Grotius Öncesinde İlk Modern Uluslararası Hukuk Düşüncesinin Oluştuğu Tarihsel Koşullar ve Erken Klâsik Dönemdeki Öğreti

Ortaçağda Avrupa’da Hıristiyan ülkeler arasındaki ilişkiler feodalite et-kisindeydiler. Papalık ve Kilise örgütü bu ülkeler üzerinde otorite kurmuştu. “Respublica christiana” denilen Hıristiyan ülkeler üzerinde Papalık ve Ro- ma-Germen İmparatorluğu evrensel hükümranlık iddiasındaydı. Merkezî krallıklar zayıftı. XIII’üncü yüzyılla birlikte merkezî monarşiler ekonomik ve siyasal şartların değişmesiyle güçlenmeye başladı ve feodaliteyi tasfiyeye girişti. Aralarındaki iktidar mücadelesinden ötürü zayıflayan Papalık ve İm-paratorluk güçten düştü. Merkezî ulusal monarşiler, egemenlik sahibi devlet-lerini inşa etmeye giriştiler. O zamana kadar skolâstik yazarlar, din temelli bir kavimler hukuku, “jus gentium” üzerinde çeşitli düşünceler geliştirmiş- lerdi. XV’inci yüzyılda Rönesans’ta egemen ulus-devletlerin yükselişi hız-landı. Monarşiler arasında dış ilişkiler yoğunlaştı. Savaş ve barışa, diploma-siye, antlaşmalara ilişkin kuralların oluşturulması ihtiyacı doğdu. Uluslarara-sı hukukun klâsik öğretisinin kurulduğu XVII’nci yüzyılda, Avrupa Kamu Hukuku, “Jus Publicum Europaeum”, egemenler arası hukuk, “jus interpotestates” olarak gelişti. Uluslararası hukuk öğretisinin klâsik kuruluşundan önce, XVI’ncı yüzyılda, başta İspanyol teologlar olmak üzere bazı öncü yazarlar, “jus gentium” üzerine yapıtlar vermişlerdi. Asker ya da sivil birkaç hukukçu da devletler arasında savaş ve barış, elçilik, antlaşmalar gibi konu-larda hukukî eserler yazmıştı. Bu dönem, öğreti tarihi içerisinde, “erken klâ-sik dönem” olarak nitelenir. Bu çerçevede, Francisco de Vitoria, Domingo de Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis, eldeki makalede incelenen yazarlardır. Bu dö- nemde yapıt vermiş Francisco de Vitoria ve Francisco de Suarez, uluslararası hukukun bağımsız bir disiplin olmasına giden yolda, uluslararası hukukun tarihinde, birinci aşamayı temsil etmektedirler. İkinci aşama, daha sonra, XVII’nci yüzyılda, Hugo Grotius’la başlayarak yaşanacaktır. Öğreti tarihin-de, erken klâsik dönemden, Grotius’la başlayacak klâsik döneme geçişte Alberico Gentilis köprü oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Uluslararası Hukukun Tarihi, Uluslararası Hukuk Öğretisi, Ortaçağda Jus Gentium, Rönesansta Kavimler Hukuku, Uluslararası Hukukun Erken Klâsik Dönemi, Uluslararası Hukukun Öncü Yazarları, Francisco de Vitoria, Domingo de Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis

PDF

___

Akad Mehmet, Dinçkol V. Bihterin, Genel Kamu Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2004
Akal Cemal Bâli, “Masumlar Öldürülemez – Masumlar Öldürülebilir: Vitoria, El Inca ve Spinoza’da iletişim Hakkı”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 24, 2003, ss. 11–27
Akal Cemal Bâli, Modern Düşüncenin Doğuşu, Dost Kitabevi, Ankara, 2005
Akın İlhan, Devlet Doktrinleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1962
Albayrak Kadir, Semavi Dinlerde Barış ve Şiddet İkilemi, Sarkaç, Ankara, 2010
Aral Vecdi, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, XII Levha, İstanbul, 2010
Aral Vecdi, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, XII Levha, İstanbul, 2010
Atalay Ahmet Halûk, Uluslararası Hukukun Oluşumu, Göçebe Yayınları, İstanbul, 1997
Baechler Jean, Kapitalizmin Kökenleri, çev. Kılıçbay Mehmet Ali, İmge, An- kara, 1994
Bakruşin S., Efimov A., Mintz İ., Kosminski E., Uluslararası İlişkiler Tarihi, Cilt 1, çev. Tokatlı Atilla, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2009
Barcia Trelles Camilio, “Francisco Suarez (1548-1617) Les théologiens espagnols du XVIème siècle et l’école moderne du droit international”, RCADI, vol. 43, 1933-II
