16. ASIR DİVAN ŞAİRLERİNDEN SİRÂCÎ’NİN MANZUM HADİS TERCÜMELERİ

Türk edebiyatı tarihinde 14. asırdan çağımıza kadar pek çok kırk hadis derleme, tercüme ve şerhinin meydana getirildiği ilgililerce bilinen bir gerçektir. 16. yüzyılda kırk hadis toplama, çeviri ve açıklama çalışmaları, önceki asırlara nazaran kat kat artmış; bu türde –şimdiki tesbitlerimize göre- otuz dolayında eser ortaya konmuştur. Anılan çağda Usûlî, Fuzûlî, Fevrî, Âşık Çelebi gibi kırk veya bu sayıdan bir miktar daha fazla hadis tercüme eden şairlerin bir kısmı divan sahibidir. Divanındaki çeşitli şiirlerden anlaşıldığına göre Sirâcî de 16. asır Osmanlı şairlerinden olup Hz. Peygamber’e, onun Ehl-i Beyt’i, dört dostu, torunları Hz. Hasan, Hüseyin ve on iki imama sevgiyle bağlı bir edebî şahsiyettir. Mütercim, divanının başında yer alması ve okuyanların dua etmesi isteğiyle kırkaltı hadisi ikişer beyitli nazm ve kıtalar şeklinde Türkçeye çevirmiştir. Bu çalışmada Sirâcî’nin hadis tercümeleri ele alınıp şekil ve öz yönünden incelenmiş; anılan kitapçıkta Yenice Vardarlı Usûlî’nin (ö. 945/ 1538) aynı türden eserinin, nazım biçimi, Hz. Peygamber’e ait sözlerin seçilmesi ve çevrilmesi yönlerinden tesirli olduğu, bazı ipuçlarından hareketle ileri sürülmüştür. Şairin yaşadığı çağ ve kişiliği hakkında, divanındaki şiirlere dayanılarak bilgi verilmiş; o asırda bu mahlası kullanan edebî şahsiyetin kimliği, tarihî biyografik kaynaklardan faydalanılarak tesbit edilmeye çalışılmıştır. Nihayet Sirâcî’nin hadis tercümeleri, Latin harflerine ve günümüz Türkçesine çevrilerek okuyucuların incelemesine arz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sirâcî kırk hadis, tercüme, Usûlî

PDF

___

el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed (1997). Keşfü’l-hafâ’ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs. Beyrut.
Ceyhan, Âdem (2003). “Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, c. XXX, s.s. 147-188.
Çakır, Maruf (2021). “Sirâcî’nin Şehzade Mustafa Mersiyeleri”, Kocatepe İslami İlimler Dergisi, c. 4, Say 1, 9-22.
Çelebi, İlyas (2000). “İnşikākü’l-Kamer”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul C. 22, s. 343-345.
İpekten Haluk (1994). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karahan, Abdülkadir (1954). İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri, İstanbul. (2. bs. Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 1991).
Mevlâna Celâleddîn-i Rumî (1989). Mesnevî ve Şerhi, şerh eden: Abdülbâki Gölpınarlı, Ankara.
Muallim Nâcî (1307/ 1889-90). Istılâhât-ı Edebiyye. İstanbul.
Meredith-Owens, G. M. (hzl.) (1971). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (Meşâ’irü’ş-Şu’arâ or Tezkire of Âşık Çelebi). London.
Pervâne b. Abdullah, Mecmû’a-i Nezâ’ir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. Bağdat. Nr. 406.
Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İÜ Yayınları İstanbul: Bürhaneddin Erenler Matbaası.
Uludağ, Süleyman (1992). “Bâtın İlmi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul C. 5, 188-189.
Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Zeynü‟d-dîn Ahmed b. Ahmed b. Abdi‟l-Lâtîfi‟z-Zebîdî (1978). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, tercüme ve şerh eden Kâmil Miras, Ankara, C 8.