Kur'an Işığında Din ve İnanç Hürriyeti

Kur’an’da, insanlara din ve inanç hürriyeti açısından çok geniş bir özgürlük alanı açıldığı, dinin tebliğcisi olan peygambere verilen talimatlarla ilan edilmiş ve herkesin istediği gibi inanabileceği teminat altına alınmış ve inanma kadar inanmamanın da bir insan hakkı olduğu vurgulanmıştır. Fakat ilerleyen safhalarda, gayrimüslimlerin saldırgan tutumları karşısında savunma amaçlı olarak indirilen savaşla ilgili ayetler, zaman içerisinde Müslümanlarda oluşan kanaatlerin de tesiriyle, Kur’an’ın din ve inanç hürriyetiyle ilgili ilkelerini gölgelediği gibi bir algı oluşmuştur. Dinden dönenlerin öldürülmesi gibi durumlar da buna eklenince İslâm’ın din ve inanç hürriyetini hiçe sayan bir din olduğu kanaatine varanların sayısı günden güne artmıştır. Bu makalede Kur’an’ın barışı ve uzlaşmayı önceleyen ayetleriyle savaşmayı emreden ayetleri arasındaki bağlantı tespit edilmeye çalışılacak ve bu bağlamda din değiştirmeyle ilgili hususların din hürriyetiyle ilişkisi belirlenmeye gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’an, İslâm, Din hürriyeti, Barış, Savaş.

Freedom of Religion and Faith in The Light of the Qur’an

In the Qur’an, it is declared with the instructions given to the prophet, who is the messenger of religion, that a very wide area of freedom has been opened to people in terms of freedom of religion and belief, and it is guaranteed that everyone can believe as they want, and it is emphasized that not believing is a human right as much as believing. However, in the following stages, a perception emerged that the verses related to war, which were revealed for defense purposes against the aggressive attitudes of non-Muslims, overshadowed the principles of the Qur’an regarding freedom of religion and belief, with the influence of the opinions formed over time by Muslims. The number of people who came to the conclusion that Islam is a religion that disregards the freedom of religion and belief has increased day by day when the killing of those who apostatize is added to this. In this article, the connection between the verses of the Qur’an that prioritize peace and reconciliation and the verses that command war will be tried to be determined, and in this context, the relationship between religious freedom and religious freedom will be tried to be determined.

Keywords:

Tafsir, Qur’an, Islam, Freedom of Religion and Faith, Peace, War.,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 45 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şuʿabü’l-îmân, thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Sa‘îd b. Besyûnî Zağlûl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 5. Basım, 1414/1993.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
Dânî, Osman b. Saîd. el-Beyân fî ‘addi âyi’l-Kur’ân. thk. Gânim Kudûrî el-Hamed. Kuveyt: Merkezü’l-Mahtûtat ve’t-Türâs, 1414/1994.
Ebû Dâvûd Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Thk. Şuayb el-Arnaût – Muhammed Kâmil Karabelli. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
Erdoğan, Mustafa. Anayasa Hukukuna Giriş. Ankara: Liberte Yayınları, 2004.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüğa. thk. Muhammed Avd Mür‘ib. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
Ferâhîdî, Ebû Abdirrahman el-Halil b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhîm es-Sâmirâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
Hadislerle İslâm, ed. Mehmet Emin Özafşar vd. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2013.
Izutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan. trc. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Temâm. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsiri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs b. el-Münzir. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 13 Cilt. Suud: Mektebetü Nezzâr Mustafâ el-Bâz, 3. Basım, 1419.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-Nebviyyeti li’bni Hişâm. thk. Mustafâ es-Sekā vd. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1375-1955.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1420/1999.
İbn Kuteybe ed-Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. Te’vîlü müşkili’l-Kurʾân. thk. İbrâhîm Şemsüddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
İbn Mâce, Ebû Abdillāh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddin. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ ez-Zührî. et-Tabakātü’l-kebîr. thk. Alî Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. Üsdü’l-gābe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. thk. Alî Muhammed Mu‘avvız – ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
İnce, İrfan. “Ridde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/88-91. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.
Kurtubî, Ebû Abdillah Şemsüddin. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî – İbrâhîm Etfîş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1384/1964.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Tefsîru’l-Mâturîdî – Te’vîlâtü ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. Tefsîru’l-Mâverdî (en-Nüketü ve’l-uyûn). thk. İbn Abdi’l-Maksûd b. Abdirrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Mukātil b. Süleymân. Tefsîru Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünenü’n-Nesâî. tsh. Heyet. 8 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1348/1930.
Özcan, Esat. Câbir b. Zeyd Hayatı, Mezhebi ve Tefsir Anlayışı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2022.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1412.
Râzî, Fahruddin. Mefâtîhu’l-gayb - Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
Sa‘lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. thk. el-İmâm Ebî Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422/2002.
San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘.el-Musannef, thk. Habîburrahmân el-A‘zamî. 10 Cilt. Beyrut: Tevzî‘u’l-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403-1983.
San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘. Tefsîru Abdirrezzâk. thk. Mahmûd Muhammed Abduh. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünen. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali. Esbâbü nüzûli’l-Kur’ân. thk. Âsım b. Abdilmuhsin el-Humeydân. Dammâm: Dâru’l-Islâh, 1412/1992.
Zeccâc, Ebû İshâk. Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbüh. thk. Abdülcelîl Abde Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1407.