Barthélemy J., “François De Vitoria”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 1–36
Bloch Marc, Feodal Toplum, çev. Kılıçbay Mehmet Ali, Savaş Yayınları, Ankara, 1983
Bodin Jean, Les six livres de la République, De L’Imprimérie de Jean de Tournes, Lyon, 1579
Bottéro Jean, Ouaknin Marc-Alain, Moingt Joseph, İnancın En Güzel Tarihi, çev. Birkan İsmail, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
Bouillet M.–N., Dictionnaire Universel d’Historie et de Géographie, Trentième Édition, Librairie Hachette, Paris, 1864
Bouillet M.–N., Dictionnaire Universel des Sciences, des Lettres et des Arts, Librairie Hachette, Paris, 1896
Cevizci Ahmet, Felsefe Tarihi, Say Yayınları, İstanbul, 2010
Challaye Felicien, Dinler Tarihi, çev. Tiryakioğlu Samih, Varlık Yayınları, İstanbul
Chanda Nayan, Küreselleşmenin Sıradışı Öyküsü, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009
Dunan Marcel, Bowle John, Larousse Encyclopedia of Ancient and Medieval History, Librairie Larousse & Paul Hamily, London, 1967
Dunan Marcel, Roberts John, Larousse Encylopedia of Modern History, Librairie Larousse & Paul Hamilyn, London, 1964
Durant Will, The Story of Civilization: Part III – Caesar and Christ, Simon And Schuster, New York, 1954
Durant Will, The Story of Civilization: Part IV – The Age of Faith, Simon And Schuster, New York, 1954
Durant Will, The Story of Civilization: Part V – The Renaissance, Simon And Schuster, New York, 1954
Durant Will, The Story of Civilization: Part VI – The Reformation, Simon And Schuster, New York, 1957
Eliade Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt II- Gotama Budha’dan Hıristiyanlığın Doğuşuna, çev. Berktay Ali, Kabalcı, İstanbul, 2003
Eliade Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt III – Muham- med’den Reform Çağına, çev. Berktay Ali, Kabalcı, İstanbul, 2003
Erkiner Hakkı Hakan, “Uluslararası Topluluk Kavramı”, MÜHF-HAD, C. 16, S. 1–2, Y. 2010, ss. 39–75
Farabi, El-Medinetü’l Fâzıla, çev. Danışman Nafiz, M.E.B., İstanbul, 1990
Gaurier Dominique, Histoire du droit international, Presses Universitaires de Rennes (PUR), Rennes, 2005
Gökberk Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990
Grateloup Léon-Louis, Les Philosophes de Plâton à Sartre, Hachette, Paris, 1985
Grotius Hugo, De Jure belli ac pacis libri tres in quibus jus naturae et gentium item juris publici praecipua explicantur, S. Claudij, & Hominis Silueftris, Paris, 1625
Gül Muammer, Ortaçağ Avrupa Tarihi, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2010
Güriz Adnan, Hukuk Felsefesi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1999
Habib İsmail, Avrupa Edebiyatı ve Biz – Garpten Tercümeler, Birinci Cild, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1940Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970
Hawking Stephen, Mlodinow Leonard, Büyük Tasarım, çev. Öğünç Selma, Doğan Kitap, 2012, İstanbul
Hernández Ramón, “The Internationalization of Francisco de Vitoria and Do- mingo de Soto”, Fordham International Law Journal, Volume 15, Issue 4, Article 4, 1991, ss.1031–1059
Hobbes Thomas, Leviathan, or the Matter, Form and Power of a Commonwealth, Ecclesiastical and Civil, Printed for Andrew Crooke, at the Green Dragon in St. Paul’s Churchyard, 1651
Höfert Almut, “Geç Ortaçağda Devletler, Kentler ve Yurttaşlar”, Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011, ss. 73–88
Kabaağaç Sina, Alova Erdal, Lâtince Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstan- bul, 1995
Kennedy Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, çev. Karanakçı Birtane, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1993
