsel ve Biçimsel Açıdan İncelenmesi. Eurasian Education & Literature Journal 6(2). 9-23.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Yıldız, C., Yazıcı, D. N., & Durmuşoğlu, M. C. (2016). 2010-2015 Yılları Arasında Yayımlanmış Resimli Çocuk Kitaplarının Resimleme Özelliklerinin İncelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1),43-55.
Yılmaz Genç, M. M., & Özen Uyar, R. (2016). Resimli Çocuk Kitaplarının Fene Yönelik Kavram, Konu Ve Temalar Açısından İncelenmesi. Journal of International Social Research, 9(46),600-607.
Yılmaz Genç, M. M., Akıncı Coşgun, A., & Pala, S. (2017). A Study of Mathematical Content Provided in Illustrated Children's Books. Eurasian Journal of Educational Research, 69, 159-175.