Erol SARI, ÇAĞATAY Namık

3826

Marmara Deniz Doğusunda Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde karot çalışmaları: Deniz seviyesi değişimi ve fay etkinliği ile ilgili bulgular

Marmara Denizi doğusunda Kuzey Anadolu Fay zonu (KAFZ) üzerinde bulunan BUC-10A ve İZ-30 sediment karotları, sırasıyla Büyükçekmece'nin 12 km açığından ve Izmit Körfezi'nden alınmıştır. Bu karotların çökel istifi tektonik ve paleo-oşinografik süreçleri araştırmak amacıyla sedimentolojik ve jeokimyasal yöntemlerle incelenmiştir. BUC-10A sediment karotunda toplam inorganik karbonat (TIK, toplam kalsiyum karbonat olarak) miktarı ve toplam organik karbon (TOK) içeriği sırasıyla %12.1-34.3 ve %0.5-4.1 aralığında değişir. Söz konusu sediment karotun da 1.60-2.43 m arasında organik maddece zengin sapropel tabakası ayırt edilmiştir. Aynı karotun metal konsantrasyonlarının değişim aralıkları Cr: 55-96, Cu: 21-37, Ni: 63 39-74, Mn: 345-693, Pb: 19-34, Zn: 79-143 ppm, Fe: % 2.30-3.15'dir. IZ-30 karotunda TOK , TIK, Cr, Cu, Fe, Ni, Mn, Pb ve Zn değerlerinin değişim aralıkları sırasıyla % 0.40-1.70, %0.25-31.1, 39-87 ppm, 13-32 ppm, % 2.10-4.80, 18-41 ppm, 315-528 ppm, 7-21 ppm ve 78-185 ppm'dir. Alınan karotlarda yapılan kalkofil metal (Fe, Mn, Cu, Pb, ve Zn) analizleri hidrotermal etkinliğe bağlı herhangi bir zenginleşmeyi göstermemektedir. Sedimentolojik çalışmalarla IZ 30 karotunda günümüzden önce (GÖ) 3276±48 takvim yılı yaşında, muhtemelen tektonik aktivite ile tetiklenmiş bir kütle akması saptanmıştır. Bu karotun tabanına yakın bir bölümünde günümüz su seviyesine göre -49,5 m derinlikte GÖ 9364±64 yıl olarak yaşlandırılan eski bir kıyı çizgisi bulunmuştur.

Sediment cores BUC-10A and İZ-30 located on the North Anatolian Fault Zone (NAFZ), 12 km south of Büyükçekmece and İzmit Gulf in the eastern part of the Sea of Marmara, respectively, were studied to investigate tectonics and paleo-oceanographic processes, using sedimentological and geochemical methods. Total inorganic carbon (TIC as total calcium carbonate) and total organic carbon (TOC) contents in core BUC-10A range between 12.1-34.3 and 0.5-4.1 dry wt. %, respectively. The organic matter-rich sapropel unit was identified between 1.60 and 2.43 m below sea floor (bsf) in this core. The concentration ranges of the metals in core BUC-10A were: Cr: 55-96, Cu: 21-37, Ni: 63 39-74, Mn: 345-693, Pb: 19-34, Zn: 79-143 ppm and Fe: 2.30-3.15 dry wt. %. The concentration ranges of TOC, TIC, Cr, Cu, Fe, Ni, Mn, Pb and Zn in core İZ-30 were 0.40-1.70 %, 0.25-31 %, 39-87 ppm, 13-32 ppm, % 2.10-4.80, 18-41 ppm, 315-528 ppm, 7-21 ppm and 78-185 ppm, respectively. Chalcophile element (Fe, Mn, Cu, Pb, and Zn) concentrations in cores İZ-30 and BUC-10A give no evidence of hydrothermal activity. A debris flow characterized in core İZ-30 and dated 3276±48 a (calendar) before present (BP) was most likely triggered by tectonic activity in the İzmit Gulf. Sediments of 49.5 mbsf palaeoshoreline dated 9364±64 a BP was also identified in the same core from the İzmit Gulf.
PDF

