DÖVİZ KURU İLE ENFLASYON ARASINDAKİ GEÇİŞKENLİK: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Döviz kurları, ülkelerdeki pek çok makroekonomik büyüklüğü yakından etkileme potansiyeline sahiptir. Bu çalışmada; Türkiye’de, döviz kurlarının enflasyona olan geçişkenliği, TCMB’nin açık enflasyon hedeflemesi rejimi uyguladığı 2006:M01-2020:M06 dönemi dikkate alınarak yapısal kırılmalı zaman serisi analizi ile incelenmiştir. Serilerin durağanlığı; Carrion-i-Silvestre vd. (2009) çoklu yapısal kırılmalı birim kök testi ile incelenmiş ve tüm serilerin I(1) oldukları belirlenmiştir. Modellerde yer alan seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme testi ile incelenmiş, serilerin eşbütünleşik oldukları görülmüştür. Uzun dönem analizleri DOLS yöntemiyle gerçekleştirilmiş ve bu bağlamda, Türkiye’de 2006:M01-2020:M06 döneminde döviz kurları %1 arttığında TÜFE’nin %0.76, ÜFE’nin %0.80, TÜFE-A’nın %0.78, TÜFE-B’nin %0.73, TÜFE-C’nin %0.69 ve TÜFE-D’nin %0.72 oranında arttığı görülmüştür; kurdan en fazla etkilenen değişkenin ÜFE olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda döviz kurlarındaki artışların, ithal ara malları ve sermaye mallarının maliyetleri üzerinden bir maliyet enflasyonuna sebep olduğu görülmüştür. Kısa dönem analizleri de DOLS yöntemiyle gerçekleştirilmiş ve döviz kurlarındaki artışın ÜFE üzerindeki etkisinin, uzun dönemde olduğu gibi TÜFE üzerindeki etkisinden daha büyük olduğu tespit edilmiştir. Yani; kur artışları ÜFE’yi, TÜFE’den daha fazla etkilememiştir. Sonuç olarak; döviz kurundan enflasyona doğru kısa dönemde güçlü, uzun dönemde zayıf nedensellik ilişkileri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru, Enflasyon, TCMB Enflasyon Hedeflemesi, Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi

TRANSITIONALITY BETWEEN EXCHANGE RATE AND INFLATION: THE CASE OF TURKEY

Exchange rates have the potential to closely affect many macroeconomic measures in countries. In this study, pass-through of inflation on exchange rates in Turkey is investigated by time series analysis with structural break considering the period of 2006:M01-2020:M06 in which the Central Bank has applied open inflation targeting regime. Stationarity of the series is examined by Carrion-i-Silvestre et al. (2009) multiple structural break unit root test and all series are determined to be I (1). The existence of cointegration relationship between the series in the models is examined by Maki (2012) multiple structural break cointegration test and the series are seen to be cointegrated. Long-term analyzes are performed by DOLS method, and in this context, it is found that when exchange rates in Turkey increased by 1% in 2006:M01-2020:M06 period, CPI increased by 0.76%, PPI by 0.80%, CPI-A by 0.78%, CPI-B by 0.73%, CPI-C by 0.69% and CPI-D by 0.72%. It is determined that the variable most affected by the exchange rate is PPI. In this case, it was seen that the increases in exchange rates caused cost inflation over the costs of imported intermediate goods and capital goods. Short term analyzes are also carried out by DOLS method and it is found that the effect of the increase in exchange rates on PPI is greater than the effect of it on CPI, as in the long term. That is, exchange rate increases did not affect PPI more than CPI. In conclusion; strong causality relationships from exchange rate to inflation in the short term and weak causality in the long term are determined.

Keywords:

Exchange Rate, Inflation, CBRT Inflation Targeting, Time Series Analysis with Structural Break,

