Endülüs Çökerken Musibetlerin Mürekkebiyle Saadetin Fıkhını Yazan Bir Müellif: İbn Âsım ve Cennetü’r-Ridâ Adlı Eseri

İslam tarihinde Müslümanların askeri ve siyasi açıdan en büyük muvaffakiyetleri arasında zikredilen İspanya’nın fethi ilim, edebiyat, sanat ve mimari alanlarında harikulade izler bırakarak yedi asır sonra nihayet bulmuştur. Son iki buçuk asır İber Yarımadası’nın Güneydoğusuna sıkışıp kalan Müslümanlar bir taraftan Kastilya ve Aragon gibi krallıkların tehdit ve saldırılarına maruz kalırken diğer taraftan da içeride hâkimiyet mücadeleleriyle takatlerini tüketmişlerdir. Endülüs’te Müslümanların son kalesi olan Nasrîlerin son yıllarında sır kâtipliği gibi önemli bürokratik görevler üstlenmiş İbn Âsım güçlü bir edebiyatçı ve nüfuzlu bir fakihtir. En yakını olduğu Sultan Gâlib Billâh’ın defalarca tahttan indirilmesiyle siyasi çalkantıların yaşandığı, çekirge istilasının ekonomiyi mahvettiği, Hristiyan saldırılarının kapıya dayandığı ve tüm bunların da ötesinde Müslümanların Hristiyanca yaşamaya meylettiği bir devre tanıklık etmiştir. Yaşadığı olumsuzluklar onun isyanını değil, bilakis kadere olan teslimiyetini kuvvetlendirmiştir. Musibetler içerisinde ilahi adalet ve rahmetin tecellilerini bizzat gördüğü için yaşadığı huzur dolu halet-i ruhiyeyi hayat tecrübelerinin içerisinde Müslümanlara aktarmak istemiştir. Bu çalışmada İbn Âsım’ın mevzubahis eseri içerik bakımından incelenecektir. el-Ferac be’deş-şidde başlıklı telif geleneğinin bir devamı sayılabilecek eser tasviri bir yöntemle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belağati, Endülüs Edebiyatı, İbn Âsım Ebû Yahyâ, Cenneu'r-Ridâ, Nasriler,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el- Müsned, nşr. Şuayb Arnavût. 45 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2001.
Alî b. Ebî Tâlib. Dîvânu Emîri’l-Mu’minîn. thk. Abdülazîz el-Keram. B.y.: y.y., 1988.
Alkayış, Muhammed Fatih & Doğan, Ahmet Turan. “El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de Geçen Deyimler”. Turkish Studies. 3 (2011): 464-487.
Arslan, Adnan. “et-Tenûhi ve el-Udeydân Özelinde Dünden Bugüne Bir Psikoterapi Geleneği: ‘el-Ferac Ba’deş-Şidde’ Konulu Eserler”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 / 12 (Aralık 2017): 211-233.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. es-Sunenu’l-vâride fi’l-fiten. thk. Ridâullâh b. Muhammed. 6 cilt. Riyâd: Dâru’l-Âsıme, 1416.
Gündüzöz, Soner. “Tenuhî, Ebû Alî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/470. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Hâşidî, Faysal. Cennetu’r-ridâ fi’t-teslîmi limâ gadderallâhu ve gadâ. İskenderiye: Dâru’l-Îmân, 2017.
İbn Abdirabbih, Ebû Umar. el-İkdu’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1404.
İbn Abdülberr, en-Nemerî. Behcetü’l-mecâlis ve ünsü’l-mücâlis ve şaḥẕü’ẕ-ẕâhini ve’l-hâcis, thk. Muhammed Mursî el-Hûlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, ts.
İbn Âsım, Ebû Yahyâ. Cennetu’r-ridâ fi’t-teslîmi limâ gadderallâhu ve gadâ. thk. Salâh Cerrâr. 3 Cilt. Ammân: Dâru’l-Beşîr, 1989.
İnân, Muhammed Abdullah. Devletu’l-İslâm fi’l-Endelüs. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1990.
İsfahânî, Ebû Nuaym. Hilyetu’l-evliyâ. 10 Cilt. Mısır: es-Saaâde, 1974.
Kallek, Cengiz. “İbn Âsım, Ebû Yahyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/327-328. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Ezhâru’r-riyâd. thk. Mustafa es-Sekâ, İbrahim elİbârî,
Abdülhafiz Çelebî vd. 5 Cilt. Kahire: Matbaatu Lecneti’t-Te’lîf, 1939.
Nîsâbûrî, Nizâmuddîn. Garâibu’l-Kur’ân ve ragâibu’l-Furkân. thk. Zekeriyyâ Umyerât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-İlmiyye, 1416.
Nuveyrî, Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetu’l-erab f î fununi’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâr’ul-Kutubi ve’l-Vesâik, 1423.
Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları. Ankara: TDV Yayınları, 2017.
Râzî, Fahruddîn. et-Tefsîru’l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’-Turâsi’l-Arabî, 1420.
Seâlebî, Ebû Mansûr. et-Temsîl ve’l-muhâdara. thk. Abdülfettâh Muhammed el- Halû. B.y.: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, 1981.
Şeyban, Lütfi. Reconquista Endülüs’te Müslüman-Hristiyan İlişkileri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
Umerî, Ahmed b. Yahyâ İbn Fadlillâh. Mesâliku’l-ebsâr f î memâliki’l-emsâr. 27 Cilt. Abudabî: el-Mecmau’s-Sekâfî, 1423.