Ezgim YAVUZ, Hüseyin Burak ÖZGÜL, Nazan SUSAM

Türk Bütçe Sistemindeki Değişimler ve Performans Esaslı Program Bütçe Sistemine Geçiş

Devlet bütçesinin, üstlendiği ekonomik işlevler nedeniyle bir yönetim aracı olarak kullanılması ve gelecek döneme ilişkin bir planlama stratejisi işlevi görmesi bütçe sistemlerinin geleneksel bir yapıdan modern bir yapıya geçmesini gerekli kılmıştır. Günümüzde daha çok uygulanmaya çalışılan modern bütçe sistemlerinde ise devletin yaptığı hizmetlerin maliyetinden daha çok ortaya çıkan sonuçların etkin ve verimli olması dikkate alınmaktadır. Türk bütçe sisteminde, modern bütçe sistemlerinden program bütçe ve performans esaslı bütçe sistemi uygulamaya alınmıştır. Klasik bütçenin girdi odaklı yapısını değiştirmek için uygulamaya alınıp denenen modern bütçe sistemlerinde yapısal olarak ortaya çıkan birtakım sorunlar ve çıktıların istenen düzeyde ölçülememesi bütçe sistemlerini geleneksel yapıya geri döndürmüştür. Bu çalışma, 1927 yılında kabul edilen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile başlayan ve günümüze kadar gelen süreçte Türk bütçe sisteminin hukuki ve kurumsal yapısındaki değişiklikler, uygulanan bütçe sistemi yöntemleri ve ortaya çıkan aksaklıkları değerlendirmek üzere hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bütçe sistemleri, program bütçe, performans esaslı program bütçe, bütçe kurumsal yapısı, bütçe tarihçesi

Changes in Turkish Budget System: Transition to Performance-Based Program Budgeting

Due to its economic functions, including that of a planning strategy for the future, state budget as a management tool requires the transition from a traditional structure to a modern one. In the modern budget systems principally implemented today, effectiveness and the efficiency of the results are taken into consideration rather than the cost of the services provided by the state. Although there are various types of modern budget systems, program budget and performance-based budget systems have been implemented in Turkey. Modern budget systems were put into practice in order to change the input-oriented structure of the classical udget. However, structural problems and the inability to measure the outputs at the desired level have resulted in the budget systems going back to the traditional structure. The aim of this study is to evaluate the changes in the methods applied, legal and institutional structure of the Turkish budget system and the problems that have emerged, starting with the General Accounting Law No. 1050 and until today.

Keywords:

Budget systems, program budget, performance-based program budgeting, budget institutional structure, budget history,

