Taha Hussein AL-SALIM

7211

Telkaif bölgesinde yer altı suyu kalitesinde değişiklikler Musul Kuzeyi, Irak

Su kaynaklarındaki kıtlık, nüfusu, artan ihtiyaçlarını karşılamak için kendi kuıyularını açmaya ve yer altı suyunu çekmeye zorlamıştır. Çalışma alanı, Irak’ta buğday, arpa, mercimek ve sebze gibi ürünlerin ekildiği ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yapıldığı başlıca zirai alanlardan biridir. Yer altı suyu örneklerinin kimyasal özelliklerinin incelenmesinin önemi, litolojik birimlerin ve suyun karşılıklı etkileşiminin ve, doğal çözülme süreçleri yüzünden artan doğal çözünmüş tuz konsantrasyonlarının bilinmesi açısından önemlidir. Telkaif bölgesinden alınan yer altı suyu örneklerinin kimyasal özellikleri, ev içi ve zirai kullanım için özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 14 örnekte incelenmiştir. Yeraltı suyu örneklerinin elektrik iletkenliği (Ec), pH, toplam çözünmüş katılar (TDS), Na+, K+, Ca+2, Mg+2, HCO3-1, SO4-2, NO3-1,Cl-1 konsantrasyonları ve toplam sertlik (TH) gibi fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlenmiştir. Piper diyagramı kullanılarak, yeraltı sularının uygunluğu, türü ve jeokimyasal gelişmelerinin gösterilmesi için grafik olarak hidrokimyasal parametreleri de analiz edilmiştir. Yer altı suyunun sulama için uygunluğunun gösterilmesi için Richard (1954) ve Wilcox (1955) sınıflamaları da kullanılmıştır. Çalışma alanına yayılmış olan kuyulardan Al-Fatha, Injana litolojik birimleri ve Kuvaterner akiferler tanımlanmış ve incelenmiştir. Bölgedeki yer altı suları yağmur sularından ve suyu toplama havzalarına ulaştıran vadilerden beslenmektedir. İnceleme alanının yer altı suyu kimyası yeraltı suyu örneklerinin çoğunun CaHCO3 and CaSO4 türünde sular olduğunu göstermekte; örneklerde toplam sertlik (TH) ve toplam çözünmüş katılar (TDS) yüksek olup bunlar genellikle düşük alkali değerlerine sahiptir.

The shortage in water supply forced population to drill their private well and extract groundwater to meet their increasing needs. The area under study is a major agricultural area that supports crops such as wheat, barely, lentil and vegetable and large scale livestock operation The importance of chemical characteristics study of groundwater lies in knowing the effect between lithological unit and water flow, and naturally concentration of dissolved salts increased due to natural dissolution process. The chemical characteristics of groundwater samples in Telkaif area north of Mosul City have been studied through the chemical analysis of (14) water samples to evaluate the quality of groundwater for determining its suitability for domestic and agricultural uses. Physical and chemical parameters of groundwater samples such as electrical conductivity (Ec), pH, Total Dissolved Solids (TDS), Na+, K+, Ca+2, Mg+2, HCO3-1, SO4-2, NO3-1,Cl-1 and Total Hardness (TH) were determined. Hydrochemical parameters are analyzed graphically by using Piper diagram to show the suitability, type and the geochemical evolution of the groundwater. Richard (1954) and Wilcox (1955) classifications are also used to show the suitability of groundwater for irrigation. Lithological unit of Al-Fatha, Injana and Quaternary aquifers were identified and examined from the wells distributed over the area of study. Groundwater of the study area is replenished from rainfall and valleys draining water to the catchment. Groundwater chemistry of the study area indicates that most groundwater samples are of CaHCO3 and CaSO4 water type, hawing high total hardness (TH) and Total Dissolved Solids (TDS), and generally low alkaline in nature.
PDF

