20196

Vital Cuinet’e Göre XIX. Yüzyıl Sonlarında Balıkesir’in İdari, Demografik ve Sosyo-Ekonomik Yapısı

Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ile bir dönem Karesi Beyliği’nin merkezi olan Balıkesir, Orhan Bey zamanında Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetine girmiştir. Yeraltı zenginlikleri, özellikle dokumacılık, deri sanayisi ve ormanları bakımından Osmanlı ekonomisinde önemli bir yere sahip olan Balıkesir, Osmanlı idarî teşkilatında önce Anadolu eyaletine, daha sonra ise Hüdavendigâr Vilayeti’ne bağlı bulunan Karesi Sancağının merkezi olmuştur. 1880-1892 yılları arasında Düyûn-ı Umumiye İdaresi Genel Sekreteri olan Vital Cuinet, bu görevi esnasında Anadolu’yu gezerek Osmanlı Devleti’nin sosyo-ekonomik, demografik ve idarî yapısını incelemiştir. Elde ettiği izlenim ve verileri ise bir kitap haline getirmiştir. Eser, Paris’te 1892 yılında “La Turque D’Asie, Géographie Administrative Statistique Descritive et Raisonnée De L’asie-Mineure” adıyla dört cilt olarak basılmıştır. Balıkesir şehrini muhtemelen 1891 yılında ziyaret eden Cuinet’in şehre dair elde ettiği bilgiler eserin dördüncü cildinde yer almaktadır. Bu çalışmada Cuinet’in Balıkesir’e dair verdiği bilgiler esas alınarak şehrin XIX. yüzyıl sonlarındaki sosyo-ekonomik, demografik ve idarî yapısı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Balıkesir, Cuinet, Karesi, Osmanlı

According to Vital Cuinet, Administrative, Demographic and Socio-Economic Structure of Balıkesir at the end of the XIXth Century

With the weakening of the Anatolian Seljuk State, Balıkesir, which was the center of the Karesi Principality for a period, came under the domination of the Ottoman Empire during the time of Orhan Bey. Balıkesir, which had an important place in the Ottoman economy in terms of underground riches, especially weaving, leather industry and forests, became the center of the Karesi Sanjak, which was connected to the province of Anatolia first and then to the Hudavendigar Province in the Ottoman administrative organization. Vital Cuinet, who served as the General Secretary of the Ottoman Public Debt Administration from 1880 to 1892, visited Anatolia during this duty and examined the socio-economic, demographic and administrative structure of the Ottoman Empire. He had compiled the impressions and data it obtained into a book. The work was published in Paris in 1892 with the name "La Turque D'Asie, Géographie Administrative Statistique Descritive et Raisonnée De L'asie-Mineure" in four volumes. The information obtained by Cuinet, who visited Balıkesir city in 1891, is included in the fourth volume of the work. In this study, the socio-economic structure of the city at the end of the XIXth century has been revealed based on the information of Cuinet about Balıkesir.

Keywords:

Cuinet, Balikesir, Ottoman, Karesi,

PDF

___

Arşiv Belgeleri Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA) İrade Dâhiliye Nezareti (İ.DH.), 1154/90242. Şura-yı Devlet (ŞD.), 237/17. Yayımlanmış Eserler Akkaya, B. (2013). “Geçmişten Günümüze Türk Polis Teşkilatında Rütbeler”, Turkish Studies, 8/5, s. 59-72. Ali Tevfik (1308). Memalik-i Osmaniye Coğrafyası, Karabet Matbaası, İstanbul. Baykara, T. (2000). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdari Taksimatı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara. Birdal, M. (2010). The Political Economy of Ottoman Public Debt Insolvency and European Financial Control in The Late Nineteenth Century, New York. Cuinet, V. (1894). La Turquie d’Asie, Géographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnée de L’Asie Mineure, vol. I-IV, Ernest Leroux, Paris. Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Çelik, Ş. (2012). “Evliya Çelebi’nin Bandırma, Aydıncık (Edincik), ve Erdek İle İlgili Verdiği Bilgiler ve Bunların Değeri”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15/28-1, s. 67-81. Gülmez, M. (1983). “Polis Örgütünün İlk Kuruluş Belgesi ve Kaynağı”, Amme İdaresi Dergisi, 16/4, s. 3-15. Gürsoy, B. (1984). “100. Yılında Düyun-u Umumiye İdaresi Üzerinde Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ord. Prof. Şükrü Baban’a Armağan, İstanbul, s. 17-59. Issawi C. (1982). An Economic History of the Middle East and North Africa, Columbia University Press, New York. Küçük, C. ve Ertüzün T. (1994). “Düyûn-ı Umûmiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, X, Ankara, s. 58-62. Mutaf, A. (1997). Salnâmelerde Karesi Sancağı (1847-1922), Balıkesir. Öntuğ, M. M. (2006). “Balıkesir’deki Ermeni Kilisesi Ve Mektep Açma Faaliyetleri”, OTAM, 19, s. 343-364. Sayan, M. (2016). Karesi Sancağında Bor Madeni İşletmeciliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul. Pamuk Ş. (2018). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), Türkiye İş Bankası Yayınları, 2018. Şimşir, N. (2004). Osmanlı Araştırmaları (Makaleler I), IQ Yayınları, İstanbul. Tellioğlu, İ. (1998). “Vital Cuinet’e Göre Karadeniz Bölgesinin Nüfusu”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, s. 95-102. Toruk, F. (2009). “Fransız Gezgin Vıtal Cuınet’in Gözüyle Çankırı”, Belleten, LXXIII/ 268, s. 721-740. Yağcı, Z. G. ve Genç S. (2013). H. 1256/M. 1840-41 Tarihli Balıkesir Nüfus Defteri (Değerlendirme ve Transkripsiyon), Balıkesir Belediyesi Kent Arşivleri Yayınları, Balıkesir.