Kılıç Muharrem, Özsellik ile Olgusallık Arasında Hukuk Kavramı – St. Thomas’ın Hukuk Kuramı Örnekleminde Doğal Hukuksal Bir Analiz, Yetkin, Ankara, 2011
Kitabı Mukaddes, İstanbul, 2000
Knutsen Torbjon L., Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, çev. Özay Mehmet, Açılım Kitap, İstanbul, 2006
Kubalı Hüseyin Nail, Anayasa Hukuku Dersleri – Genel Esaslar ve Siyasî Rejimler, İstanbul Üniversitesi Yayınlarından No. 1417, Hukuk Fakültesi No. 312, Kurtulmuş Matbaası, İstanbul, 1969
Lange Christian L., Histoire de l’Internationalisme Jusqu’à la Paix de Westphalie, Felix Alcan, Paris, 1919
Lerminier Eugéne, Introduction Générale à l’Histoire du Droit, Chamerot & Alex-Gobelet, Paris, 1835
Macfarlane Alan, Kapitalizm Kültürü, çev. Kır Remzi Hakan, Ayrıntı, İstanbul
Michel Thomas, Hıristiyan Tanrıbilimine Giriş, Orhan, İstanbul, 1992
Michelet Jules, Rönesans, çev. Berker Kazım, Cumhuriyet, 1998
Moreau-Reibel J., “Le droit de Société interhumaine et le jus gentium”, Recueil des Cours, 77, 1950-II
Nasr Seyyid Hüseyin, Leaman Oliver, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Öçal Şamiş, Başoğlu Hasan Tuncay, Açılım, İstanbul, 2011
Neff Stephen C., War and the Law of Nation – A General History, Cambridge University Press, Cambridge, 2005
Nézard H., “Albericus Gentilis”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 37–93
Nys Ernest, Études de Droit International et de Droit Politique, Alfred Castaigne, Bruxelles, 1896Nys Ernest, Le Droit De La Guerre et Les Précurseurs de Grotius, Bruxelles, Librairie Européenne Muquardt; 1882
Nys Ernest, Les Origines De La Diplomatie Et Le Droit D’Ambassade Jusqu’a Grotius, Librairie Europénnes C. Muquardt Merzbach Et Falk, 1884
Nys Ernest, Les Origines du Droit International, Alfred Castaigne, Bruxelles, 1894
Oğuz Arzu, Hukuk Tarihi ve Karşılaştırmalı Hukuk Açısından Uluslararası Ticaret Hukuku – Lex Mercatoria – Unidroit İlkelerinin lex Mercatoria Niteliği, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2001, C. 50
Ortaylı İlber, Avrupa ve Biz, Turhan, Ankara, 2007
Öktem A. Emre, Kurtarcan Bleda R., Deniz Haydutluğu ve Korsanlık – Tarihi ve Hukuki Boyutlarıyla, Denizler Kitabevi, İstanbul, 2011
Öktem Niyazi, Türkbağ Ahmet Ulvi, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet, Der Yayınları, İstanbul, 2009
Pagden Anthony, Jeremy Lawrance, Vitoria: Political Writings, Cambridge Texts in the History of Political Thought, Cambridge University Press, Cambridge 2001
Parkinson Northcote, Siyasal Düşüncenin Evrimi, çev. Harmancı Mehmet, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1976
Peters F. E., İbrahim’in Çocukları, Musevilik, Hıristiyanlık, İslamiyet, çev. Üstüntaş Nurşan, Kozmik, 2005
Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904
Pirenne Jacques, Büyük Dünya Tarihi, Cilt I, çev. Önol Nihan, Cankart Beslan, Özbek Refik, Meydan
Renaut Marie-Hélène, Histoire du droit international public, Ellipses, Paris, 2007
Robert Paul, Dictionnaire, Société Du Nouveau Littré, Paris, 1972
Rolland L., “Suarez”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 94–124 Roux Jean-Paul, Histoire des Turcs, Fayard, 1984
Ryan Magnus, “Özgürlük, Hukuk ve Ortaçağ Devleti”, Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Türkiye İş Ban- kası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011 ss. 56–71
Schmitt Carl, The nomos of the earth in the international law of the Jus Publicum Europaeum, trans. Ulmen G. L., Telos Press Publishing, New York, 2006
Scott Brown James, The Spanish Origin Of International Law – Francisco Vitoria And His Law Of Nations, The Lawbook Exchange Ltd. Union; New Jersey, 2000
Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Tür- kiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011