___

  • Afşin, M. ve Baş, H. 1997. Bazı önemli soğuk ve sıcak su kaynaklarının hidrokimyasal ve izotopik incelemesi ve kökensel yorumu (Aksaray- Niğde arası). TÜBİTAK 195Y009 numaralı proje, 64 s (yayımlanmamış).
  • Akdoğan, N. 1989. Aksaray (Niğde) Ihlara Vadisi jeotermal enerji aramaları gravite etüdü raporu: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 10040, (yayımlanmamış), Ankara.
  • _____, Burçak, M. ve Yıldırım, T. 2002. Orta Anadolu Hasandağ volkanizması kuzeyini jeoloji jeofizik verilerin korelasyonu ile jeotermal olanaklarına yeni bir bakış. Orta Anadolu jeotermal enerji ve çevre sempozyumu Bildiriler kitabı, s.45-57, N.Ü. Aksaray Müh. Fak. Jeo. ve Çevre Müh., Aksaray.
  • Aydar, A., Gündoğdu N., Bayhan,H., ve Gourgaud, A. 1994. Kapadokya bölgesinin Kuvaterner yaşlı volkanizmasının volkanik-yapısal ve petrolojik incelemesi: TÜBİTAK Yerbilimleri Dergisi, 3, 25-42.
  • Gourgaud, A. 1998. The geology of Mount Hasan strato-volcano, Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research 85, 129-152.
  • Ayhan, A.K. ve Papak, İ. 1988. Aksaray-Taşpınar-Altınhisar- Çiftlik Delihebil (Niğde) civarının jeolojisi: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 8315, (yayımlanmamış) Ankara, Turkey.
  • Barka, A., 1992, The North Anatolian Fault Zone, Annal, Tectonica, Special Issue 6, 164–195.
  • Batum, I. 1978a. Nevşehir güneybatısındaki Göllüdağ ve Acıgöl volkanitlerinin jeokimyası ve petrolojisi, Yerbilimleri, 4/1-2, 70-88.
  • _____, 1978b. Nevşehir güneybatısındaki Göllüdağ ve Acıgöl yöresi volkanitlerinin jeolojisi ve petrolojisi: Yerbilimleri 4, 1-2, 50-69.
  • Beekman, P. H. 1966. Aksaray, Gelveri, Çınarlı bölgesinin jeoloji raporu (Hasandan-Melendiz Dağı sırasının kuzeyi): MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 5218, (yayımlanmamış) Ankara.
  • Bigazzi, G., Yeğingil, Z., Ercan, T., Oddone, M. ve Özdoğan, M. 1993. Fission track dating obsidians of Central and Northern Anatolia. Bull. Volcanol. 55, 588-595.
  • Burçak, M. 2006. Aksaray jeotermal sahaları (Acıgöl, Ziga, Şahinkalesi) jeotermal ısı kaynaklarının araştırılması ve jeotermal sistemlerin kavramsal modellemesi, Orta Anadolu Türkiye. Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Müd. Yüksek Lisans tezi. 85s.
  • _____, Kaya, C. ve Kılıç, A.R. 2004. Aksaray Bölgesi’nde (Orta Anadolu, Türkiye) ısı kaynağı ve jeotermal enerji potansiyeli araştırmaları TMMOB. 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı.
  • _____, _____, _____ ve Akdoğan, N. 2005. Exploration of the heat source and geothermal possibilities of the Aksaray region, Central Anatolia, Turkey. Proceedings World Geothermal Congress WGC 2005 Antalya Türkiye- Exploration Session.14.C.-Paper number: 2633. ISB-975-98332-0-4
  • _____, Hacısalihoğlu, Ö., Kılıç, A.R. ve Özkan, H. 2007. Aksaray Ziga Acıgöl Şahinkalesi jeotermal sahaları jeoloji-jeofizik-jeokimya etüt raporu: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 10994, (yayımlanmamış), Ankara.
  • Craig, H. 1961. İsotopic variations in meteoric waters, Science, 133, 1833-1834.
