SEYAHATNAMELERDE KUZEY KAFKASYA TÜRKLERİ

19. Yüzyılda Kafkasya’ya seyyahların yoğun olarak ilgi gösterdiklerini görmekteyiz. Bu ilginin birçok sebebi vardır. Casusluk, askeri görev, ilmi araştırma, dağ sporları bu sebeplerden sadece birkaçıdır. Kafkasya coğrafyasına gelen seyyahlar burada yaşayan etnik çeşitliliğe dikkat etmişlerdir. Bu çeşitliliğe uygun olarak buradaki halklardan gördükleri sosyal yapı, adetler ve diğer bilgilere sıklıkla yer vermişlerdir. Kuzey Kafkasya genel olarak Çerkeslerin yaşadığı bir coğrafya olarak tanınmaktadır. Fakat burada sadece Çerkesler değil Türklerin de yaşadıklarını biliyoruz. Bu bağlamda Kafkasya’ya 19. Yüzyılda gelen seyyahlar Kafkas Türkleriyle ilgili önemli bilgiler vermişlerdir. Tatarlar, Karaçaylılar, Nogaylar, Kumuklar hakkında bilgi verilen Kuzey Kafkasya Türkleridir. Bu çalışmamamızda 19.Yüzyıl seyyahlarının Kuzey Kafkasya’daki Türkler hakkındaki bilgilerini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler:

Kafkasya, Seyahatname, Tatarlar, Nogaylar, Kumuklar, Karaçay-Malkarlılar

-

We understand that travellers were intensely interested in the Caucasus in the 19th century. There are many reasons of this interest. Espionage, military mission, scientific research, mountain sports are just some of these reasons. Travellers who came to the Caucasus region paid attention to the ethnic diversity which existed there. In accordance with this diversity, they frequently mentioned the social structure, customs and other information which they saw among the folks there. Northern Caucasus is generally defined as a geography where Circassians lived. But we know that not only the Circassians but also the Turks lived there. In this context, travellers who came to the Caucasus in the 19th century gave us important information about the Caucasian Turks. Tartars, Karachays, Nogais, Kumuks are the Caucasian Turks that information was given about. In this work, we deal with knowledge of travellers of the 19th century with regard to the Turks in the Northern Caucasus

Keywords:

