Osmanlı devleti'nde sosyoekonomik yapısıyla öne çıkan vilayet ve sancakların kamu maliyesindeki yeri ve önemi ( 1325-1327/ 1909-1912)

20. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti otuz vilayet ve on üç sancaktan oluşan bir idari yapılanmaya sahipti. Bu çalışmada 1909-1912 yıllarının verileriyle bu idari birimlerin kamu maliyesi içerisindeki yeri incelenmiştir. Bununla her bir vilayetin ve sancağın bütün içerisindeki bir diğerine göre iktisadi ve mali durumunu görme, kamu maliyesi için önem derecesini anlama imkânı olacaktır. Özellikle iktisadi ve mali güçleriyle öne çıkan merkezlerin bu durumlarını besleyen sosyoekonomik özellikleri vurgulanmıştır.Bu yolda vilayet ve sancaklar ile ilgili nüfus, coğrafi alan, gerçekleşen tahsilat ve tahsisat miktarları, kişi başına düşen tahsilât miktarları ile birlikte buralardan tahsil edilen vergilerin türleri itibarıyla miktar ve ağırlıklarının yer aldığı tablolar oluşturulmuştur. Burada, iktisadi ve mali güçleriyle öne çıkan başlıca vilayetlerin istanbul, Aydın, Selanik, Beyrut, Edirne ve Hüdavendigâr, sancakların ise Karesi, Bolu ve Kudüs olduğu görülür. Hazinenin elde ettiği gelirler içinde bu idari birimleri ayrıcalıklı kılan başlıca nedenlerin; sahip oldukları coğrafi konum, ticaret yolları üzerinde bulunma, denizyolu ve demiryolu gibi ulaşım imkânları, tarımsal faaliyetlerin niteliği, coğrafi ve beşeri özellikler, doğal kaynakların mevcudiyeti ve iklim gibi sıralanabilecek birçok farklı sosyoekonomik özellikten kaynaklandığı Görülür.

The scope and significance of the ottoman administrative units in the public finance with pespect to their prominent socio-economic characters ( 1325-1327/ 1909-1912)

In early 20th century, Ottoman Empire comprised thirty provinces and thirteen counties. In this work, with the data of the period from 1909 to 1912, the position of these administrative units have been analyzed. Per quod, it will pave a new way for the understanding of each province and county's financial status vis a vis the whole system. And it will help understand the significance ofpublic finance. In particular, socioeconomic properties which supported these important financial centers are emphasized.In this way, some charts concerning the population of provinces and counties, geographical territory, collected revenues, amount of allocations, revenue quotas per capita have been constituted. In addition, taxes are visualised as graphics with respect to theJr kinds and significance. It is seen that Istanbul, Aydın, Thessaloniki, Beirut, Edirne and Hüdavendigâr stand out as the prominent provinces. On the other hand, Karesi, Bolu and Quds can be seen featured as the worthy counties. The cardinal reasons why these centers were on the frontline can be listed in the following order: geographical location, enjoying trade routes, transportation facilities such as sea and railways, the qualification of agricultural activites, geographical and mortal characteristics, the presence of natural resources and climate.

PDF

___

Autheman, A. (2002), Tanzimattan Cumhuriyete Osmanlı Bankası Bank-ı Osmanî-i Şahane,
Çev.Ali Berktay, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yay.
Baykara, T. (2002), "Konya", TDVİslam Ansiklopedisi. Cilt 26, Ankara: 187. Bolu Livası Salnamesi (1337-1338 /1921-1922), Bolu.Hükümet Matbaası.
Çadırcı, M. (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara:TTK.
Edirne Vilayeti Celilesi Salnamesi (1319), 28.defa, Edirne:Vilayet Matbaası.
Eldem, E. (1998), Osmanlı Bankası Banknotları (1863-1914), İstanbul: Osmanlı Bankası Yay.
Hüdavendigâr Vilayeti Salname-i Resmisi (1325 h.), 34.defa, Hüdavendigâr:Matbaayı Vilayet.
Kıvrak, G. (1989), "19.Yüzyılın İlk Yarısında Edirne Gümrüğü", Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Martal, A. (2007), Belgelerle Osmanlı Döneminde İzmir, İzmir:Yazıt Yay.
Mevsim, H. (2009), "Sofya Ticaret ve Sanayi Odasının 1909 Bursa Sergisi Raporu", Osmanlı Modernleşmesi ve Bursa Sempozyumu, Ed. Doç.Dr. Çiftçi, C., Bursa: Osmangazi Belediyesi.
Mutaf, A. (1997), Salnamelerde Karesi Sancağı 1847-1922, İzmir.
Müstakil Bolu Sancağı Salname-i Resmisi (1334h.), l.defa, Bolu: Ahmet İhsan ve Şürekâsı Matbaayı Osmanî Şirketi.
Öztel, M. (2009), II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Kitabevi Yay.
Peremeci, O. N. (1940), Edirne Tarihi, İstanbul: Edirne ve Yöresi Eski Eserleri ; Sevenler Kurumu Yay.
Rusumat Salnamesi (1330), l.defa, İstanbul: Umur-i Tahririye Dairesince Neşredilmiştir.
Salname-i Vilayet-i Aydın (1326 h.), 25.defa, Aydın:Vilayet Matbaası.
Salname-i Vilayet-i Aydın (1321h.), 23.defa, Aydın:Vilayet Matbaası.
Salname-i Beyrut (1326 h.), 7.def a. Beyrut:Matbaayı Vilayet.
Sayın, A. V. (1999), Tekâlif Kavaidi, Ankara: Maliye Bakanlığı APK Yay.
"Selanik" (1966), İslam Ansiklopedisi, c.10, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 346.
"Selanik" (2009), TDVİslam Ansiklopedisi, c.36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 356.
Selanik Vilayeti Salnamesi (1325), 20.defa, Selanik.
Senelik İhsaiyat-ı Maliye (1329), II. Sene 1326, İstanbul: Maliye Nezareti Matbaayı Amire.
Senelik İhsaiyat-ı Maliye (1330), III. Sene 1327, İstanbul: Maliye Nezareti Matbaayı Amire.
1325 Senesi İhsaiyat-ı Maliye (1325), I.Sene, İstanbul: Maliye Nezareti Matbaayı Amire.
Trabzon Vilayeti Salnamesi (1321 h.), 2l.defa, Trabzon: Vilayeti Matbaasında Basılmıştır.
Velay, A. Du (1978), Türkiye Maliye Tarihi, Ankara: Maliye Tetkik Kurulu Yay.