___

  • Akyürek, B., Bilginer, E., Akbaş, B., Hepşen, N., Pehlivan , Ş., Sunu, O., Soysal, Y., Çatal, E., Dağer, Z., Sözeri, B., Yıldırım , H. ve Hakyemez, Y. 1982. Ankara-Elmadağ-Kalecik dolayının temel jeolojisi Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor no: 7298 Ankara; (Yayımlanmamış).
  • Aziz, A.1972. İskilip civarı ile güney ve güney batısının jeolojisi ve petrol olanakları: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor no: 6132 Ankara (Yayımlanmamış).
  • Birgili, S.,Yoldaş, R. ve Ünalan, G. 1975. Çankırı Çorum havzasının jeolojisi ve petrol olanakları: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 5621 Ankara (Yayımlanmamış).
  • Çelik, E., Kayakýran S. ve Kartalkanat A.,1987 Çayırhan doğal sodyum yatağı maden jeolojisi raporu ve dünyada sodyum sülfat, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor no: 8206 (Yayımlanmamış).
  • Dromart, G. ve Dumas, D., 1997. The Salt Basin of Valence (France): In: (Sedimentary deposition in Rift and Foreland Basins in France and Spain (Eds. G. Busson and B.Ch. Schreiber) pp. 195-239, Columbia University Press, New York.
  • Ergun, O.N., 1977. Sedimentology and Tertiary evaporites, Uğurludağ Area Çankırı - Çorum basin, Turkey. Doktora Tezi Imperial College, London, 260s. (Yayımlanmamış).
  • Görür, N., Oktay, F. Y., Seymen, İ. ve Şengör , A. M. C. 1984. Paleotectonic evolution of the Tuzgölü Basin complex, Central Turkey. Sedimentary record of a Neo-Tethyan closure, In: (Eds.
  • Dixon, J. E. and Robertson, A. H. F.) The geological evolution of the eastern mediterranean: Geological Society of London special Paper, 17, 467-482.
  • Gündoğan, İ., 1994. Geology, mineralogy, geochemistry and economic potential of the Bolluk Lake and the adjacent area Cihanbeyli - Konya. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 79s (Yayımlanmamış).
  • ,2000. Geology, mineralogy - petrography and economic potential of the Upper Miocene evaporites in the Beypazarı and Çankırı-Çorum Basins. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 254 s (Yayımlanmamış).
  • ve Helvacı, C., 2001. Sedimentological and petrographical aspects of Upper Miocene evaporites in Beypazarı and Çankırı - Çorum Basins, Turkey. International Geology Reviews, 43, 818-829.
  • Hakyemez, Y., Barkurt, M.Y., Bilginer, E., Pehlivan, Þ., Can, B., Daðer, Z. ve Sözeri, B., 1986. Yapraklı-llgaz-Çankırı-Çandır dolayının jeolojisi: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 7966 Ankara (Yayımlanmamış).
  • Helvacı, C. ,İnci, U. ,Yılmaz, H. ve Yağmurlu, F., 1989. Geology and Neogene Trona Deposit of the Beypazarı region, Turkey, Doğa Türk Müh. ve Çev. D., 13/2, 245-256.
  • Karadenizli, L. 1999. Çankırı-Çorum Havzası'ndaki Orta Eosen-Erken Miyosen Tortullarýnýn Sedimantolojisi, Doktora Tezi Ankara Üniversitesi, 189 s (Yayımlanmamış).
  • ve Kazancı, N. 2000. Çankırı-Çorum havzasındaki paleo - yükselti ve alt havzalar. Cumhuriyetin 75. yıldönümü yerbilimleri ve madencilik kongresi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü, Ankara, Bildiriler 209-227.
  • Karadenizli, L. Saraç, G., Şen, Ş., Seyitoğlu, G., Antoine, P.O., Kazancı, N., Varol, B., Alçiçek, M.C., Gül, A., Erten, H., Esat, K., Özcan, F., Savaşçı, D., Antoine, A., Filoreau, X., Hervet, S., Bouvrain, G., De Bonis, L. ve Hakyemez, Y., 2004. Çankırı-Çorum Havzasının batı ve güney kesiminin memeli fosillere dayalı Oligo- Miyosen biyostratigrafisi ve dolgulama evrimi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü Rapor no: 10706 Ankara (yayımlanmamış)
