Türkiye’nin Seçilmiş Ülkeler İle Olan Dış Ticaretinin Belirleyicileri Ve Reel Döviz Kuru İle İlişkisi: Ekonometrik Bir Analiz

Bu çalışmada; Türkiye ile Rusya ve Almanya arasındaki dış ticaretin belirleyicileri, 2004:01-2018:11 dönemi için araştırılmıştır. Serilerin durağanlığı; Kapetanios birim kök testiyle, serilerin eşbütünleşikliği; Sınır Testiyle incelenmiş, uzun dönem ve kısa dönem analizleri ARDL yöntemiyle yapılmıştır. Reel kurdaki artışların Türkiye’nin ihracatını artırdığı, Türkiye ile Rusya ve Almanya arasındaki dış ticarette Marshall-Lerner Koşulunun sağlandığı, karşı ülkelerin milli gelirinin artmasının Türkiye’nin ihracatını, Türkiye’nin milli gelirinin artmasının, ithalatını artırdığı belirlenmiştir. Petrol fiyatlarındaki arışlar, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatını artırırken, Almanya’ya ihracatını azaltmıştır. Karşı ülkenin nüfusunun artması Türkiye’nin ihracatını artırırken, Türkiye’nin nüfusunun artması karşı ülkenin ihracatını artırmıştır. 2008 küresel ekonomik krizi Türkiye’nin dış ticaretini azaltmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İkili Dış Ticaret, Reel Döviz Kuru, , Yapısal Kırılmalı Analiz

The Determinants of Turkey’s Foreign Trade with Selected Countries in Relation with Real Exchange Rate: An Econometric Analysis

