Yahya ÇİFTÇİ, Uğur AKIN

5113

Kırşehir Masifi' nin ısı akısı ve radyojenik ısı üretiminin jeolojik kaynakları

Kıta içi mantodan gelen ısı akısı ile radyojenik ısı oluşumu bileşenlerini birbirlerinden ayırmak genel olarak kolay değildir. Yüzey ısı akısı iki bileşenden oluşur. Birincisi, üst kabuktaki radyojenik ısı kaynakları, ikincisi ise üst manto ve alt kabuk kaynaklı ısı akışıdır. Bu çalışmada, Kırşehir Masifi'nin ısı akısı ve radyojenik ısı üretimi ve bunun jeolojik kaynakları araştırılmıştır. İnceleme alanındaki havadan manyetik verilerden Curie noktası derinlikleri hesaplanmış, ortam homojen ve izotrop kabul edilerek jeotermal gradyent değerleri oluşturulmuştur. Daha sonra sahadan alınmış kayaç örneklerinin ısı iletim değerleri kullanılarak bölgenin ısı akısı hesaplanmış ve bu değerin çalışma alanı için 53 $ mWm^{-2}$ ile 108 $ mWm^{-2}$ değerleri arasında değişim gösterdiği saptanmıştır. Ayrıca, Kırşehir Masifi üzerinde önceden derlenmiş olan havadan spektral gamma-ray verileri kullanılarak radyojenik ısı üretimi haritası oluşturularak çalışma alanının radyojenik ısı üretimi hesaplanmış ve bu değerin 0.62 $ uWm^{-3}$ ile 5.68 $ uWm^{-3}$ arasında kaldığı saptanmıştır. Isı akısı ve radyojenik ısı üretim haritalarının birlikte değerlendirilmesi sonucunda bölgenin ortalama ısı akısı değerlerinin %60-92'sinin manto kaynaklı, %8-38'sinin ise radyojenik kaynaklı olduğu hesaplanmıştır. Çalışma alanındaki radyojenik ısı üretimi, beklenildiği üzere, genel olarak bölgedeki genç granitoyidlerde yüksek anomali değerleri sunmuştur.

It is not often easy to distinguish the components of the mantle originated heat flow and radiogenic heat generation from each other. Surface heat flow is composed of two components. The first is the radiogenic heat source and the second is the heat flow originated from the upper mantle and the lower crust. In this study, heat flow and the radiogenic heat production of the Kırşehir Massif and its geological sources were investigated. Curie point depths were calculated from aeromagnetic data. Geothermal gradient values were formed by considering the medium as homogenous and isotropic. The heat flow of the region was calculated using the heat transfer values of rock samples collected from field and it was determined that this value had ranged between 53 $ mWm^{-2}$ and 108 $ mWm^{-2}$. As a result of the evaluation of heat flow and heat production maps together, it was calculated that 60-92% of the average heat flow values of the region are mantle and 8-38% are radiogenic sourced. The radiogenic heat production in the study area, generally showed high anomaly values in young granitoids as predicted.
PDF

