Milletlerarası Özel Hukukta Uygulanacak Hukukun Lex Fori Esasına Göre Belirlenmesi

Lex fori terimi uyuşmazlığa bakan mahkemenin hukukunu, bir başka ifadeyle forum devletinin hukukunu işaret etmektedir. Milletlerarası özel hukukta genel kural usulî meselelere lex fori’nin uygulanması, buna karşılık esasa uygulanan hukukun bir bağlama kuralı aracılığıyla belirlenmesidir ki bu hukuk yabancı bir hukuk olabileceği gibi lex fori de olabilir. Kanunlar ihtilafı hukukunda lex fori’nin esasa uygulanacak hukuku belirleyen genel bir kural olması yaklaşımı kabul edilmemektedir; bununla birlikte lex fori’nin uygulanmasına imkân tanıyan milletlerarası özel hukuk yöntemleri bulunmaktadır. Uygulanacak hukuk forum devletinin kamu düzeni ile çatışıyorsa, o hukuk uygulanmaz; yerine lex fori uygulanır. Her devletin siyasi, sosyal ve ekonomik yapısını koruyan müdahaleci kuralları bulunmaktadır ve bu maddi hukuk kuralları, kapsama alanındaki bütün meselelere uygulanacak hukuk ne olursa olsun doğrudan uygulanırlar. Renvoi lex fori’nin uygulandığı bir başka yöntemdir. Yetkili yabancı hukukun kanunlar ihtilafı kuralları lex fori’ye iade atıf yaptığında, forum devletinin hâkimi bu atfı kabul ederek kendi hukukunu uygulayacaktır. Forum devleti mahkemesi uygulanacak yabancı hukukun içeriğinin tespit edilememesi halinde de kendi hukukuna göre hüküm verecektir. Bunun dışında modern kanunlar tek taraflı kanunlar ihtilafı kuralları getirerek lex fori’nin uygulanmasını sağlamaktadır. Belirli durumlarda bu kural sadece politik bir tercihe dayanmaktadır. Bu makale milletlerarası özel hukukta lex fori’nin uygulanmasının artık milliyetçi ya da şovenist bir yaklaşım olarak kabul edilmediğini öne sürmektedir. İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu ile kıyaslandığında MÖHUK’un lex fori’yi daha fazla konuda esas almamış olması eleştiriye açıktır.

Anahtar Kelimeler:

Lex fori, Uygulanacak Hukuk, Kamu Düzeni, Müdahaleci Kurallar, Atıf (renvoi), Tek taraflı kanunlar ihtilafı kuralı

PDF

___

Balkar Bozkurt, S, “Uluslararası Özel Hukukta Bitmeyen Tartışma: Atıf (Renvoi) Teorisi, Uygulanması ve Değerlendirilmesi” (2014) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Doç. Dr. Melike Batur Yamaner’in Anısına Armağan, 795.
Bogdan, M, “Private International Law as Component of the Law of Forum” (2011) 348 Recueil des cours, 9.
Clarkson, C.M.V, “Marriage in England: Favouring the Lex Fori” (1990) 10 Legal Studies, 80.
Ehrenzweig, A.A, “The Lex Fori in the Conflict of Laws- Exception or Rule” (1959) 32 Rocky Mountain Law Review, 13.
Ehrenzweig, A.A, “The Lex Fori-Basic Rule in the Conflict of Laws” (1960) 58 Michigan Law Review, 637.
Erkan, M, “Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Yabancı Hukukun Tatbiki: Olan vs Olması Gereken” iç Bilgin Tiryakioğlu/Mesut Aygün/Ali Önal/Kübra Altıparmak/Cansu Kaya (edr), Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu Eskişehir 21-22 Nisan 2016 (Yetkin 2016) 543.
Francq,S, “Unilateralism” iç Jürgen Basedow, Giesela Rühl, Franco Ferrari and Petro de Miguel Asensio, (edr), Encyclopedia of Private International Law, 1780-1791, Edward Elgar Publishing (2017).
Juenger, F.K, “General Course on Private International Law (1983)” (1985) 193 Recueil des cours, 123. Lando, O, “Lex Fori in Foro Proprio” (1995) 2MJ, 359.
Requejo Isidro, M, “Lex Fori (lex fori in proprio foro” iç J. Basedow (edr), European Encyclopedia of Private International Law, 105-113, Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing (2017) http://hdl.handle.net/11858/00-001M-0000-002E-9722-C, 1 (erişim: 13.07.2022)
Mills,A, Confluence of Private International Law and International Law (2009).
Özdemir Kocasakal, H, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (Galatasaray Üniversitesi Yayınları 2001).
Özdemir Kocasakal, H, “Doğrudan Uygulanan Kurallar” iç Feriha Bilge Tanrıbilir/Gülce Gümüşlü Tunçağıl (edr) 10. Yılında MÖHUK Sempozyumu (Adalet 2018) 48.
Parra-Aranguren, G, “General Course of Private International Law: Selected Problems” (1988) 210 Recueil des cours, 9.
Sauveplanne, J. G, “New Trends in the Doctrine of Private International Law and Their Impact on Court Practice” (1982) 175 Recueil des cours, 9.
Symeonides, S, “Private International Law: Idealism, Pragmatism, Eclecticism” (2017) 384 Recueil des cours, 9. Şanlı, Esen ve Ataman Figanmeşe, Milletlerarası Özel Hukuk (9. Bası Beta 2021).
Tanrıbilir, F. B, “Yabancıların Türk Yetkili Makamları Önünde Evlenmesi ve Kamu Düzenine Aykırılık Meselesi” iç Bilgin Tiryakioğlu/Mesut Aygün/Ali Önal/Kübra Altıparmak/Cansu Kaya (edr), Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu Eskişehir 21-22 Nisan 2016 (Yetkin 2016) 457.
Vischer, F, “General Course on Private International Law” (1992) 232 Recueil des cours, 9.
Webb, P.R.H, “Thoughts on the Place of English Law as Lex Fori in English Private International Law” (1961) 10 International and Comparative Law Quarterly, 818.
Yöney, C, Yabancı Hukukun Uygulanması (Oniki Levha 2018).