Bu makalenin amacı Türkiye ile Avrupa Birliği arasında kurulmuş olan Gümrük Birliği’nin GATT’ın XXIV. maddesine tam anlamıyla uyumlu olup olmadığı konusuna açıklık getirmeye çalışmaktır. Bu çalışmada Gümrük Birliği’nin anlaşmada öngörülen makul süre içerisinde gerçekleşmemesi, Gümrük Birliği’nin tarım sektörünü tamamen dışlayarak ticaretin önemli bir bölümünü kapsam dışı bırakması nedeniyle yapılan tartışmalar tarihsel perspektif içerisinde ve orijinal belgeler üzerinden incelenmiştir. Ortaya çıkan sonuç, Türkiye-AB Gümrük Birliği’nin, ne anlaşmanın yapıldığı tarihte ne de bugün GATT’ın XXIV. maddesinde öngörülen koşulları tam olarak sağlamadığıdır. Uruguay Turu görüşmelerinde benimsendiği gibi GATT’a uyumluluk denetimi statik veya bir kez yapılan bir denetimden çok, dinamik ve sürecin her aşamasında, daha sonraki gelişmeleri de göz önüne alan düzenli kontrolleri gerektirmektedir. Bu aykırılık konusu bugün veya gelecekte Gümrük Birliği’nin işleyişinden zarar gördüğünü düşünen herhangi bir DTÖ üyesinin yapacağı bir itirazla tekrar tartışmaya açılabilir.

The objective of this paper is to assess the conformity of customs union between Turkey and the European Union with the provisions of Art. XXIV in full. The discussions upon the customs union that is not achieved in a reasonable length of time, which is foreseen in the agreement, and also the exclusion of the whole agricultural sector from the range of the customs union that should cover the substantially all trade between the parties will be analyzed. For this purpose, the original GATT/WTO documents examined from a historical perspective. This paper concludes that the customs union between Turkey and the European Union neither in the past, when the agreement was signed nor today, meets the provisions set forth in Art. XXIV of GATT. As accepted in the Uruguay-round negotiations, the examination of GATT-Conformity is not a static or one time action. It is a dynamic one and could be conducted in any stage of the customs union when needed. Today and in the future, any WTO-Member who feels affected from the functioning of a customs union could claim this contradiction.