___

  • Alan, İ„ Şahin, Ş., Kop, A., Bakırhan, B. ve Böke, N., 2004a. Belemedik İstifi'nin jeolojik özellikleri ve Toroslarda tanımlanan birlikler içerisindeki konumu, 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 08-12 Mart, Bildiri özleri, s. 269, Ankara.
  • Alan, İ., Kop, A., Keskin, H., Altun, İ. ve Balcı, V., 20046. Namrun ve kuzeyindeki metamorfik istifin Toroslarda tanımlanan birlikler içerisindeki yeri. 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 08-12 Mart, Bildiri özleri, s. 273, Ankara.
  • Atabey, E., Göncüoğlu, M.C. ve Turhan, N., 1990. 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları, Kozan-J19 paftası, MTA Yayınları.
  • Ayhan, A. ve Lengeranlı, Y., 1986. Yahyalı-Demirkazık (Aladağlar yöresi) arasının tektono-stratigrafik özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 27, 31-45, Ankara.
  • Blumenthal, M. M., 1947. Belemedik Paleozoyik penceresi ve bunun Mesozoik kalker çerçevesi: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınları Seri D, 3, 1-97, Ankara.
  • Bingöl, A.F., 1978. Petrologie du Masif Ophiolitique de Pozantı-Karsantı (Taurus Cilicien, Turquie): Etude de la Orientale. These 3'e Cycle, Üniversite Strasbourg.
  • Demirtaşlı, E., 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara Civarının Jeolojisi Raporu: MTA Rapor no: 4384, 39 s., (yayımlanmamış) Ankara.
  • Demirtaşlı, E., Bilgin, A. Z., Erenler, R, Işıklar, S., Sanlı, D. Y.,Selim, M. ve Turhan, N., 1973. Bolkardağ-larının Jeolojisi. Cumhuriyeti'in 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, MTA. Özel Yayın, 42-57s. Ankara.
  • Flügel, E. ve Kahler, F., 1988. Faziell-stratigraphische Entwicklung im Palâozoikum von Belemedik ("Bagdad-bahn-Profil"), Südanatolien (mit Beitrâgen von Buggisch, W. ve Flügel, H.W.).-Facies, 18, 123-168, Pis. 12-21, 8 Figs., 2 Tabs., Erlangen.
  • Gül, M.A., Çuhadar, Ö., Öztaş, Y., Alkan, H. ve Efeçınar, T., 1984. Bolkardağı-Belemedik yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları. TPAO Raporu, No: 1972, 159 s., (yayımlanmamış), Ankara.
  • İlker, S., 1975. Adana baseni kuzeybatısının jeolojisi ve petrol olanakları: TPAO Arama Arşiv No:973, 63s.. (yayımlanmamış), Ankara.
  • Kop, A., 2003. Gökçeköy-Kışlak-Menkez-Akdam (D-KD Aladağ, Adana) Dolayının Tektono-Stra-tigrafisi ve Yapısal Evrimi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 311 s. (yayımlanmamış) Adana.
  • Monod, O., 1977. Recherches Geologiques Minera-logique Dans le Taurus Occidental au Sud de Beyşehir (Turquie): These d'etat, l'Univ. de Paris Sud, Center d'Orsay, sr. A, 896, 571 s.
  • Özgül, N., 1976. Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19, 5-78, Ankara.
  • Özgül, N., 1997. Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Torosların kuzey kesimi) dolayında yer alan Tektono-stratigrafik birliklerin stratigrafisi. MTA Dergisi, 119, 113-174.
  • Parlak, O., Höck, V. ve Delaloye, M., 2002. The supra-subduction Pozantı-Karsantı ophiolite, southern Turkey: evindence for highpressure crystal fractionation of ultramafic cumulates, Lithos, 65 205-24.
  • Poisson, A., 1977. Recherches geologiques dans les Taurides occidentales (Turquie): Thesis Üniversite Paris Sud, Orsay France, 796.
  • Schmidt, G.C., 1961. Stratigraphic Nomenclature for the Adana Region Petroleum District 7. Petroleum Administration Bull. 6, 47-63, Ankara.
  • Tekeli, O., 1980. Toroslar'da Aladağlar'ın yapısal evrimi. TJK Bülteni, 23, 11-14.
  • Tekeli, O.,Aksay, A., Ertan-Evren, İ., Işık, A. ve Ürgün, M.B., 1981. Toros ofiyolit projeleri, Aladağ projesi. MTA Raporu No. 6976, 32 s. (yayımlanmamış) Ankara.
  • Üşenmez, Ş., 1981. Belemedik ve çevresinin jeolojisi: SÜFF Yerbilimleri Dergisi, seri A, I, 67-80.
  • Üşenmez, Ş., Friedman, G.M. ve Kopaska-Merkel, D.C.,1988. Fabric and composition of dolostones and dedolomites from near Karapinar (Adana, Southern Turkey), Carbonates and Evaporites, Volume 2, Number 2, p. 101-108 ISSN: 0891-2556.
  • Yetiş, C., 1978. Çamardı (Niğde ili) yakın ve uzak dolayının jeoloji incelemesi ve Ecemiş Yarılım kuşağının Maden Boğazı-Kamışlı arasındaki özellikleri. İstanbul Üniv. Fen. Fak., Doktora Tezi, 164 s. (yayımlanmamış).
  • Yetiş, C. ve Demirkol, C., 1986. Adana baseninin batı kesiminin detay jeolojisi etüdü MTA Raporu No:8037, 187 s. (yayımlanmamış) Ankara.
  • Yetiş, C., Demirkol, C., Lagap, H. ve Ünlügenç, U., 1991. 1/100.000 ölçekli Kozan K 20 paftasının açınsama nitelikli raporu. MTA Rapor No:36, (yayımlanmamış) Ankara.
Maden Tetkik ve Arama Dergisi-Cover
  • ISSN: 0026-4563
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 1950
  • Yayıncı: Cahit DÖNMEZ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kırşehir Masifi' nin ısı akısı ve radyojenik ısı üretiminin jeolojik kaynakları

Yahya ÇİFTÇİ, Uğur AKIN