TOKAT ŞER'İYYE SİCİLLERİNE GÖRE OSMANLI HUKUKUNDA KARZ SÖZLEŞMESİ

1805-1843/1220-1258 yılları arasında Tokat Mahkemesi'ne ait şer'iyye sicillerine dayanan çalışmada, Osmanlı hukukunda karz sözleşmesi incelenmiştir. Osmanlı hukukunun İslam hukukuna dayanması sebebiyle, öncelikle İslam hukuku kaynakları çerçevesinde teorik olarak incelenen karz sözleşmesi, Tokat Mahkeme sicillerinde tutulan kayıtlar esas alınarak Osmanlı hukuku uygulamasına yansıyan yönleriyle de ele alınmıştır. İslam hukuku teorik eserlerinin yanı sıra sicillerde rastlanan uyuşmazlıklarda taraflarca mahkemeye sunulup kadı tarafından verilen hükme esas teşkil eden ve bu sebeple sicillerde kayıt altına alınan fetvalar da kaynak olarak alınmıştır. Ayrıca karz sözleşmesinin Roma ve Türk borçlar hukukundaki görünümleri de incelenerek elde edilen sonuçlar, Osmanlı hukuku uygulaması ile mukayese edilmiştir. Yapılan çalışma neticesinde teorik İslam hukuku kaynakları ile mahkeme kayıtları arasında bir çelişkiye rastlanmamış olup teori ve uygulama arasında büyük bir uyum gözlenmiştir.

(Loan Agreement in Ottoman Law as seen from the Kadi Court Registers of Tokat)

In this study depending on the records of Tokat Court dated 1805-1843/12201258, loan agreement in Ottoman law has examined. Due to the Ottoman law based on Islamic law, primarily, loan agreement has examined theoretically in the framework of Islamic law sources and then Tokat Court records have discussed in the reflected direction of the application on the basis of Ottoman law. The fatwas recorded in the registers have taken as the source as well as Islamic theoretical works. In addition, loan agreement has examined in Roman and Turkish law and then the results obtained have compared with Ottoman law practice. As a result of this study, contradiction has not detected between theoretical sources of Islamic law and the Tokat Court records. In fact, it has observed a great fit between theory and practice.

