Kur’ân-ı Kerim Tilâvetinin Keyfiyeti (Mollâ Halîl Es-Si‘İrdî Örneğinde)

Çalışma, Mollâ Halîl es-Si‘irdî’nin manzûm beyitler şeklinde telifederek şerh ettiği Şerhu diyâi basîrati kalbi’l-arûf f î’t-tecvîd ve’r-resm veferşi’l-hurûf adlı eseri ekseninde Kur’ân tilâvetinin keyfiyeti konusunu incelemektedir.Çalışma, içerik açısından Kur’ân tilâvetinde takip edilmesigereken âdâb, tecvîdli okumanın hükmü, ses/makam ve tilâvetin maneviboyutu gibi meseleleri ele almaktadır. Si‘irdî’nin tecvîdli ve makamlı okumanınhükmü konusunda İbnü’l-Cezerî ve takipçilerinden daha mütesahilolduğu sonucuna varılmıştır. Esasında bu gibi konuları, Kur’ân okumaâdâbına ve tecvîd ilmine yönelik telif edilmiş eserlerde bulmak mümkündür.Ancak makale açısından bu konuyu önemli kılan temelde iki husus bulunmaktadır.Birincisi, Kırâat ve tecvîd literatürü açısından İslâm dünyasındaKırâat ve tecvîdin manzûm olarak işlendiği önemli temel metinlerden biriolmasıdır. Anadolu’da yazılmış olan bu eserin, şimdiye kadar hem Türkiyeakademiyâsında hem de medrese çevrelerinde bir bütün olarak yeterince incelenmemişve tahkik edilmemiş olmasıdır. İkincisi, yaklaşık iki asır önceSi‘irdî’nin kaleme aldığı bu eser, yakın döneme kadar oluşmuş şark medresegeleneğinin ders müfredatı açısından sahip olduğu konumdur. Çünkümedrese ders müfredatında Kur’ân tilâvetine dair herhangi bir eser okutulmamaktadır.Dolayısıyla araştırma, bu iki noktaya bir nebze de olsa katkısunmayı amaçlamaktadır.

The State of the Quran Recitation in the Sample of (Mollâ Halîl es- Si‘irdî)

This article examines the state of the Qur’anic recitation on the axis of Mollâ Halîl es-Si‘irdî’s work named Şerhu diyâi basîrati kalbi’l-arûf f î’t-tecvîd ve’r-resm ve ferşi’l-hurûf, which he interpreted propounding it poetically. In terms of content, this article deals with issues that should be followed in reading the Qur‘an, such as the manners, the decree of reading the Quran with tajwid, voice/mode and the spiritual dimension of recitation. It has been concluded that Si‘irdî is more responsible than İbnü’l-Jezerî and her followers regarding the judgment of reading with tajwîd and makam. It is, in fact, possible to see such topics in the books written on the manners of reading the Holy Quran and the science of tajwid. However, two main points make this subject essential for the article. Firstly, the work is one of the four primary texts in the Islamic world in which tajwid is written poetically in terms of recitation and tajwid literature. Besides, this work, written in Anatolia, has not been studied neither in Turkey academy nor in madrassas so far. The second reason is the importance of this work, which was written by as-Si‘irdî two centuries ago, in terms of the curriculum of the oriental madrasah tradition formed until recently as it is hard to see any book to teach the recitation of the Qur‘an in the madrasah curriculum. Therefore, the research aims to contribute to these two points, albeit a little.

