BASMALA THEMED MASNAVI BY ZİHNİ OF ERZURUM
İslam dininin kaynaklarında önemle yer alan ve her hayırlı işin başı olarak tekrarlanan besmele, klasik şiirimizde de bahsedilen konular arasındadır. Besmele, daha çok divanların önsözleri ile ilk beyitlerinde, "bismillah" redifli gazellerde ve mesnevilerin giriş bölümlerinde ele almmıştır. Besmelenin, divanlarda müstakil ve hacimli olarak ele almdığı mesnevi sayısı ise çok azdır. Bunlardan biri de Erzurumlu Zihnî'nin Divanında bulunan mesnevisidir. Bu makalede, bir divan şairinin müstakil olarak yazdığı besmele konulu mesnevisi incelenmeye çalışıldı. Besmele hakkındaki genel bilgiler giriş bölümünde verildi. Mesnevi, şekil ve içerik açısından incelendi. Aıuzun "fe"ilâtün fe"ilâtün fe"ilün" kalıbıyla yazılan mesnevinin toplam beyit sayısı 118'dir. "Dinî mesneviler" grubunda yer alan manzumede, bölümler kesin çizgilerle birbirinden ayrılmamıştır. Mesnevide besmele, çok çeşitli açılardan ele alınmış, değişik benzetmelere konu edilmiştir. Mesnevinin bütün beyitlerinin dil içi çevirisi yapılmıştır. Beyitlerin günümüz Türkçesine aktarılmasıyla okuyucunun mesnevi ile doğrudan iletişim kurması amaçlanmıştır.
ERZURUMLU ZİHNÎ’NİN BESMELE KONULU MESNEVİSİ
Basmala, thought to be the starting point for every good deed and have been importantly stated in Islamic religious sources, is among the topics that are also mentioned in our classical poems. Basmala has been mentioned mostly in the prefaces and first couplets of divans, odes with basmala repeated voice and prologues of masnavis. The number of masnavis in which Basmala has been studied self-contained and intensely is very few. Masnavi by Zihni of Erzurum is one of these few masnavis. In this article, it is aimed to analyze a self-contained written, Basmala themed masnavi of a divan poet. The general information about Basmala has been stated in the introduction. Masnavi has been analyzed in terms of fo nd con n . Th o nu b of coup of h n v h w w n n h p n of “f ’ ün f ’ ün f ’ ün”, 118. In h po h ong h g ou n v , h ch p no p d from each other transparently. Basmala has been discussed in various perspectives and mentioned in different metaphors. Each couplet of the masnavi has been translated. By citing the couplets in modernday Turkish, it is aimed that readers can communicate with the masnavis directly
___
- AYDIN, Fuat (2004). “Meleküt”, TD VİA, 29, s. 45—47.
- ÇELEBİOĞLU, Amil (1998). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- DERMAN, M. Uğur ve Mustafa UZUN (1992). “Besmele (Hat)”, TDl/İA, 5, s. 532— 537.
- DURAN, Hamiye (2014). Besmele efsiri (Şerh—i Besmele) Hünkâr Hacı Bektaş—ı Veli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- EFE, Ahmet (2014). Besmele Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
- GÖZÜBÜYÜKZADE, İbrahim Efendi (1977). Risâletu'n fî Hakk—il Besmele (Besmele Risalesi), Ankara: Sevinç Matbaası.
- GÜNDÜZ, İrfan (1993). “Ceberüt”, TDVİA, 7, s.193—194.
- GÜRGENDERELİ, Müberra (2010). Türkçe Mesnevilerde Besmele Şiirleri, İstanbul: Acar Bilgi Merkezi Yayınları.
- KARTAL, Ahmet (2013). Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevi, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
- MACİT, Muhsin (2001). Erzurumlu Zihnî Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- SEVGİ, Ahmet (1999). “Molla Câmî’nin Besmele Şerhi ve Türk Edebiyatına Tesirleri”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5, s. 1—50.
- TULUM, Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- UZUN, Mustafa (1992). “Besmele (Kültür ve Edebiyat)”, TD VİA, 5, s. 538—540.
- ÜSTÜNER, Kaplan (2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz, Ankara: Akçağ Yayınları.
- ÜZGÖR, Tahir (1990). Türkçe Divan Dibaceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- YAVUZ, Yusuf Şevki (2003). “Lth—i Mahfüz”, TD VİA, 27, s. 151.
- YILDIRIM, Suat (1992). “Besmele”, TDl/İA, 5, s. 529—532.
- ISSN: 2148-5232
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: Gümüşhane Üniversitesi Edebiyat Fakültesi