___

Akıncı, Şahin: Roma Borçlar Hukuku: 818 Sayılı BK ve 6098 Sayılı TBK ile Mukayese- li, Konya, Sayram Yayınları, 2013.
Apaydın, H. Yunus: "Karz," DİA, C. XXIV, s. 520-525, (Çevrimiçi) http://www.islaman- siklopedisi.info/dia/pdf/c24/c240330.pdf, 26.02.2015.
Atar, Fahrettin: İslam İcra ve İflas Hukuku, Ed. Mehmet Kılıç, İstanbul, 1990.
Aydın, M. Âkif: Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, İstanbul, Hars Yayıncılık, 2005.
Bardakoğlu, Ali: "Havâle," DİA, C. XVI, s. 507-512, (Çevrimiçi) http://www.islamansiklo- pedisi.info/dia/pdf/c16/c160293.pdf, 27.02.2015.
Bayındır, Abdülaziz: "Bey' bi'l-Vefâ," DİA, C. VI, s. 20-22, (Çevrimiçi) http://www.isla- mansiklopedisi.info/dia/pdf/c06/c060018.pdf, 28.02.2015.
Berki, Ali Himmet: Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye), İstanbul, Hikmet Yayınları, 1965.
Bilmen, Ömer Nasuhi: Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, Enes Sarmaşık Yayınları, t.y., C.VI.
Demir, Şaban: "10 Numaralı Tokat Şer'iye Sicili'nin Transkripsiyonlu Metni ve Değerlen- dirilmesi," Gaziosmanpaşa Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2010.
Ekici, Oktay: "33 Numaralı Tokat Şer'iye Sicili'nin Transkripsiyonlu Metni ve Değerlen- dirilmesi," Gaziosmanpaşa Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2010.
Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul, Der Yayınları, 2005.
Gedikli, Fethi: "Galata Şer'iyye Sicillerinde Mudârebe-Karz İlişkisi," Osmanlı Hukuku: Makaleler, İstanbul, Gündoğan Yayınları, 2012, s. 9-30. (İlk neşri "Galata Şer'iyye Sicillerinde Mudârebe-Karz İlişkisi," İstanbul Araştırmaları, Bahar 1997, Yıl 1, Sayı 4, s. 111-127).
Gümüş, M. Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2012, C.II.
Hanilçe, Murat: "16 Numaralı Tokat Şer'iye Sicili'nin Transkripsiyonlu Metni ve Değer- lendirilmesi," Gaziosmanpaşa Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2009.
Kaplan, Çetin: "55 Numaralı Tokat Şer'iye Sicili'nin Transkripsiyonlu Metni ve Değerlen- dirilmesi," Gaziosmanpaşa Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2011.
Kaya, Süleyman: "XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari Ve Tatbiki Olarak Karz İş- lemleri," Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İs- lam Hukuku Bilim Dalı, (Yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul, 2007.
Koca, Ferhat: "Mekruh," DİA, C. XXVIII s. 581-583, (Çevrimiçi) http://www.islamansik- lopedisi.info/dia/pdf/c28/c280351.pdf, 03.03.2015.
"Mendup," DİA, C. XXIX, s. 128-130, (Çevrimiçi) http://www.islamansiklopedisi.info/ dia/pdf/c29/c290081.pdf, 03.03.2015.
Köse, Saffet: "Hiyel," DİA, C. XVIII, s. 170-178, (Çevrimiçi) http://www.islamansiklope- disi.info/dia/pdf/c18/c180086.pdf, 27.02.2015.
Kurt, Ekrem: Tüketim Ödüncü Sözleşmesi (Karz Akdi), Ankara, Adalet Yayınevi, Nisan 2014.
Muhammed Kadri Paşa: Mürşidu'l-hayran ilâ ma'rifeti ahvâli'l-insan, Amman, 1987.
Odabaşı, Mehmet: "Kuveyt Türk Faizsiz Bankacılık İlkeleri Eğitim Notları", (Çevrimiçi) http://islamekonomisi.org/murabahavadeli-satis/, 26.02.2015.
Özcan, Tahsin: Tahsin Özcan, Osmanlı Para Vakıfları: Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2003.
Özdemir, Ahmet: "Karz Akdinin Mahiyeti ve Faizli İşlemleri Önleme Fonksiyonu," Çu- kurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ocak-Haziran 2012, C. XII, No:1, s. 125-144, (Çevrimiçi) http://ilahiyat.cu.edu.tr/tr/dergi/2012_12-1/2012_12-1.pdf, 27.02.2015.
Umur, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, 3. Baskı, İstanbul, Beta, Ağustos 2010.
Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, 1983.
Sarıbal, İsmet: "23 Numaralı Tokat Şer'iye Sicili, Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi," Ga- ziosmanpaşa Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2004.
Serahsî: Mebsût: 1000 Yılın İslam Fıkhı Temel Eseri Deliller ve Hükümler, Ed. Mustafa Cevat Akşit, İstanbul, Gümüşev, 2011, C.XIV.
Somer, Pervin: 100 Soru - 100 Cevap Roma Borçlar Hukuku, İstanbul, XII Levha, Şubat 2010.
Şener, Abdulkadir: İslam Hukukunda Hibe (Doçentlik Tezi), Ankara, Ankara Üniversite- si İlahiyat Fakültesi Yayınları, No:162, 1984, s. 80, (Çevrimiçi) http://kitaplar.ankara. edu.tr/dosyalar/pdf/592.pdf, 27.02.2015.
Şener, Mehmet: "İslam Hukukunda Karz-ı Hasen," D.E.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi Fa- külte Dergisi, İzmir, No: 6, 1989, s. 391-403.
Tahiroğlu, Bülent: Roma Hukuku Dersleri: Tarihi Giriş, Hukuk tarihi, Genel
Erdoğmuş, Belgin: Kavramlar, Usul Hukuku, 10. Basım, İstanbul, Der Yayınları, 2014.
Yıldız, Hacer: "50 Nolu (H.1254/M.1838-1839) Tokat Şer'iye Sicili'nin Transkripsiyo- nu ve Değerlendirilmesi," Erciyes Üniversitesi, SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, 2007. DİĞER KAYNAKLAR
TDV İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi, Tokat Mahkemesi 10, 16, 23, 33, 50, 55 numaralı şer'iyye sicilleri.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110204-1.htm
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.4721&MevzuatIliski=0&- sourceXmlSearch=
6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring Ve Finansman Şirketleri Kanunu, (Çevrimi- çi) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121213-1.htm, 26.02.2015.
Buhari: "Mezâlim", 3; "Havalat", 1-2, "İstikraz", 4-12.
Ebû Dâvûd: Akdiye, 29, 3628.
İbn Mâce: "Sadakat", 19. Şemseddin er-Remlî: Nihâyetü'l-muhtac, Beyrut, 1404/1