  • Kaymakçı, N., 2000. Tectono-stratigraphical evolution of the Çankırı basin (Central Anatolia Turkey). PhD Thesis, Univ. Utrecht, Geologia Ultraiectina. 190, 247 p.
  • Koçyiğit, A., 1991. Changing stress orientation in progressive intracontinental deformation is indicated by the Neotectonics of the Ankara Region (NW Central Anatolia). TPJD Bülteni, 3 (1), 43-55.
  • Ordonez, S. ve Garcia del Cura, M.A., 1994. Deposition and diagenesis of sodium-calcium sulfate salts in the Tertiary saline lakes of the Madrid basin, Spain. In: (Eds. R.W. Renault and W.M. Last). Sedimentology and Geochemistry of modern and ancient saline lakes SEPM Spec. Publ., 50, 229-238.
  • Orti, F. ve Rosell, L., 2000. Evaporative systems and diagenetic patterns in the Calatayud Basin (Miocene, central Spain). Sedimentology, 47, 665-685.
  • Salvany, J. M.,1997. Continental evaporitic sedimentation in Navarra during the Oligocene to Lower Miocene: Falces and Lerin Formations. In: Sedimentary deposition in rift and foreland basins in France and Spain, Paleogene and Lower Neogene (Eds. G.Busson and B.Ch. Schreiber), 397-419, Columbia University Press, New York.
  • ve Orti,F., 1994. Miocene glauberite deposits of Alcanadre, Ebro Basin, Spain, sedimentery and diagenetic processes, Sedimentology and Geochemistry of modern and ancient saline lakes (Eds R.W. Renault and W.M. Last), SEPM Spec. Publ., 50, p. 203-215.
  • Salvany, J.M., Veigas,J.G., ve Orti F., 2007. Glauberite-halite association of the Zaragoza Gypsum Formation (Lower Miocene, Ebro Basin, NE Spain), Sedimentology 54, 443-467.
  • Seyitoğlu. G., Kazancı, N., Karakuş, K., Fodor, L., Araz. H. ve Karadenizli, L., 1997. Does continuous compressive tectonic regime exist during Late Palaeogene to Late Neogene in NW Central Anatolia, Turkey? Preliminary observations. Turkish Journal of Earth Sciences, 6, 77-83.
  • , , Karadenizli, L., Şen, Ş., Varol, B. ve Karabıyıkoğlu, T., 2001. Rockfall avalanche deposits associated with normal faulting in the NW of Çankırı basin: İmplication fort he post - collisional tectonic evolution of the Neo- Tethyan suture zone. Terra Nova, 12/6, 245- 251.
  • Şengör, A. M. C. ve Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.
  • Türkel, K. ve Ertok, H., 2001. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu, Cilt II, Sodyum Sülfat Çalışma Raporu, s 113-150.
  • Tüysüz, O. ve Dellaloğlu, A.A., 1992. Çankırı havzasının tektonik birlikleri ve havzanın Jeolojik evrimi. Türkiye 9. Petrol Kongresi Bildirileri özeti, 180.
  • Varol, B., Araz, H., Karadenizli, L., Kazancı, N., Seyitoğlu, G. ve Şen, Ş., 2002. Sedimentology of the Miocene evaporitıc succession in the North of Çankırı-Çorum Basin, Central Anatolia, Turkey. Carbonates and Evaporites, 17/2, 197-209.
  • Yoldaş, R., 1982 Tosya (Kastamonu) ile Bayat (Çorum) arasındaki bölgenin jeolojisi. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi. 311 s (Yayımlanmamış).
Maden Tetkik ve Arama Dergisi-Cover
  • ISSN: 0026-4563
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1950
  • Yayıncı: Cahit DÖNMEZ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Marmara Deniz Doğusunda Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde karot çalışmaları: Deniz seviyesi değişimi ve fay etkinliği ile ilgili bulgular

Erol SARI, ÇAĞATAY Namık