PDF

___

Akdamar, S. ve Özçelik, M. (2018). Döviz Kurlarının Yurtiçi Fiyatlara Geçiş Etkisi: Türkiye Ekonomisi 2003-2017 Dönemi Uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 35-50.
Alptekin, V., Yılmaz, K. Ç. ve Taş, T. (2016). Döviz Kurundan Fiyatlara Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt. 35, 1-9.
Amstad, M. ve Fischer, A. M. (2009), Monthly Pass-Through Ratios. Federal Reserve Bank of Dallas Globalization and Monetary Policy Institute, Working Paper No. 26.
Andrei, D. M. and Andrei, L. C. (2015). Vector Error Correction Model in Explaining the Association of Some Macroeconomic Variables in Romania. 2nd International Conference ‘Economic Scientific Research - Theoretical, Empirical and Practical Approaches’, ESPERA 2014, 13-14 November 2014, Bucharest, Romania.
Arat, K. (2003). Türkiye’de Optimum Döviz Kuru Rejimi ve Döviz Kurlarından Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi. TCMB Uzmanlık Tezi, Ankara.
Arslaner, F., Karaman, D., Arslaner, N. ve Kal, S. H. (2014). The Relationship between Inflation Targeting and Exchange Rate PassThrough in Turkey with a Model Averaging Approach. TCMB Working Paper, 14/16.
Ayvaz Güven, H. T. ve Uysal, D. (2013). Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme ile Enflasyon Arasındaki İlişki (1983–2012). Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9).
Beirne, J. ve Bijsterbosch, M. (2011). Exchange Rate Pass-Through İn Central and Eastern European Member States. European Central Bank Working Paper Series, NO:1120
Bozdoğanlıoğlu, E. Y. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: 1994-2014 Yılları Arası Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1 – 20.
Carrion-I-Silvestre, J. L., Kim, D. and Perron, P. (2009). GLS-Based Unit Root Tests with Multiple Structural Breaks Under Both the Null and The Alternative Hypotheses. Econometric Theory, 25, 1754–1792.
Ca’Zorzi, M., Hahn, E. ve Sanchez, M. (2007). Exchange Rate Pass-Through in Emerging Markets. European Central Bank Working Paper Series, No:739, 1-33.
Dolores, R. M. (2009). Exchange Rate Pass-Through in Central and East European Countries: Do Inflation and Openness Matter?. Eastern European Economics, Vol:47, No:4, 42-61.
Duman, Y. K. ve Sağdıç, A. (2019). Türkiye’de Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Bir Analiz (2003:1 – 2017:3). Sakarya İktisat Dergisi, Cilt. 8, Sayı. 1, 1-16.
EVDS (2020a). Kurlar, Kurlar-Döviz Kurları (Günlük), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim: 07.07.2020).
EVDS (2020b). Fiyat Endeksleri, Fiyat Endeksi (Tüketici)(2003=100)(TÜİK)(Aylık), 0. Genel, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket (Erişim: 07.07.2020).
EVDS (2020c). Fiyat Endeksleri, Fiyat Endeksi (Yurt İçi Üretici Fiyatları)(2003=100)(TÜİK)(NACE REV.2)(Aylık), 1. Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim: 07.07.2020).
EVDS (2020d). Fiyat Endeksleri, Fiyat Endeksi-Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) (TÜİK) (Yeni Seri) (Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim: 08.07.2020).
Goldberg, P. K. ve Knetter, M. (1996). Goods Prices and Exchange Rates: What Have We Learned?. NBR Working Paper, Series 5862.
Gujarati, N. G. ve Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri. (Çev. Ümit Şenesen ve Gülay Günlük Şenesen), (Orijinali: 5. Basım). Literatür Yayıncılık, İstanbul.
Hooper, P. ve Mann, C. (1989). Exchange Rate Pass-Through in the 1980s. The Case of U.S. Imports of Manufactures Brookings Papers on Economic Activity, 1989 (1).
Hyder, Z. ve Shah, S. (2004). Exchange Rate Pass-Through to Domestic Prices in Pakistan. SBP Working Paper Series, No.5, State Bank of Pakıstan, Pakistan.
Ito T. ve Sato, K. (2006). Exchange Rate Changes And Inflatıon In Post-Crisis Asian Economies: Var Analysis of the Exchange Rate Pass-Through. NBR Working Paper Series, 12395.
Kenen, P. B. ve Pack, C. (1994). Exchange Rates, Domestic Prices, and the Adjustment Process. Peter B. Kenen (ed), Exchange Rates and The Monetary System içinde, 275-309.
Kiptui, M., Ndolo, D. ve Kaminchia, S. (2005). Exchange Rate Pass-Through: to What Extent Do Exchange Rate Fluctuations Affect Import Prices and Inflation in Kenya?. Central Bank of Kenya Working Paper No.1.
Korhonen, L. ve Wachtel, P. (2006). A Note On Exchange Rate PassThrough in CIS Countries. Research in International Business and Finance, 20: 215-226.
Korkmaz, S. ve Bayır, M. (2015). Döviz Kuru Dalgalanmalarının Yurtiçi Fiyatlara Etkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, Cilt. 8, Sayı. 4, 69-85.
Leiderman, L. (1993). Inflation and Disinflation: The Israeli Experiment, University of Chicago Press. ABD.
Leigh, D. ve Rossi, M. (2002). Exchange Rate Pass-Through in Turkey. International Monetary Fund Working Paper No: WP/02/204, 1-18.
Maki, D. (2012). Tests for Cointegration Allowing for an Unknown Number of Breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015.
McFarlane, L. (2002). Consumer Prıce Inflatıon and Exchange Rate PassThrough in Jamaıca. Research and Economic Programming Division, Research Services Department, Bank of Jamaica, Jamaika.
Menon, J. (1996). The Degree and Determınants of Exchange Rate Pass Through: Market Structure, Non Tariff Barriers and Multinational Corporationa‖. The Economic Journal, 106 (435), 434-444.
Misztal, P. (2005). Incomplete Exchange Rate Pass-Through to Inflation and Monetary Policy in Poland. The Dilemmas of Economıc Policy, Development and Regional Economic Integration, Slawomir BUKOWSKI (Ed.), Radom, Polanya.
Montiel, P. ve Ostry, J. D. (1993). Is the Parallel Market Premium a Reliable Indicator of Real Exchange rate Misalignment in Developing Countries. IMF Working Papers, 93/70.
Nogueira, J. ve Pinto, R. (2007). Inflation Targeting and Exchange Rate Pass-Through. Economic Aplication, 11 (2): 189-208.
Olapido, O. S. (2007). Exchange Rate Pass-Through in Nıgeria. Journal of International Research Publications, Volume 2, Issue Economy & Business, 111-127.
Özçiçek, Ö. (2007). Türkiye’de Ekonomik Krizler ve Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 9, No:1, 71-80.
Peker, O. ve Görmüş, Ş. (2008). Türkiye’de Döviz Kurunun Enflasyonist Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2): 187-202.
Rowland, P. (2003). Exchange Rate Pass-through to Domestic Prices: The Case of Colombia. Banco de la Republica Working Papers, No. 001635.
Stock, J. H. and Watson, M. (1993). A Simple Estimator of Cointegrating Vectors in Higher Order Integrated Systems. Econometrica, 61, 783-820.
Tarı, R. (2012). Ekonometri. (8. Basım), Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
Tümtürk, O. (2017). Türkiye’de döviz kurlarının yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi ve enflasyon hedeflemesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24 (3), 837-855.
Woo, W. T. (1984). Exchange Rates and the Prices of Nonfood, Nonfuel Products. Brooking Paper on Economic Activity, 511-530.