İZMİR 29-30 NO'LU ŞER'İYYE SİCİLLERİNDE YER ALAN KAYITLARDA KESİN SATIŞ (BEY'-İ BÂT) AKDİ

Osmanlı Devleti özel hukukunda bey' (satım) akitleri, diğer davalar gibi, şer'iyye sicillerine kaydedilmiştir. Günümüz Hukuk Tarihi çalışmalarında Osmanlı şer'iyye sicillerinin okunması ayrı bir önem taşımaktadır. Her şehrin kayıtları araştırmacılar tarafından incelenmekte, hukuk yazınına kazandırılmaktadır. Yaptığımız bu çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti'nin önemli bir liman kenti olan İzmir'in şer'iyye sicil kayıtlarında yer alan alım-satım akitlerini değerlendirmektir. Böylece diğer şehirlerin kayıtlarıyla bir mukayese yapma imkânı doğacağı kanaatini taşımaktayız. Örnek olarak seçilen farklı sicil kayıtlarının yanı sıra satımın tanımı, unsurları, hukukî niteliği, akdin kuruluşu, türleri, eksiklik ve geçersizliği ile akdin hüküm ve sonuçları gibi teorik bilgilere de yer verilmiştir. Sicillerin incelenmesi, ait olduğu döneme ilişkin hukukî uygulamanın yanı sıra, İzmir şehrindeki eski yer/mahalle adları, mevkiler, gayrimenkul fiyatları, toplumsal, ekonomik durum ve hareketlerle ilgili olarak da aydınlatıcı olmaktadır.

(Irrevocable Sale Contract in the Registers of Izmir Kadi Court)

Sale contracts (bey') in private law of Ottoman Empire, like other cases, had been registered to Shari'a Court Records. In current legal history studies, the reading of Ottoman Shari'a Courts' Records (Şer'iyye Registers/Records) has a particular importance. The records of each city of the Empire are being studied by different researchers and are introduced to the literature of law. The purpose of this article is to evaluate the contracts of purchase and sale (emptio venditio) of Shari'a Courts' Records of a major port city of Ottoman Empire, İzmir. Thus we consider that there will be the opportunity to make a comparison with the records of other cities. Different court records as selected examples as well as the theoretical information such as the definition, elements and legal nature of a sale contract, the establishment of the contract, types of sale contracts and invalidity of contract has been explained. Analyzing/Reading of the records not only gives the legal information related to the period to which it belongs but also clarifies the ancient names of places/neighborhoods, locations, the prices of real estates, relevant social and economic situations and movements.