  • Dhont, D., Chorowitz, J., Yürür, T., Froger, J. L. Köse, O. ve Gündoğdu, N. 1998. Emplacement of volcanic vents and geodynamics of Central Anatolia, Turkey. Journal of Volc. And Geoth. Research 85, 33-54.
  • Druitt, T. H., Brenchley, P.J., Gökten, Y.E. ve Francaviglia, V. 1995. Late Quaternary rhyolitic, eruptions from Acıgöl complex, central Turkey. Geol. Soc., London, 152, 655-667.
  • Ercan,T., Fujitani., T., Matsuda, J.I.,Tokel, S., Notsu, K., UI, T.,Can., B., Selvi, Y., Yıldırım, T., Fişekçi, A., Ölmez, E., ve Akbaşlı, A. 1990.
  • Hasandağ, Karacadağ Orta Anadolu dolaylarındaki Senozoyik yaşlı volkanizmanın kökeni ve evrimi: Jeomorfoloji dergisi, 18, 39-54.
  • _____, Tokel, S., Matsuda, J., UI, T.,Notsu, K. ve Fujitani., T. 1992. Hasandağ- Karacadağ (Orta Anadolu) Kuvaterner volkanizmasına ilişkin yeni jeokimyasal, izotopik ve radyometrik veriler: TJKBülteni, 7, 8-21.
  • Fournier, R.O. 1977. Application of Water Chemistry to Geothermal Exploration and Reservoir Engineering. In: L. Rybach & L. J. P. Muffler (Eds.), Geothermal Systems: Principles and Case Histories (pp. 109-143). New York Wiley.
  • Giggenbach, W.F. 1988. Geothermal solid equilibrie. Derivation of Na-Na-Mg-Ca indicators: Geochemica at Cosmochimica Acta 52, 2749-2765.
  • Göçmez, G. 1994. Aksaray sıcak ve mineralli su kaynaklarının hidrojeoloji incelemesi; S.Ü.Fen Bilimleri Enst. Doktora Tezi, 280s., Konya
  • Göncüoğlu, M,C., 1992. Niğde masifinin jeolojisi: Orta Anadolu jeoloji sempozyumu, TJK yayınları, 16-19.
  • _____, Erler, A., Toprak, V.,Yalınız, K., Olgun,E. ve Rojay, B. 1992. Orta Anadolu masifinin batı bölümünün jeolojisi, bölüm 2 Orta kesim: TPAO Rapor No: 3535, (yayımlanmamış), Ankara.
  • IAH (International Association of Hydrogeologists) 1978. Hydrochemistry of mineralized waters Conference of Cieplice Spa (Poland): Proceedings. Warsaw Geological Instutute.
  • Innocenti, F., Mazzuoli, R., Pasquare, G., Radicati, F. ve Villari, L. 1975. The Neogene Calc-alkaline Volcanism of Central Anatolia; Geochronological data on Kayseri-Niğde area: Geol. Mag., 112/4, 349-360.
  • Kara, İ. 2007. Aksaray-Güzelyurt-Şahinkalesi SHK-1 sıcak su sondajı kuyu bitirme raporu: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No:11004, (yayımlanmamış), Ankara.
  • Kaya,C., ve Tokgöz, T. 1991. Aksaray Ihlara sahası jeotermal enerji aramaları jeofizik yapay kaynaklı manyetotellürik CSMAT etüdü: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 878, (yayımlanmamış), Ankara.
  • Kaynak, M. 1989. Niğde-Aksaray jeotermal enerji aramaları jeofizik manyetik etüdü Nisan, Jeofizik Rapor No:765.
  • Keller, J. 1974. Quaternary maar Volcanism near Karapınar in Central Anatolia: Bull. Volcan., 38/2, 378-396.
  • Lahn (İlhan), E. 1945. Anadolu’da Neojen ve Dördüncü zaman volkanizması,Türk Coğrafya Dergisi, 3, 7-8.
  • Le Pennec, J.L., Bourdier, L.F, Temel, A., Camus, G. ve Gourgaud, A. 1994. Neogene ignimbrites of the Nevşehir Plateau (Central Turkey): Stratigraphy, distribution and source constraints : Journal of Volcanology and Geothermal Research, 63, 59-87.
