16 MART 1921 MOSKOVA ANDLAŞMASI’NA TÜRK VE RUS KAYNAKLARINA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI BIR BAKIŞ

Ekim devriminden sonra Rusya I.Dünya Savaşı’ndan Brest Litovsk Andlaşması’nı imzalayarak çekilmiştir. Savaştan mağlup çıkan ülkelerden bir diğeri de Osmanlı Türkiye’si idi. Rusya’da gerçekleşen iç savaş, Polonya Savaşı, Sovyetlerin komünizmi doğuya yayma politikaları ve dünya emperyalizminin temsilcisi olan İngiltere ile karşılaştıkları sorunlar, Sovyetleri Ankara Hükümeti ile yakınlaştırmıştır. Ankara Hükümetinin de bu dönemde Sovyetlere ihtiyacı vardır. Çünkü Türkiye’de Mustafa Kemal Paşa önderliğinde “Misak-ı Milli” çerçevesinde bağımsız milli bir devlet kurmak isteyen hükümet söz konusudur. Çalışmada, Rusya’nın o dönemdeki siyasi ve ekonomik durumu da ele alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmada, ayrıca bu iki ülke arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Andlaşması’nı doğuran sebepler ve bu dönemdeki siyasi durum, karşılaştırmalı olarak, hem Sovyet tarihçilerinin, hem de Türk tarihçilerinin yorumları ile ele alınmıştır. Andlaşmanın iki ülke arasında yeni bir dönemi başlatmış olduğu da vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

PakistanSovyet, Moskova Andlaşması (1921), TBMM, Mustafa Kemal Paşa, V.İ.Lenin

SOSYAL VE GELENEKSEL BOYUTLARIYLA BURSA DAĞ YÖRESİ CUMA CAMİLERİ

After the October Revolution, Russia withdrew from the World War I signing the Treaty of Brest-Litovsk. On the other side, the Ottoman Empire was also defeated in the War. Additionally, the civil war taking place in Russia, the Poland War, and Soviet policies aiming to spread Communism to the east, and the problems between Soviet Russia and Britain, the representative of world imperialism, helped the development of friendly relations between the Soviet Russia and Ankara Government. In that period, the Government of Ankara needed the support of the Soviets, because the Government aspired to found an independent State within the “Misakı Milli” (National Oath/ national borders) of Turkey under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. The present analyzes the political and economical status of Russia during that period. Furthermore, the present study addresses the underlying reasons of the Moscow Treaty, which was signed between Russia and the new Government on March 16, 1921 and the political status in Russia during that period by comparing the interpretations of Turkish and Russian historians. It is also emphasized in the study that the aforementioned treaty started a new era between the two countries.

Keywords:

Soviet, Treaty of Moscow (1921), Grand National Assembly of Turkey, Mustafa Kemal, V.İ.Lenin,

PDF

___

İzvestiya Gazetesi (1919), 13 Eylül.
Mejdunarodnaya Jizn Dergisi (1958), Moskova, No:2.
Pravda Gazetesi (1961), 18 Mart.
ACE (1978) Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, cilt 2, Bakü,.
ACE (1987) Azerbaycan Sovyet Ansiklopedi, cilt 10, Bakü.
ARALOV S.İ. (1989) Lenin Vel Nas K Pobede (Lenin bizi zafere taşıdı), Moskova.
ARALOV S.İ. (1919), Na Ukraine 40 let nazad (Ukrayna’da 40 yıl önce) El yazısı.
ARALOV S.İ. (1960), Vospominaniya Sovetskogo Diplomata 1922- 1923. Moskova.
ARALOV, S.İ. (1985), Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, çev. Hasan Ali Ediz, Ankara,
ARMAOĞLU, Fahir (2010), 20.yüzyıl Siyasi Tarihi, cilt 1-2 (1914- 1995), Ankara.
AYTEPE, Oğuz (2004), “Ankara’nın Merkez ve Başkent Olması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü “Atatürk Yolu” Dergisi, Sayı 33-34, Mayıs-Kasım.
BAL, Halil (2004), “Brest-Litovsk Andlaşması’ndan sonra Türkiye ve Ermeniler”, “Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları”, sayı 5.
BASKIN, Oran (2001), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt 1 (1919-1980), İstanbul.
BENHÜR, Çağatay (2008), “1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri, Kronlojik Bir Çalışma”, “Türkiyat Araştırmaları” Dergisi, sayı 24, Güz, 277- 313.
BİLGE, A.Suat (1992), Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri, (1920-1964) Türkiye İşbankası Yayınları, Ankara.
BUTAKOV, A.N. (2012), Bresskiy Mir, Lovuşka Lenina dlya Kayzerovskoy Germanii, Moskova.
CEBESOY, Ali Fuat (2002), Moskova Hatıraları, Milli Mücadele ve Bolşevik Rusya, Temel Yayınevi, İstanbul.
ÇELEBİ, Mevlüt (2006), Dünden Bugüne Taksim Cumhuriyet Anıtı, Ankara.
Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, (1959), Moskova, cilt 3. ERİM, Nihat (1953), Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Cilt 1, Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, TTK, Ankara.
ESMER, Ahmet Şükrü (1953), Siyasi Tarih (1919-1939), Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.O., Ankara.
GÖNLÜBOL, Mehmet-SAR, Cem (1997), Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Ankara.
GÖNLÜBOL, Mehmet-SAR, Cem (1996), Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara.
GROMIKO, A. A. (1980), İstoriya Vneşney Politiki SSSR 1917-1980 gg, cilt 1, 1917-1945, Moskova.
GÜRÜN, Kamuran (1991), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), TTK, Ankara.
İVANOV, İ.S. (2002), Oçerki istorii Ministerstva inostrannıh del Rossii (1802-2002), Moskova, cilt 2.
KİRİLLOV, V.V. (2012), İstoriya Rossii, Moskova.
ORLOV, A.S., Geogiyev B.A., Georgiyeva N.G., Sivohina T.A. (2013), İstoriya Rossii, Moskova.
POTEMKİN, V.P. (1945), İstoriya Diplomatii, cilt 2, Diplomatiya v novoe vremya (1872-1919), Moskova.
POTYEMKİN, Vladimir (1979), Uluslararası İlişkiler Tarihi, Diplomasi Tarihi, (çev. Attila Tokatlı), May yayınları, cilt 3. İstanbul.
SARKİSYAN, E. (1957), “Vliyanie Oktyabrskoy Revolutsii na natsionalno-osvoboditelnoe dvijenie v Turtsii (1918-1922)” “İzvestiya Akademii Nauk Armyanskoy SSR”, No 10.
SONYEL, Salahi R. (1986), Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt 2, TTK, Ankara.
Sovetsko-Turetskie Otnoşeniya, Sbornik Dokumentov(1917-1926), (1947), Moskova.
SOYSAL, İsmail (2000), Tarihçeleri ve açıklamaları ile birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, cilt 1,TTK, Ankara.
TBMM, Gizli Celse Zabıtları, cilt 1.
TENGİRŞEK, Yusuf Kemal (1981), Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı, Ankara.