PDF

___

Ağbal, Davut. “Kur’ân’ın Üç Aşamalı İndirilişi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (22 Haziran 2018), 73-100. https://doi.org/10.18498/ amauifd.367060
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi'u’ṣ-ṣaḥîḥ. 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 2002.
Çağmar, M. Edip. “Molla Halîl el-İs’irdî’nin ‘Risâletun fî İlmi’t-Tecvîd’ Adlı Eseri”. Şarkiyat 2 (01 Kasım 2009), 153-161.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân ed-Dârimî. es-Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. Riyad: Dârü’l-Mugnî, 2000.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Davud. Riyad: Daru’sselam, 1999.
Gökçe, Cüneyt. “Molla Halil Es-Si'irdî, Hayatı, Eserleri ve Tekfir Problemine Bakışı (Nehcü’l-Enam Adlı Eseriyle Sınırlı)”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/34 (01 Aralık 2015), 76-96.
Husarî, Mahmud Halil. Ahkâm-u kırâeti’l-Kur’âni’l-kerîm. thk. Muhammed Talha Bilal. Beyrut: Dâru Besâiri’l-İslâmiyye, 1999.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr. Tefsîrü’l-Ḳur’âni’l-'azîm. 15 Cilt. Kahire: Mektebetü Evladü’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000.
İbn Yâlûşe, Muhammed b. Ali b. Yusuf. el-Fevâidü’l-müfhime fî şerhi mukaddimeti’lcezeriyye. thk. Fergalî Seyyid Arbâvî. Kahire: Mektebetü’l-âdâb, 2006.
İbnu “İbnu’l-Cezerî”, Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed. el-Ḥavâşi’l-müfehhime f î şerḥi’l-Muḳaddime. Laleli, 60.
İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. el-Mukaddime fîmâ yecibü 'ale’l-ḳāri’i en ya'lemehû. thk. Eymen Ruşdi Suveyd. Suudi Arabistan: Daru Nuru’l- Mektebat, 2006.
Ḳurṭûbî, Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmi' li Aḥkāmi’l-Ḳur’ān. thk. 'Abdullāh b. 'Abdulmuḥsīn et-Turkī. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risāle, 2006.
Muhammed el-Kārî, Molla Ali. el-Mineḥu’l-fikriyye bi-şerḥi’l-Muḳaddimeti’l- Cezeriyye. Dımeşk: Daru’l-gavsanî li’d-dirasati’l-Kur’âniyye, 2012.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi'u’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 1 Cilt. Riyad: Daru’s-selam, 2000.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. et-Tibyân fî Âdâbi hameleti’l- Ḳur’ân. Beyrut: Daru’l-minhâc, 2011.
Öncü, Mustafa. “Di İcâzetande Seydayê Mela Xelîlê Sêrtî”. Molla Halîl es-Siirdî’nin Hayatı Eserleri ve İlmi Kişiliği. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
Öncü, Mustafa. Molla Halil es-Siirdi’nin “Basiretu’l-Kulub” Adlı Tefsirinin Arap Dili ve Belagatı Açısından Tahlili. ed. Halil Akçay. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2019.
Özcan-Sevgili, Abdullah Özcan-M. Macit Sevgili. “Molla Halil es-Si’irdî’nin Biyografisi”. Molla Halîl es-Siirdî’nin Hayatı Eserleri ve İlmi Kişiliği. İstanbul: Beyan Yayınları, 1. Basım, 2019.
Özgel, İshak. “Kur’ân’ın Üç Aşamalı Nüzûlü Anlayışının Lugavî Temelleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları 3/5-6 (2001), 89-114.
Pakiş, Ömer. “Mollâ Halîl es-Si‘irdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/250-251. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Semîn el-Halebî, Şihâbuddin Ahmed. Umdetu’l-huffâz fi tefsîri eşrefi’l-elfâz. thk. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
Si‘irdî, Molla Halîl b. Molla Hüseyin b. Molla Halid. Basîretu’l-kulûb f î kelâmi allami’l-guyûb. thk. Molla Molla Sıbgatullah Sevgili (ez-Zokaydî). İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2011.
Si‘irdî, Molla Halîl b. Molla Hüseyin b. Molla Halid. Şerhu diyâi basîrati kalbi’l-arûf f î’t-tecvîd ve’r-resm ve ferşi’l-hurûf. Abdülhalik Abdülkerim, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans, 2020.
Suveyd, Eymen Ruşdi. el-Beyan li hükmi kırâeti’l-Kur’âni’l-kerîm bi’l-elhân. Cidde: el-Cemaatü’l-Hayriyye li’t-Tahfizi’l-Kur’âni’l-Kerim, 1991.
Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. Câmi’u’l-Ehâdîs. 21 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1994.
Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr. el-Câmiu’s-Sagîr min Ehâdîsi’l Beşîri’n-Nezîr. Beyrut: Dârü’l Kütübi’l İlmiyye, 2004.
Şan, Lokman. Molla Halil Siirdî’nin Kırâatlere Yaklaşımı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2020.
Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb eş-Şirbînî. Muġni’l-muḥtâc ilâ ma'rifeti me'ânî elfâẓi’l-Minhâc. thk. Muhammed Halîl Aytânî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2010.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmet. el-Mu‘cemu’l-Evsat. thk. Tarık b. İvedullah, Abdulmuhsin b. İbrahim. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ el-Ensârî. ed-Deḳā’iḳu’lmuḥkeme fî şerḥi’l-Muḳaddime. İskenderiye: Mektebetü’l-katri’l-Mısriyye, ts.