MUHARREM KOÇ, ÖZLEM HASKAN AVCI, ÖZNUR BAYAR

Kadın Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği'nin (KTCRSÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de öğrenim gören kadın üniversite öğrencilerine yönelik bir Kadın Toplumsal Cinsiyet Rolü Stresi Ölçeği'nin (KTCRSÖ) geliştirilmesidir. Cinsiyet kadın ve erkek arasındaki biyolojik farklılıklara işaret ederken, toplumsal cinsiyet kadınların ve erkeklerin toplumdaki algılanışına işaret etmektedir. Çoğu zaman bireyler, toplumsal cinsiyet rollerine uygun hareket etmek durumunda kalmaktadırlar. Toplumsal cinsiyet rolüyle ilgili beklentilere uygun davranmak strese neden olmaktadır ki buna toplumsal cinsiyet rolü stresi denmektedir. Türkiye'de kadınların toplumsal cinsiyet rolü stresini geçerli ve güvenilir olarak ölçebilecek bir ölçme aracına rastlanmamıştır. Bu amaçla bu çalışmada geliştirilen KTCRSÖ'nün geçerlik ve güvenirlik çalışmaları 721 kadın üniversite öğrencisi üzerinde yapılmıştır. Veriler SPSS 23.0 ve LISREL 8.8 programıyla analiz edilmiştir. KTCRSÖ'nün geçerliği açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yoluyla incelenmiştir. Ayrıca yapı geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Ölçeğin, ölçüt bağıntılı geçerliği, Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği ile incelenmiştir. TCRTÖ ile KTCRSÖ pozitif yönde anlamlı bir korelasyon olduğu saptanmıştır (r=.68, p < .01). KTCRSÖ'nün güvenirliği ise Cronbach Alpha katsayısı (Alpha = .926) ve testi yarılama yöntemi ile (.97) sınanmıştır. Çalışma sonucunda, KTCRSÖ'nün kullanılabilirliği tartışılmış ve ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğuna karar verilmiştir.

Development of The Feminine Gender Role Stress Scale (FGRSS): Validity and Reliability Study

The aim of this study is to develop Feminine Gender Role Stress Scale (FGRSS). While sex refers to the biological differences of male and female; gender refers to the perception of males or females in society. Often times, people are forced to behave based on their perceived gender. Meeting the demands of adhered gender role results stress which called gender role stress. There is no instrument to evaluate gender role stress level of women in Turkey. FGRSS, which developed in this study has been applied to 721 female students during the development process. The data was analyzed by use of SPSS 23.0 and LISREL 8.8. FGRSS's validity was evaluated through exploratory and confirmatory factor analysis. Content validity was also tested by expert opinion. Also, the convergent validity of the scale was tested with Gender Role Attitude Scale. It was determined that there is a significant positive correlation between GRAS and FGRS (r=.68, p < .01). FGRSS's internal reliability was tested through the Cronbach's alpha and Spearman-Brown split-half coefficient. As a result FGRSS's applicability was discussed and the scale was found valid and reliable.

PDF

___

Akın, A. ve Demirel, S. (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri. ÇÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 73-82.

Akman, S. (2004). Stresin nedenleri ve açıklayıcı kuramlar. Türk psikoloji bülteni, 10, 34-35.

Aytaç, S. ve Bayram, N. (2000). Marmara depremi sonrası bireylerdeki stres tepkilerinin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 42-61.

Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (2010). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (18. Basım). Ankara: PegemA Yayıncılık.

Cherry, A. L. (2005). Examining global social welfare issues. ThomsonBrooks/Cole, Belmont.

Çevik, A. (2008). Tarihsel süreçte psikosomatik tıp ve psikosomatik bozukluklara genel bir bakış. Türkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics, 1(2), 1-11.

Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik (3. Basım). Ankara: Pegem Yayıncılık.

Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet ayrımcılığının sosyolojik açıdan incelenmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(511), 12-27.

Dökmen, Z. Y. (1991). Bem cinsiyet rolü envanteri kadınsılık ve erkeksilik ölçekleri Türkçe formunun psikometrik özellikleri. Kriz Dergisi 7(1), 27-40.

Eisler, R. M. (1995). The relationship between masculine gender role stress and men's health risk: The validation of a construct. In R. F. Levant & W. S. Pollack (Eds.), A new psychology of men (pp. 207- 228). New York: Basic Books.

Fraenkel, J.R. ve Wallen, N.E. (2006). How to design and evaluate research in education. NY: McGraw- Hill.

Gillespie, B. L. & Eisler, R.M. (1992). Development of the Feminine Gender Role Stress Scale: A cognitive- behavioral measure of stress, appraisal, and coping for women. Behavior Modification, 16, 426-438.

İmamoğlu, E. O. (1991). Aile içinde kadın-erkek rolleri. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Türk Aile Ansiklopedisi, 3.

Kaçar, Ö. (2007). Toplumsal cinsiyet ve kadının konumu: Türkiye'de yakın zamanlardaki değişimi anlamak. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.

Kavuncu, A. N. (1987). BEM Cinsiyet Rolü Envanteri'ni Türk toplumuna uyarlama çalışmaları. Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Lazarus, R. S. (1993). From psychological stress to the emotions: A history of changing outlooks. Annual Review of Psychology. 44, 1-21.

Martz, D. M., Handley, K. B. ve Eisler, R. M. (1995). The relationship between feminine gender role stress, body image, and eating disorders. Psychology of Women Quarterly, 19, 493-508.

Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çeviren). Bilim ve Sanat, Ankara.

Özkan, T. & Lajunen, T. (2005). Masculinity, femininity, and the Bem Sex Role Inventory in Turkey. Sex Roles, 52, 103-110.

Sancar, S., Acuner, S., Üstün, İ. ve Bora, A. (2005). Cinsiyet eşitsizliği bir "kadın sorunu" değil, toplumun sorunudur. UNDP-Kalkınma ve Demokratikleşme Projelerinde Cinsiyet Eşitliği Hedefinin Gözetilmesi Eğitimi,2006.

Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.

Turan, N., Öztürk, A., Kaya, H. Ve Atabek Aştı, T. (2011). Toplumsal cinsiyet ve hemşirelik. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 4(1), 167-173.

Zeyneloğlu, S., ve Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.

Uçman, P. (1990). Ülkemizde Çalışan Kadınlarda Stresle Başa Çıkma ve Psikolojik Rahatsızlıklar. Psikoloji Dergisi, 7(24), 58-75.

Well, S., Kolk, A. M. & Arrindell, W. A. (2005). Cross-cultural validity of the Masculine and Feminine Gender Role Stress Scales. Journal of Personality Assessment, 84(3), 271-278.