  • Mc Kenzie. 1972. Active tectonics of the Mediterranean region. Geophys. Jour. Roy. Astr. Soc. 30, 109-185.
  • Mc Kenzie, D.P. ve Yılmaz, Y. 1991. Deformation and volcanism in Western Turkey and Aegean. Bull. Tech. Univ. Istanbul, 44, 345-373.
  • Öktü, G. ve Kalkan, İ. 1984. Niğde-Aksaray-Ziga kaplıcasının hidrojeoloji incelemesi: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 7505, (yayımlanmamış) Ankara.
  • Ölmez., E. ve Gevrek, A.İ. 1991. Aksaray-Sofular- 1(SFG1) ve Sofular-2 (SFG2) ile Ziga-Belisırma 1-2 (ZBG1 ve ZBG2) gradyan sondajları kuyu bitirme raporu: MTA Genel Müdürlüğü Rapor No: 9194,(yayımlanmamış), Ankara.
  • Pasquare, G. 1966. Outlines of the Neogene and Quaternary Volcanism of Asia Minör: Accad. Naz. dei Linç., 40, 1077-1085.
  • _____, 1968. Geology of the Cenozoic Volcanic area of Central Anatolia: Atti Della Accad. Nazio. Dei. Lincei,Memorie, ser. 8, 9/3, 55-204.
  • _____, Poli, S., Vezzoli, L. ve Zanchi, A.1988. Continental arc volcanism and tectonic setting in Central Anatolia. Tectonophysics, 146, 217-230.
  • Sayın, M. ve Eyüpoğlu, S.Ö. 2005. Türkiye’deki yağışların kararlı izotop içeriklerini kullanarak yerel meteorik doğruların belirlenmesi. II. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu, s323-344. D.S.İ. Gümüldür - İzmir
  • Schumacher, R., Keller, J. ve Bayhan, H. 1990. Depositional characteristics of ignimbrites in Cappadocian, Central Anatolia Turkey. In M.Y. Savaşcın and A.H. Eronat (Editors), Proc. Int. Earth Sci. Cong. On Aegean Regions, IESCA, 2, 435-449.
  • Seymen, İ. 1981. Kaman (Kırşehir) dolayında Kırşehir Masifinin stratigrafi ve metamorfizması, TJK Bülteni, 24/ 2, 7-17.
  • Sür, Ö. 1972. Türkiye’nin özellikle İç Anadolu’nun genç volkanik alanlarının jeomorfolojisi: DTCF Yay, Sayı: 223.
  • Şengör, A.M.C., Görür, N. ve Şaroğlu, F. 1985. Strikeslip deformation, basin formation and sedimentation: Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. In: BIDDLE, K.T. and CHRISTIE-BLICK, N. (eds), Strike- slip Faulting and Basin Formation. Society of Economic Paleontologists and Mineralogist, Special Publications 37, 227-264.
  • Temel, A., Gündoğdu, M. N., Gourgaud, A. ve Le Pennec Jean-Luc. 1998. İgnimbrites of Cappadocia (Central Anatolia, Turkey): petrology and geochemistry. Journal of. Volcanology and Geothermal Research 85, 447-471.
  • Toprak, V. 1998. Vent distribution and its relation to regional tectonics, Cappadocian Volcanics, Turkey Jour. Volcanol. Geotherm. Res., 85, 55-68.
  • _____, 2000. Tuz Gölü Fay Kuşağı Hasandağ kesiminin özellikleri. Haymana-Tuz Gölü-Ulukışla basenleri uygulamalı çalışma (Workshop) Aksaray, TPJD özel sayı 5, 71-84.
Maden Tetkik ve Arama Dergisi-Cover
  • ISSN: 0026-4563
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1950
  • Yayıncı: Cahit DÖNMEZ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Telkaif bölgesinde yer altı suyu kalitesinde değişiklikler Musul Kuzeyi, Irak

Taha Hussein AL-SALIM