___

Akgündüz, Ahmed, Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye (Mecelle Ta'dilleri ve Gerek- çeleriyle Birlikte), (OSAV Yayınları), İstanbul 2013, (Karşılaştırmalı).
Akgündüz, Ahmed, "İrsadi Vakıf" maddesi, DİA, C. 22, İstanbul 2000, (İrsad).
Akgündüz, Ahmed, İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Özel Hukuku-II, (Miras, Borçlar, Eşya, Ticaret ve Devletler Hususi Hukuku, 3. Cilt, (OSAV Yayınları), İstanbul 2012, (Külliyat).
Akyiğit, Ercan, Yeni Türk Borçlar Kanununa Göre Satış, Mal Değişimi ve Bağışlama Söz- leşmeleri, (Seçkin Yayınları), Ankara 2011.
Ali Haydar Efendi, Hocaeminefendizâde, Dürerü'l-Hükkâm Şerhü Mecelleti'l-Ahkâm, Mecelle Şerhi, C. 1, (Çev. R. Gündoğdu-O. Erdem), İstanbul, Gül Neşriyat, tarihsiz.
Ansay, Sabri Şaki, İslam Hukuku, (Yeni Cezaevi Basımevi), Ankara 1946.
Apaydın, H. Yunus, "Fesad", DİA, C. 12, İstanbul 1995.
Aral, Fahrettin, Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri, Genişletilmiş 5. Baskı, (Yetkin Yayın- ları), Ankara 2003.
Aydın, Mehmet Âkif; Türk Hukuk Tarihi, (Beta Yayınları), 8. Baskı, İstanbul 2010.
Aydoğdu, Murat-Kahveci, Nalân, Türk Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 6088 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Göz Önüne Alınarak Şema ve Tablolarla Açıklamalı Özel Borç İlişkileri Ders Kitabı, (İleri Yayınları), İzmir Ocak-2013.
Bardakoğlu, Ali, "Bey", DİA, C. 6, İstanbul 1992, (Bey').
Bardakoğlu, Ali, "Bey' bi'l-Vefâ", DİA, C. 6, İstanbul 1992, (Vefâ).
Barkan, Ömer Lütfi, "Mülk Topraklar ve Sultanların Temlik Hakkı", Türkiye'de Toprak Me- selesi Toplu Eserler I, İstanbul 1980.
Berki, Ali Himmet, Hukuk Tarihinden İslam Hukuku-I, (Örnek Matbaası), Ankara 1955, (A. Berki).
Berki, Şakir, Borçlar Hukuku (Özel Hükümler), (AÜHF Yayınları), Ankara 1973, (Ş. Ber- ki).
Bilge, Necip, Borçlar Hukuku, Özel Borç Münasebetleri, (BTHAE Yayınları), Ankara 1971.
Cin, Halil-Akgündüz, Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, (Osmanlı Araştırmaları Vakfı), İstan- bul 2011.
Cin, Halil-Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, 4. Baskı, (Sayram Yayınları), Konya 2011.
Cin, Halil, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Ankara 1978.
Demir, Abdullah, Türk Hukuk Tarihi, (Yitik Hazine Yayınları), İstanbul Şubat 2011, (Hu- kuk Tarihi).
Demir, Abdullah, Medeni Yargılama Hukuku, Osmanlı Mahkemesi, (Yitik Hazine Yayın- ları), İstanbul Ekim 2010, (Yargılama).
Doğanay, İsmail, Ticarî Alım-satım Akdi ve Nev'ileri, Genişletilmiş 2. Baskı, (Adalet Yayı- nevi), Ankara 2003.
Ebû Zehrâ, Muhammed, Ebû Hanife, Çev.O. Keskioğlu, 5. Baskı, (DİB Yayınları) Ankara 2005.
Ekinci, Ekrem Buğra; Osmanlı Hukuku-Adalet ve Mülk, (Arı Sanat Yayınları), İstanbul, 2008.
Eren, Fikret, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'na Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Ge- nel Hükümler, 16. Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2014, (Genel).
Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, (Yetkin Yayınları), Ankara 2014, (Özel).
El-Mavsılî, İmam Abdullah İbni Mahmud ibni Mevdûd İbni Mahmud Ebu'-Fazl Mec- düd'd-din (Ter. Celâl Yeniçeri), El-İhtiyar, Metni el-Muhtar li'l-Fetvâ, Arapça ve Türk- çe, İmam-ı Azam'ın İçtihad ve Görüşleri, 2. Baskı, (Şamil Yayınevi), İstanbul Ekim 2011.
Fendoğlu, Hasan Tahsin, Türk Hukuk Tarihi, (Filiz Yayınevi), İstanbul 2000.
Fetava-yı Hindiyye (Fetava-yı Alemgiriyye),Ter: Mustafa Efe, Haz: İsmail Karakaya; C. 5, (Akçağ Yayınları), Ankara 1985.
Günay, Ramazan, "Şer'iye Sicillerinde Mülk Alışverişleri: Kullanılan Usul ve Dil", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 27, s. 15-24, Aralık 2012.
Hacı Reşid Paşa, Rûhü'l-Mecelle, Darü'l-Hilâfetü'l-Âliyye (İstanbul) 1326, (1-2. Ciltler Aynı Ciltte).
Halebî, İbrahim bin Muhammed, İzahlı Mültekâ el-Ebhur Tercümesi, Çev. Mustafa Uysal C. 3, (Çelik Yayınevi), İstanbul, tarihsiz.
Hatemi, Hüseyin, İslam Hukuku Dersleri, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, (Sümer Kitabevi), İstanbul 2012.
Karaman, Hayrettin, Anahatlarıyla İslâm Hukuku (1. 2. 3. Ciltler Bir Arada), 13. Baskı, (Ensar Neşriyat), İstanbul 2008.
Kaşıkçı, Osman, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, (OSAV Yayınları), İstanbul 1997.
Koschaker, Paul-Ayiter, Kudret, Modern Hususî Hukuka Giriş Olarak Roma Hususî Hu- kukunun Ana Hatları, Ankara 1975.
Mergınânî, Şeyhülislâm Burhanüddin Ebu'l-Hasan Ali bin Ebû Bekir, El-Hidâye, İslâm Fıkhından Tahkikli ve Tahriçli, Hanefîler İçin İslâm Fıkhı, , Çev. Ahmed Meylânî); C. 3-4, (Kahraman Yayınları), İstanbul 2013.
Olgaç, Senai, Borçlar Hukuku Akdin Muhtelif Nevileri (I), Satış ve Trampa, (İsmail Akgün Matbaası), İstanbul 1966.
Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2004.
Es-Sâğircî, Esad Muhammed Sâid, Delilleriyle Hanefî Fıkhı, (Ter. Heyet), (Karınca-Polen Yayınları), İstanbul 2010.
İmam Tahâvî, Mukayeseli Hanefî Fıkhı, Tahâvî Muhtasarı, ter. Soner Duman), (Beka Ya- yınları), İstanbul, Nisan 2013.
Tunçomağ, Kenan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. II, İstanbul 1974.
Üçok, Coşkun-Mumcu, Ahmet, Bozkurt, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, 11. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2006.
Von Tuhr, Andreas, Borçlar Hukukunun Umumî Kısmı, C. I-II, İstanbul 1952.
Yavuz, Cevdet, Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), 6098 Sayılı TBK'na Göre Gün- cellenmiş ve Yenilenmiş 9. Baskı, (Beta Yayınları), İstanbul 2011.
Yazman, İrfan, "Mecelle Hukukunda Selem Akdi", http://dergiler/38/308/3472.pdf
Yılmaz, Reha-Demir, Abdullah, Umumî Hukuk Tarihi, (Zirve Üniversitesi Yayınları), Ga- ziantep 2012.
Zevkliler, Aydın-Gökyayla, Emre, Borçlar hukuku, Özel Borç İlişkileri, 14. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2014.
Zeydan, Abdulkerim, İslâm Hukukuna Giriş, Çev. Ali Şafak, (Kayıhan Yayınları), İstanbul 2008.