"Âlim"den "Aydın"a Geçiş Sürecine Bir Örnek: "Hattat" Abdülkadir Saynaç Efendi ve "Yazı Ustası" Oğlu Sait Yada Bey

Osmanlı'nın yetiştirip Cumhuriyet'e miras bıraktığı son hattatlardan olan Abdülkadir Efendi unutulmuş değerlerimizden biridir. Devrin meşhur hattatlarından Hasan Rızâ, Bakkal Ahmed Ârif, Karınâbâdî Hasan Hüsnü ve Sâmi Efendilerden değişik yazılar meşketmiş, Dârülfünûn'un Ulûm-ı Şer'iyye (İlâhiyât), Edebiyat ve Cumhuriyet'ten sonra da Hukuk fakültelerini bitirmiş bir münevver olan Hattat Abdülkadir Efendi aynı zamanda eski şiirimizin geleneklerini sürdüren son şâirlerdendir. Abdülkadir ve Kadrî mahlaslarını kullanan Abdülkadir Efendi'nin bazı şiirlerini topladığı Dîvânnâme'si ve manzum Arınâme'si dikkat çeken edebî eserleri arasında sayılmaktadır. Abdülkadir Efendi'nin çocuklarından Sait Yada Bey ise Cumhuriyet'in yetiştirdiği bir aydın, babasından öğrendiği hat sanatının inceliklerini Almanya'da gördüğü kaligrafi eğitimiyle telif ederek Latin harflerine uygulayan bir "yazı ustası"dır. Bu makalede çeşitli kaynaklar taranarak baba ile oğulun hayat hikâyeleri ve şahsiyetleri hakkında bilgi verilmiş, düşünce yapıları aktarılmış, eserlerinden örnekler sunulmuştur.

An Example of the Transition from "the Scholar" to "the Enlightened": "The Calligrapher" Abdülkadir Saynaç and His Son Sait Yada "the Master of Writing"

Abdulqadir Efendi is one of our forgotten calligraphers, who grew up in the late Ottoman period and left his heritage to Republican days of Turkey. He learned different types of writing from his era's famous calligraphers like Hasan Rıza, Bakkal Ahmed Ârif, Karınâbâdî Hasan Hüsnü, and Sâmi Efendi, as well as graduated from the Faculty of Theology and Literature of Dar al-Funun, and from Law School in the republican period. He is also one of the latest representatives of classical Turkish poetry. His son Sait Yada is also an intellectual of the Republican era. He was a "master of writing", who combined the subtle features of traditional calligraphy that he learned from his father with his modern calligraphy education he receieved in Germany, and applied the traditional calligraphy to Latin writing. Deriving from various sources, this article analyzes the biographies of Abdulqadir Efendi and his son, and offers remarks about their scholarly mindset with examples from their works.