PDF

___

Ayhan, F. (2019). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru Oynaklığının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisinin Analizi. Business and Economics Research Journal, 10(3), 629 – 647, DOI: 10.20409/berj.2019.190.
Baak, S. J., Al-Mahmood, M. A., & Vixathep, S. (2007). Exchange Rate Volatility and Exports from East Asian Countries to Japan and the USA. Applied Economics, 39(8), 947-959.
Baek, J., Koo, W.W. & Mulik, K. (2009). Exchange Rate Dynamics and the Bilateral Trade Balance: The Case of U.S. Agriculture. Agricultural and Resource Economics Review, 38(2), 213–228.
Bahmani-Oskooee, M. and Brooks, T. J. (1999). Bilateral J-Curve between US and Her Trading Partners. Weltwirtschaftliches Archives, 135(1), 156-165.
Banerjee,A., Dolado, J. & Mestre, R.1(998). Error-Correction Mechanism Tests for Cointegration in Single Equation Framework. Universidad Carlos III de Madrid, Open Access Publications from Universidad Carlos III de Madrid.
Bialynicka-Birula, J. (2014). Determinants of International Trade in Art from System Theory Perspective. International Journal of Business and Management, II(3), 192 – 206.
Burtan Doğan, B. & Özörnek Tunç, Ş. (2015). Türkiye’nin Afrika Ülkeleri ile Olan Dış Ticaretinin Belirleyicileri: Panel Çekim Modeli Yaklaşımı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 7(12), 1 – 17.
CBRF (2019). The Central Bank of the Russian Federation. https://www.cbr.ru/eng/, (Erişim Tarihi 2 Ocak 2019).
Çelik Oğuz, S. & Topbaş, F. (2011). Döviz Kuru Oynaklığı Turizm Talebi ilişkisi: 1990-2010 Türkiye Örneği. EconAnadolu 2011, Anadolu International Conference in Economics II June 15-17, 2011, Eskişehir, Turkey.
Deardorff, A.V. (1998). “Determinants of Bilateral Trade: Does Gravity Work in a Neoclassical World?” In The Regionalization of the World Economy, edited by J.A. Frankel. Chicago: University of Chicago Press.
Demirtaş, G. (2014). Türkiye ve Almanya Arasındaki Dış Ticaret Dengesinin Sınır Testi Yaklaşımıyla İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43, 83-106.
Dufour, J.M. & Dagenais, M.G. (1985). Durbin-Watson Tests for Serial Correlation in Regressions with Missing Observations. Journal of Econometrics, 27, 371-381.
Ersungur, Ş. M., Doru, Ö. ve Aslan, M. B. (2017). Türkiye'de GSYH ve Döviz Kuru Hareketlerinin Cari Denge Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 31(3), 451-463.
Feenstra, R. C., Markusen, J., R. & Rose, A. K. (2001). “Using the Gravity Equation to Differentiate among Alternative Theories of Trade”. The Canadian Journal of Economics, 34 (2): 431. CiteSeerX 10.1.1.153.6875. doi:10.1111/0008-4085.00082. JSTOR 3131862.
FRED (2019). Consumer Price Index: All Items for Russian Federation. https://fred.stlouisfed.org/series/RUSCPIALLMINMEI, (Son Erişim Tarihi: 3 Ocak 2019). Frimpong, J.M. & Oteng-Abayie, E.F. (2006) The Impact of External Debt on Economic Growth in Ghana: A Cointegration Analysis. Journal of Science and Technology, 26, 122-131.
Göçer, İ. ve Elmas, B. (2013). Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye'nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 7(1), 137-157.
Göçer, İ. (2016). Ekonometri. (1. Basım). Lider Yayınevi, İzmir.
Gümüştekin, B. (2012). Endüstri Seviyesinde J Eğrisi: Türkiye ve Almanya Arasındaki İkili Ticaretin Bir İncelemesi. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Halıcıoğlu, F. (2008). The Bilateral J-Curve: Turkey Versus Her 13 Trading Partners. Journal of Asian Economics, 19, 236-243.
Hamdi, H. and Sbia, R. (2012). Modeling Causality Between Electricity Consumption and Economic Growth in BIICS Countries. MPRA Paper, N.49909, 1- 18.
Hatırlı, S. A. ve Önder, K. (2010). Reel Döviz Kurundaki Değişkenliğin Türkiye’nin Tekstil ve Konfeksiyon İhracatı Üzerine Etkisinin Araştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 41 – 54.
Ho, C. S. F. (2019). Evaluating the Determinants of International Trade Competitiveness of Emerging ASEAN5+4 Countries. SSRN: https://ssrn.com/abstract=2202716, (Son Erişim Tarihi: 06.03.2020). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2202716.
Igue, N.N. and Ogunleye, T.S. (2014). Impact of Real Exchange Rate on Trade Balance in Nigeria. African Development Review, 26(2), 347–358.
Investing (2019). USD/RUB Geçmiş Verileri. https://tr.investing.com/currencies/usd-rub-historical-data, (Erişim Tarihi: 03 Ocak 2019).
Jaloudi, M. & Harb, O. (2019). Determinants of Jordan-Turkish Bilateral Trade Balance. (Journal of Economics, Finance and Accounting – JEFA, 6(1), 32 – 40. DOI: 10.17261/Pressacademia.2019.1026.
Kang, J.W. (2016). International Trade and Exchange Rate. ADB Economics Working Paper Series, No. 498.
Kapetanios, G. (2005). Unit-Root Testing Against The Alternative Hypothesis of up to m Structural Breaks, Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123–133.
Karamelikli, H. ve Erkuş, S. (2017). Döviz Kurunun Türkiye ile Yunanistan İkili Ticaretine Asimetrik Etkileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 928- 938.
Lerner, A.P. (1944). The Economics of Control: Principles of Welfare Economics, The Macmillan Company, New York.
Lücke, M. & Rothert, J. (2006). Comparative Advantage in International Trade for Central Asia. Advanced Studies Program, Kiel Institute, World Economics, Germany.
Marshall, A. (1923). Money, Credit and Commerce. Macmillan, London.