PDF

___

Akarlı, E. D. (1982). 1872-1916 Bütçeleri Işığında Osmanlı Maliyesinin Sıkıntıları. C.O.Tütengil’e Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları. google scholar
Akbey, F. (2019). Türkiye’de “Program Bazlı Performans Bütçe” Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(1), 35-51. google scholar
Aksoy, Ş. (1993). Kamu Bütçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
Altuğ, F. (2019). Kamu Bütçesi. İstanbul: Beta Yayınevi. google scholar
Ayyıldız, E. (2004). Yeni Bütçe Kodlaması: Analitik Bütçe Sınıflandırması. Vergi Raporu Dergisi, 73, 106-113. google scholar
Batırel, Ö. F. (1982). Kamu Bütçesi (3.Baskı). İstanbul: İ.İ.T.İ.A. Nihad Sâyar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, Yayın No: 370/603. google scholar
Batırel, Ö. F. (1994). Kamu Bütçesi (7. Baskı). İstanbul: İ.İ.T.İ.A. Nihad Sâyar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, Yayın No: 4960/693. google scholar
Bayar, D. (2003). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Ne Getir(m)iyor?. Maliye Dergisi, 144, 47-62. google scholar
Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (BÜMKO). (2007). 2006 Faaliyet Raporu. Ankara: Maliye Bakanlığı. google scholar
Coşkun, G. (1976). Bütçe Reformu “Nedenleri” ve Program Bütçe Sistemi. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. google scholar
Coşkun, G. (1997). Devlet Bütçesi. 5. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi. google scholar
Çetinkaya, Ö. (2018). Türkiye’de Uygulanan Bütçe Sistemleri ve Sistem Macerasının Değerlendirilmesi. Çetinkaya, Ö. ve Gerçek, A. (Ed.), Prof. Dr. Nihat Edizdoğan’a Armağan kitabı içinde (s.43-68). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
Çiçek. H.G. ve Dikmen. S. (2015). Osmanlı Devletinde Bütçenin ve Bütçe Hakkının Tarihsel Gelişimi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 83-98. google scholar Dicle, A. (1973). Kamu Yönetiminde Planlama-Programlama-Bütçeleme Sistemi (PPBS). Ankara: Balkan Basım ve Ciltevi. google scholar
Edizdoğan, N. ve Çetinkaya, Ö. (2019). Kamu Bütçesi (9. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi. google scholar
Ergen, Z. (2021). Performans Esaslı Bütçe Sisteminde Program Bazlı Performans Bütçe Sistemine Geçiş: Yeni Bütçe Sistemi ile Hedeflenenler. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 280-302. google scholar
Falay, N. (1995). Program Bütçe ve Sıfır-Esaslı Bütçe Sistemleri. İstanbul: Filiz Kitabevi. google scholar
Falay, N. (2010). Türkiye’de Bütçe Hakkının ve Bütçe İlkelerinin Gelişimi. Ataç, E. ve Moğol, T. (Ed.), Devlet Bütçesi kitabı içinde (s.111-126). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayını, 873. google scholar
Güveyi, Ü. (2019). Bütçe Hakkının Anayasacılık Bakımından Önemi ve Türk Anayasal Düzenindeki Durum. Terazi Hukuk Dergisi, 14(155), 1360-1370. google scholar
Moğol, T. (2018). Devlet Bütçeleme Sistemleri. Moğol, T. (Ed.), Devlet Bütçesi kitabı içinde (s.60-79). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayını, Yayın No: 2608. google scholar
Öner, E. (2009). Osmanlı Devleti 1912 Yılı Hazine Genel Hesabı ve Kesin Hesap Kanunu Tasarısı. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, 398. google scholar
Özer, İ. (2018). Türkiye’de Performans Esaslı Bütçeleme: Sorunlar ve Öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum. google scholar
Sayar, N. (1954). Devlet Bütçesi. İstanbul: Sermet Matbaası. google scholar
Söyler, İ. (2006). Kamu Mali Yönetim Sisteminin Bütçe Teknik ve Süreçlerindeki Değişiklikler ve Yenilikler Açısından Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 283-300. google scholar
Susam, N., Özgül, H.B. ve Yavuz, E. (2020). Türkiye Ekonomisi ve Maliyesi: 1923-2023. İstanbul: Beta Yayınevi. google scholar
Şanver, S. (1973). Türkiye’ de Kamu Gelirleri. Türkiye Ekonomisinin 50. Yılı Semineri. Bursa İ.T.İ.A, İstanbul: Sermet Matbaası. google scholar
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2020a). Program Bütçe Rehberi. Ankara: SBB., Erişim adresi: https:// sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/02/programrehber_Ocak2020.pdf, Erişim tarihi: 16.02.2021. google scholar
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2020b). 2021-2023 Bütçe Hazırlama Rehberi, Ankara: SBB. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/10/2021-2023_ButceHazırlamaRehberi.pdf, Erişim tarihi: 16.02.2021. google scholar
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2021). https://www.sbb.gov.tr/program-butce-yolculugu-basladi/ Erişim:01.03.2021. google scholar
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021). 2021 yılı Performans Programı. Ocak 2021. google scholar
Yılmaz, H. H., ve Akdeniz, İ. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile Değişen Kamu Mali Yönetim Sisteminde Program Bazlı Bütçe Sistemine Yönelik Bir Yapılandırma Önerisi. Sayıştay Dergisi, 32(117), 87114. google scholar
Yılmaz, H. H., ve Emil, F. (2013). Türk Bütçe Sisteminde Program Bütçe Anlayışına Geçiş Bir Model Önerisi: Faaliyet Esaslı İş Yönetim Model Önerisi. Ankara: Maliye Bakanlığı SGB. Erişim adresi: https://www. researchgate.net/publication/323295073_Turk_Butce_Sisteminde_Program_Butce_Anlayisina_Gecis_Bir_ Model_Onerisi_-_Faaliyet_Esasli_Is_Yonetim_Modeli_Onerisi. (Erişim tarihi: 18.02.2021). google scholar
Yılmazcan, D. (2000). Bütçe Hakkı ve Bütçe Uygulamaları. XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Marmara Üniversitesi, Antalya, 163-172. google scholar