PDF

___

Altunya, Niyazi, Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü: 1926-1980, Ankara 2006.
Artun, Ali - Aliçavuşoğlu, Esra, Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı, İstanbul 2009.
Aslıer, Mustafa, "Düşünen Bir Sanatçıyı Kaybettik", Ankara Sanat, III/31 (Ankara 1968), s. 5.
____________, Meslekî ve Teknik Öğretim, XVII/196 (Ankara 1969), s. 35-36.
Bayat, Ali Haydar, Hüsn-i Hat Bibliyografyası (1888-1988), Ankara 1990.
Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, Ankara 1973.
Derman, Uğur, "Medresetü'l-Hattâtîn", DİA, XXVIII, Ankara 2003, 341-342.
___________, Emin Barın ve Koleksiyonu, İstanbul 2010.
Elcil, Fatih, Feyhaman Duran ve Koleksiyonu Hatlarının Çağdaş Türk Resmine Yansımaları, doktora tezi, 2007, İstanbul Üniversitesi SBE, 2007.
Gündüz, Hüseyin, "Nevşehirli Bir Hattat Abdülkadir Saynaç Efendi", Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi, sy. 6 [Nevşehir 2006], s. 25-28.
Hersekli Ârif Hikmet, Dîvân, İstanbul 1335.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Hattatlar, İstanbul 1970.
İslimyeli, Nüzhet, "Yada'nın Ardından", Ankara Sanat, III/31 (Ankara 1968), s. 13.
______________, Türk Plastik Sanatları Ansiklopedisi, I-III, Ankara 1967-1971. İstanbul Müftülüğü Meşîhat Arşivi, Defter Nr. 1724.
Kara, İsmail- Şeker, Şemsettin, Bir İnsan Bir Devir İbnülemin Mahmud Kemal'in Hutût-ı Meşâhir Defteri, İstanbul 2010.
Kara, İsmail, "Fani Dünya", Dergâh, sy. 227 (İstanbul 2009), s. 3-6.
__________, "Hat Sanatı Siyaset Sahnesine İner mi?", Derin Tarih, sy. 15 (Haziran, İstanbul 2013), s. 42-45.
__________, Şeyhefendinin Rüyasındaki Türkiye, İstanbul 2002.
Koçu, Reşat Ekrem, "Abdülkadir Efendi, Nevşehirli", İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul 1958, I, 118.
Konyalı, İbrahim Hakkı "Abdülkadir Sayanc", Tarih Hazinesi, II/13 (İstanbul 1951), s. 654-659.
Korkmaz, Zeynep, Nevşehir ve Yöresi Ağızları, Ankara 1994.
Muratçay, Zekai, "Türkler Her Devirde Hat Sanatının En Başarılı Temsilcileri Olmuşlardır", Milliyet Sanat Dergisi (14.09.1973), s. 9.
Nebioğlu, Osman, "Saynaç, Abdülkadir", Kim Kimdir Ansiklopedisi, 6. Fasikül, İstanbul 1961-1962.
Öğreten, Ahmet, "Türk Kültüründe Yada Taşı ve XVIII. Yüzyıl Sonu Osmanlı Rus Savaşlarında Kullanılması", TTK Belleten, LXIV, 241 (Ankara 2001), s. 863- 901.
Özkafa, Fatih, "Kültürel ve Estetik Bakımdan 'Vav' Harfine Analitik Bir Yaklaşım", Turkish Studies, VII/4 (Ankara 2012), s. 2577-2600.
Özpalabıyıklar, Selahattin, Bir Yazı Sevdalısı Emin Barın, İstanbul 2006.
Rado, Şevket, Türk Hattatları : XV. Yüzyıldan Günümüze Kadar Gelmiş Ünlü Hattatların Hayatları ve Yazılarından Örnekler, İstanbul 1987.
Sayar, Ahmed Güner, A. Süheyl Ünver (Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri), İstanbul 1994.
Taşkale, Faruk, "Fatih Divanı", İsmek El Sanatları, sy. 6 [İstanbul 2010], s. 6-17.
__________, "Gelenekten Geleceğe Tezhip Sanatında Bir Yolculuk", İsmek El Sanatları, sy. 9 (İstanbul 2010), 6-19.
__________-Gündüz, Hüseyin, Hat Sanatında Hilye-i Şerife: Hz. Muhammed'in Özellikleri, İstanbul 2006.
Telli, Hidayet, Üç Kuşak Gazi Eğitimli Sanatçılar, Ankara 2006.
Tilgen, Nurullah, Eyüplü Hattatlar (1650-1950), İstanbul 1950.
_____________, Ortaoyunu Üstadı Kavuklu Hamdi, İstanbul 1948.
Türk, İbrahim Caner, "II. Meşrutiyet Dönemi Eğitimcisi Satı Bey ve Coğrafya Öğretimi", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sy. 40 (Erzurum 2009), s. 423-438.
Ulusal, Zeliha, Hat Sanatı Tarihi ve Medresetü'l-Hattâtîn, yüksek lisans tezi, 2008, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yada, Sait, "Millî Kültür ve Millî Yazı", Ankara Sanat, II/22 (Ankara 1968), s. 16-17.
________, "Yazı Öğretim ve Eğitimi", Ankara Sanat, II/23 (Ankara 1968), s. 10-11.
________, "Yazının Sanat Özelliği", Ankara Sanat, II/21 (Ankara 1968), s. 12-13.
________, Tatbikî Güzel Sanatlar Okullarının Doğuş Sebepleri ve Fonksiyonları, İstanbul 1968.
________, Türk Eğitimi Ana Hatları I, İstanbul 1960.
________, Yazı Sanatı, Ankara 1947.