NC State (2018). Coefficient of Determination. https://www.stat.ncsu.edu/people/bloomfield/courses/st430/slides/MandS-ch04-sec08-10.pdf, (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2019). Nho, P. V., Tien, D.N. & Hung, D.Q. (2014). Analyzing The Determinants of Services Trade Flows between Vietnam and European Union: Gravity Model Approach. https://www.freit.org/WorkingPapers/Papers/TradePatterns/FREIT743.pdf, (Son Erişim Tarihi: 06.03.2020).
OECD (2019). Statistics. https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=PDB_LV, (Son Erişim Tarihi: 02.03.2019).
Onafowora, O. (2003). Exchange Rate and Trade Balance in East Asia: Is There a J Curve? Economics Bulletin, 5(18), 1-13.
Perron, P. (1989) The Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis. Econometrica, 57, 1361-1401.
Pesaran, M. & Shin Y. (1995). An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis. Cambridge Working Papers in Economics, No. 9514.
Pesaran, M., Shin Y. & Smith, R. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
Rois, R., Basak, T., Rahman, M.M. & Majumder, A.K. (2012). Modified Breusch-Godfrey Test for Restricted Higher Order Autocorrelation in Dynamic Linear Model – A Distance Based Approach. International Journal of Business and Management, 7(17), 88-97.
Rose, A. K. and Yellen, J. (1989). Is there a J-curve? Journal of Monetary Economics, 24(1), 53-68.
ROST (2018). Rusya-Türkiye Dış Ticareti. http://www.ros-t.com/bilgilendirme-detay-rusya-turkiye-dis-ticareti-4, (Son Erişim Tarihi: 07 Mart 2019).
Santos Silva, J.M.C. & Tenreyro, S. (2006). “The Log of Gravity”. The Review of Economics and Statistics, 88(4): 641–658. doi:10.1162/rest.88.4.641.
Shirvani, H. & Wilbratte, B. (1997). The Relationship Between the Real Exchange Rate and the Trade Balance: An Empirical Reassessment. International Economic Journal, 11(1), 39-50.
TCMB-EVDS (2018). Merkez Bankası Rezervleri (Milyon $)(Haftalık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_13/5936/Merkez%20Bankas%C4%B1%20Rezervleri%20(Milyon%20$)/turkish/bie_abres2/%C3%87izgi%20/Haftal%C 4%B1k, (Erişim Tarihi 28 Nisan 2018).
Ticaret Bakanlığı (2019b). Ülkelere Göre Dış Ticaret, https://ticaret.gov.tr/istatistikler/dis-ticaret-istatistikleri/dis-ticaret-istatistikleri-ocak-2019/ulkelere-gore-dis-ticaret, (Son Erişim Tarihi: 07 Mart 2019).
Ticaret Bakanlığı (2019c). Türkiye ile Ticaret, https://www.ticaret.gov.tr/yurtdisi-teskilati/avrupa/almanya/ulke-profili/turkiye-ile-ticaret, (Son Erişim Tarihi: 07 Mart 2019).
Ticaret Bakanlığı (2020). Ülkelere Göre Dış Ticaret https://ticaret.gov.tr/istatistikler/dis-ticaret-istatistikleri/dis-ticaret-istatistikleri-ocak-ekim-2019/ulkelere-gore-dis-ticaret, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2020).
TUİK (2018a). Ülkelere Göre Dış Ticaret Hacmi ve Dengesi. https://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/bilgi-merkezi?_afrLoop=1851881061 3128024&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null&_adf.ctrl-state=t348cn7 5h_66#!%40%40%3F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D18518810613128024%26_ afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrl-state%3Dt348cn75h_70, (Erişim Tarihi: 22 Şubat 2018).
TUİK (2018b). Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı, Aylar İtibariyle Ülkelere Göre Dış Ticaret. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=4¶m2=0&sitcrev=0&isicrev =0&sayac=5808, (Son Erişim Tarihi: 3 Ocak 2019).
TUİK (2018c). Türkiye nüfusu 2018. https://www.nufusu.com/, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
UİB (2018). Rusya Federasyonu Ülke Raporu. http://www.uib.org.tr/tr/kbfile/rusya-ulke-raporu, (Son Erişim Tarihi: 07 Mart 2019).
Uslu, H. (2018). Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye’nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 792-820.
Wong, K. and Hook, L. S. (2018). Peasaran et al. (2001) Bound Test and ARDL Cointegration Test. Universiti Putra Malaysia.
World Bank (2019a). GDP per capita, PPP (current international $), https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?view=chart, (Erişim Tarihi 3 Ocak 2019).
World Bank (2019b). GDP (current US$). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?view=chart, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
World Bank (2019c). Merchandise exports (current US$). https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.MRCH.CD.WT?view=chart, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
World Bank (2019d). Merchandise imports (current US$). https://data.worldbank.org/indicator/TM.VAL.MRCH.CD.WT?view=chart, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
World Bank (2019e). Total natural resources rents (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.TOTL.RT.ZS?view=chart, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
World Bank (2019f). Population, total. https://data.worldbank.org/indicator/ SP.POP.TOTL?view=chart, (Son Erişim Tarihi: 06 Mart 2019).
World Trade Report (2013). C.Fundamental Economic Factors Affecting International Trade. https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/wtr13-2c_e.pdf, (Son Erişim Tarihi: 06.03.2020).
Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, S. (2009). Makroekonomi. (8. Baskı). Seçkin Yayınevi, Ankara.
Yüce, M. (2008). An Asymptotic Test for the Detection of Heteroskedasticity. Ekonometri ve İstatistik, 8, 33-44.
Zakaria, N. A. and Rahim, H. A. (2011). The Link between Exchange Rate and Timber Export Earnings: Evidence from Malaysia. 2nd International Conference on Business and Economic Research (2nd Icber 2011) Proceeding.