Strauss Leo, Doğal Hak ve Tarih, çev. Erşen Murat, Onur Petek, Say Yayınla- rı, İstanbul, 2011
Şenel Alâeddin, Eski Yunanda Siyasal Düşünüş, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No. 258, Sevinç Matbaası, Ankara, 1968
Şenel Alâeddin, İnsanlık Tarihi, İmge Kitabevi, 2009
Timbal Pierre-Clément, Castaldo André, Histoire des institutions publiques et des faits sociaux, Dalloz, Paris, 1993
Titus Harold H., Living Issues in Philosopy, American Book Company, New York
Togan Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihine Giriş, Cild I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 1534; Tarih Araştırmaları No. 2, Ede- biyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1970
Truyol y Serra Antonio, Histoire du droit international public, Editions Economica, Paris, 1995
Türk Hukuk Derneği (Kurumu), Türk Hukuk Lûgatı, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1998
Unamuno Miguel De, Yaşamın Trajik Duygusu, çev. Derinsu Osman, İnkılâp Kitapevi, İstanbul, 1986
Uzun Ertuğrul, Uzun Elif, “Uluslararası Hukukun Temelleri ve Francisco De Vitoria”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 5, Sayı: 18, 2009, ss. 39–60
Ülken Hilmi Ziya, Bilim Felsefesi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1983
Ülken Hilmi Ziya, İslam Felsefesi, Cem Yayınevi, İstanbul, 1993
Vanderpol A., Le droit de Guerre d’après les Théologiens et les Canonistes du Moyen-âge, A. Tralin, Paris, 1911
Vitoria Francisco de, De protestate civili, De Indis, De jure belli: Leçons sur le pouvoir politique, çev. Barbier, Paris, J. Vrin, 1980
Vitoria Francisco de, Leçons sur les Indiens et sur le droit de guerre, çev. Barbier, Genève, Droz, 1966
Weber Alfred, Felsefe Tarihi, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1993
Widgery Alban, Tarih Boyunca Büyük Öğretiler, çev. Soytürk Gülçiçek, Mil- liyet Yayınları, 1971
Wiesner-Hanks Merry E., Erken Modern Dönemde Avrupa, çev. Çalışkan Hamit, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009
Yüksel Ahmet Halûk (Editör), Uygarlık Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayınla- rı, No: 700, Eskişehir, 2002
ftp://ftp.bnf.fr/060/N0606957_PDF_1_-1DM.pdf
http://books.google.com.tr/books?id=_LBIpmkOzvIC&printsec=frontcover&d q=inauthor:%22francisco+de+vitoria%22&hl=tr&ei=_1kMTqCgNM_Is waD55zxDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDQ Q6AEwAQ#v=onepage&q&f=false
http://books.google.com.tr/books?id=lQQZoviOw7cC&printsec=frontcover& dq=inauthor:%22francisco+de+vitoria%22&hl=tr&ei=5VkMTqbIM4fJs wbAmJCRDw&sa=X&oi=book_result&ct=book- thumbnail&resnum=1&ved=0CC0Q6wEwAA#v=onepage&q&f=false
http://books.google.com.tr/books?id=Qayg5HqaY18C&pg=PA164&dq=Bynk ershoek&ei=TtPmTsffLozNUZH_6IEK&hl=tr&cd=3#v=onepage&q=B ynkershoek&f=true
http://fr.wikipedia.org/wiki/Molinisme
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k24370b.r=ernest+nys.langEN
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k536293/f1.image.r=les+six+livres+de+la +r%C3%A9publique.langEN
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k548036.r=vitoria.langEN
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k55070c.r=ernest+nys.langEN
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k93142.r=ernest+nys.langEN
http://www.archive.org/stream/dejureetofficiis02ayaluoft/dejureetofficiis02aya luoft_djvu.txt
http://www.archive.org/stream/leviathan03207gut/lvthn10.txt
http://www.arcive.org/search.php?query=Thomas Aquinas AND mediatype %3Atexts
http://www.britannica.com
http://www.larousse.fr/encylopedie
http://www.thelatinlibrary.com/aquinas.html
http://www.thelatinlibrary.com/august.html
http://www.thelatinlibrary.com/august.html
http://www.thelatinlibrary.com/isidore.html