Caucasus, Travelbook, Tatars, Nogais, Kumyks, KarachayBalkarians,

PDF

___

ABERCROMBY, Hon John (1889), A Trip Through the Eastern Caucasus with a Chapter on the Languages of the Country, Edward Stanford, 26&27 Cockspur Street, Charing Cross, S. W., London.
ADİLOĞLU, Adilhan (2002), “Karaçay Malkar Türkleri”, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi Karaçay-Malkar Edebiyatı, C.22, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, s.13-45.
ADİLOĞLU, Adilhan (2008), “Karaçay Türklerinin İslam Dinini Kabulü”, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2, s.12-32.
ALPARGU, Mehmet (2007), “Nogaylar”, İslam Ansiklopedisi, C.33, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, s.202-204.
AYDIN, Mustafa (2003), “Lekler”, İslam Ansiklopedisi, C.27, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, s.131-133.
BAŞER, Alper (2011), “Evliya Celebi Seyahatnamesi’nde Nogaylar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/2 ,s.117-128.
BERJE, Adolf (1999), Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasviri, (Çev. Murat Papşu), Kafkas Derneği Yayınları, Ankara.
BRYCE , James (1878), Transcaucasia and Ararat Being Notes of a Vacation Tour in Autumn of 1876, Macmillan and Co., London.
CAFEROĞLU, Ahmet (1988), Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul.
CUNYNGHAME, Arthur Augustus Thurlow- CUNYNGHAME, Henry Hardinge (1872), Travels in the Eastern Caucasus on the Caspian and Blackseas, Especially in Daghestan and on the Frontiers of Persia and Turkey During the Summer of 1871, John Murray, Albemarle Street, London.
DUMAS, Alexander (2000), Kafkasya Maceraları, (Çev. Sedat Özden), Kafkas Vakfı Yay., İstanbul.
FEDAKÂR, Cengiz (2014), Kafkasya’da İmparatorluklar Savaşı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
GÖKÇE, Cemal (1979), Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yay., İstanbul.
HAXTHAUSEN, Baron Von (1854), Transcaucasia Sketches of the Nations and Races Between the Black Sea and the Caspian, Chapman and Hall, 193, Piccadilly, London.
HOMMAİRE DE HELL, Xavier (1847), Travels in The Steppes of The Caspian Sea, The Crimea, The Caucasus, Chapman And Hall, 186, Strand, London.
KAHRAMAN, Seyit Ali (2011), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Eğri-Hayvan-Yanık-Viyana-Çanad-Eflak- Boğdan-Bükreş- Ukrayna-Kırım-Bahçesaray- Çerkezistan-Dağıstan- Ejderhan- Kalmukistan- Saray- Moskova, 7.Kitap- C.2, Yapı Kredi Yay.,İstanbul. KALAFAT, Yaşar (2003),
“Karaçay-Malkar Türklerinde
Karşılaştırmalı Türk Halk Kültürü ve İnançları”, Karaçay-Balkarlar Tarih,
Toplum ve Kültür, Der: Ufuk Tavkul-Yaşar Kalafat, Karam Yay. Ankara.
KARATAŞ, Ömer (2014), “Karaçay Türklerinin Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçleri”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tarih İncelemeler Dergisi, Sayı XXIX/2, ss.525-538.
KLAPROTH, Julius Von (1814), Travels in the Caucasus and Georgia, London.
KUNDUKH, Aytek (1987), Kafkasya Müridizmi(Gazavat Tarihi), Gözde Kitaplar Yay., İstanbul.
KURTULUŞ, Rıza (2002)“Kumuklar”, İslam Ansiklopedisi, C. 26, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, ss.372-373.
LYALL, Robert (1825), Travels in Russia, the Krimea, the Caucasus and Georgia , Vol.1, London.
SPENCER, Edmund (1838), Travels in the Western Caucasus, Including a Tour Through Imeritia, Mingrelia, Turkey, Moldavia, Galicia, Silesia, and Moravia , in 1836, C.1, Henry Colburn, Great Marlborough Street, London.
SPENCER, Edmund (1854) Turkey, Russia, the Black Sea and Circissia, George Routledge & Co. Farringdon Street, London.
SÜMER, Faruk (2011), “Tatarlar”, İslam Ansiklopedisi, C. 40, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, s. 168-170.
TAVKUL, Ufuk (1993), Kafkasya Dağlılarında. Hayat ve Kültür, Ötüken Yay., İstanbul.
TAVKUL, Ufuk (2003), “Kafkasya’daki Nogay Tatarlarının Etno- Politik Durumları Üzerine Sosyolojik Bir Analiz”, Kırım Dergisi, 11 (41-44), s. 38-46.
TAVKUL, Ufuk (2007), Kafkasya Gerçeği, Selenge Yayınları, İstanbul.
TAVKUL, Ufuk (2005), “Kumuk Türkleri Tarihleri, Sosyal Yapıları ve Dilleri Üzerine Bir İnceleme”, Kırım Dergisi, 13(50), s.29-39.
TORNAU, Feodor Feodoroviç (1999), Bir Rus Subayın Kafkasya Anıları,(Çev. Keriman Vurdem), Kafkas Derneği Yay., Ankara.
TÜRKOĞLU, İsmail (2001), “Karaçay-Balkarlar”, İslam Ansiklopedisi, C. 24, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul.
WAGNER, Moritz (1856), Travels in Persia, Georgia and Koordistan with Sketches of the Cossacks and the Caucasus, C.2, Hurst and Blackett, Publishers Succesors to Henry Colburn, London.
YUSUF İZZET PAŞA, Met Çünatıkho (2002), Kafkas Tarihi, C.1, (Türkçeleştiren: Fahri Huvaj), Adige Yay., Ankara.